Το σχολείο είναι η πρώτη μορφή κοινωνικοποίησης για τον νέο άνθρωπο, εκεί που συναναστρέφεται πρώτη φορά συνομηλίκους, εκεί που έχει τις πρώτες σημαντικές εμπειρίες ως αυτόνομη προσωπικότητα και ύπαρξη. Οι χώρες με εξελιγμένα εκπαιδευτικά προγράμματα έχουν εδώ και καιρό διακρίνει τη σημασία της καλλιέργειας της ενσυναίσθησης εντός του σχολείου, κατανοώντας ότι αποτελεί προθάλαμο για την ένταξη του ανθρώπου στην κοινωνία. Έχουν στον πυρήνα των προγραμμάτων τους την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, αφού θεωρείται ένα από τα απαραίτητα χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα του αυριανού πολίτη.
Οι περισσότεροι έχουν αίσθηση τι σημαίνει θεωρητικά η λέξη ενσυναίσθηση, γιατί γίνεται πολύς λόγος για αυτήν. Όμως το τι σημαίνει στην πράξη είναι ένα δύσκολο σημείο, το οποίο καλλιεργείται και θέλει χρόνο και ευκαιρίες να εφαρμοστεί μέχρι να γίνει κατανοητό. Ως ενσυναίσθηση ορίζεται η ικανότητα να μπαίνει κανείς στη θέση του άλλου, να μπορεί να αντιληφθεί και να νιώσει τον κόσμο σαν να είναι ένα άλλος άνθρωπος. Να έχει τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται πώς μπορεί να αισθάνεται κάποιος και τι σκέφτεται. Μια έκφραση που αποδίδει το νόημα της ενσυναίσθησης είναι η μετάφραση της αγγλικής έκφρασης “in someone else’s shoes”, η ικανότητα δηλαδή να μπαίνει κανείς στα παπούτσια του άλλου και να βλέπει τον κόσμο μέσα από μάτια του. Έτσι θα μπορέσει να διακρίνει μια πραγματικότητα πέρα από τη δική του και έστω και για κλάσματα δευτερολέπτου να νιώσει τα συναισθήματα που βιώνει ένας άλλος άνθρωπος και σταδιακά να έχει τις κεραίες του περισσότερο ενεργοποιημένες για τον εσωτερικό κόσμο των άλλων.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι μπορεί οι άνθρωποι να είμαστε κατεξοχήν κοινωνικά όντα, η ενσυναίσθηση όμως δεν είναι σε όλους εμφανής με την ίδια ένταση. Σε μερικούς πιθανόν να απουσιάζει εντελώς, με αποτέλεσμα φαινόμενα αντικοινωνικών συμπεριφορών. Το να καλλιεργείται η ενσυναίσθηση από μικρή ηλικία και εντός του σχολείου με οργανωμένο τρόπο είναι σημαντικό και παράλληλα με τα βιώματα στο οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να λειτουργήσει θετικά προς όφελος όλων μας. Η ενσυναίσθηση στο σχολείο μπορεί να καλλιεργηθεί σε μεγάλο βαθμό μέσω του θεάτρου και αντίστοιχων βιωματικών τεχνικών, καθώς και με στοχευμένες δραστηριότητες, όπως οι διλημματικές καταστάσεις, η περιγραφή σκέψεων και συναισθημάτων των πρωταγωνιστών σε κάποια ιστορία του μαθήματος, τα παιχνίδια δραματοποίησης και ρόλων, αλλά και οι δράσεις σε σχέση με την ενδυνάμωση της ομάδας.
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι καθοριστικός στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, καθώς εάν ο ίδιος δίνει σημασία σε αυτή, εξηγεί και εκφράζεται με αντίστοιχο τρόπο, θα αποτελεί και παράδειγμα για τους μαθητές και τις μαθήτριές του. Δράσεις σε επίπεδο τάξης, σχολικής μονάδας, κοινότητας αλλά ακόμα και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μπορούν να αλλάξουν κατά πολύ την οπτική των νέων. Από το να λύνουν διαμάχες εντός της τάξης με τρόπο που βασίζεται στην ενσυναίσθηση μέχρι να προσφέρουν βοήθεια σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη, θα μπορούσαν να συμβάλουν θετικά στη διαμόρφωση ορισμένης στάσης και συμπεριφοράς. Τα κίνητρα για να αλλάξουμε την καθημερινότητά μας, εάν πηγάζουν από μέσα μας θα εμπνεύσουν και τους άλλους, θα κάνουν την καθημερινή σχολική ρουτίνα παρελθόν, αντικαθιστώντας την με αίσθημα ασφάλειας και ομαδικότητας.
Ας ξεκινήσουμε εμείς να αλλάζουμε και να δίνουμε σημασία στα συναισθήματα των άλλων και σύντομα θα δούμε ότι η ενσυναίσθηση θα ενισχυθεί και θα βρεθούν και άλλοι που θα ακολουθήσουν. Ας στρέψουμε τις κεραίες μας εκεί που υπάρχει ανάγκη, ας δώσουμε την απαιτούμενη σημασία και σύντομα τα πράγματα θα πάνε προς το καλύτερο.
Συντάκτης: Αιμιλία Λυμπέρη
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
