Jolabokaflod: Όταν οι Ισλανδοί αποφάσισαν να κάνουν το καλύτερο δώρο ever

«Όποιος δε ζει στην ποίηση δεν μπορεί να ζήσει εδώ στη Γη» ― Halldór Laxness, Under the Glacier

Οι κάτοικοι της Ισλανδίας φαίνεται να βρίσκουν μέσα σε αυτή τη φράση όλο το νόημα των γιορτών (αλλά και γενικότερα της καθημερινότητάς τους) και γι’ αυτόν τον λόγο το εκμεταλλεύονται στο έπακρον. Τι θα μπορούσε να είναι καλύτερο από ένα έθιμο που αφορά βιβλία, πολύχρωμα φωτάκια, στολισμένα δέντρα και ζεστή σοκολάτα; Μάλλον, τίποτα και γι’ αυτόν τον λόγο καθιέρωσαν τη γιορτή που ονομάζεται Jolabokaflod και μεταφράζεται ως «χριστουγεννιάτικη πλημμύρα βιβλίων». Την παραμονή της 25ης Δεκεμβρίου οι οικογένειες, φίλοι, εραστές ανταλλάσσουν βιβλία και περνούν το βράδυ διαβάζοντάς τα, παρέα με ένα ζεστό κακάο μέσα στα στολισμένα σπίτια τους. Εάν σας φαίνεται αυτό σκηνικό πως έχει ξεπηδήσει από κάποια φαντασίωση ενός βιβλιοφάγου, σας διαβεβαιώνουμε πως είναι αλήθεια.

Από τον Σεπτέμβριο μέχρι και τον Δεκέμβριο παρατηρούνται στην Ισλανδία οι περισσότερες πωλήσεις βιβλίων, οι εκδότες αδημονούν να έρθει αυτή περίοδος και δεν είναι καθόλου τυχαίο πως μέσα σε αυτό το διάστημα διανέμεται δωρεάν ο ετήσιος κατάλογος των καινούριων βιβλίων, ο «Bokatidindi». Έρευνες έχουν δείξει πως στη μικρή χώρα αυτή, των μόλις 394.200 κατοίκων, βρίσκονται (αναλογικά με τον πληθυσμό) οι περισσότεροι συγγραφείς, πωλούνται τα πιο πολλά βιβλία κι ένας στους 10 ανθρώπους θα δημοσιεύσει κάποια στιγμή στη ζωή του ένα βιβλίο. Το 2013, μάλιστα, το πανεπιστήμιο του Bifröst εξέδωσε μια μελέτη όπου παρατήρησαν πως μεγαλύτερο ποσοστό από τους μισούς Ισλανδούς διαβάζουν παραπάνω από 8 βιβλία τον χρόνο ενώ το 93% τουλάχιστον ένα! Πραγματοποιείται επίσης τον Νοέμβριο (για να προλάβετε να το επισκεφτείτε του χρόνου) το Reykjavik Book-Fair ως τελευταία προετοιμασία για την παραμονή των Χριστουγέννων και πέραν από αυτό, άπειρα βιβλία και δράσεις που σχετίζονται με αυτά. Εάν μάλιστα είστε λάτρεις της αστυνομικής λογοτεχνίας, οι Ισλανδοί συγγραφείς παρέχουν πληθώρα από τέτοιου είδους μυθιστορήματα για να σας κρατήσουν συντροφιά.

Αυτή η παράδοση δε γεννήθηκε τον 21ο αιώνα, έχει τις ρίζες του από πολύ πολύ παλιά. Η αγάπη τους για τα βιβλία και τις ιστορίες ως μέσο «σύνδεσης» με τον άλλον άνθρωπο ξεκίνησε από τον 12ο με 15ο αιώνα όπου εξιστορούσαν τις Icelandic Sagas, τις λεγόμενες Íslendingasögur γνωστές κι ως οικογενειακοί μύθοι που μιλούσαν για την ιστορία του τόπου και μεταφέρονταν από εποχή σε εποχή με αφηγήσεις μέχρι να καταφέρουν να καταγραφούν. Μιλούν για τις σπουδαίες οικογένειες της Ισλανδίας κι εστιάζουν σε ιστορικά γεγονότα, όχι μόνο της Ισλανδίας, αλλά κι άλλων σκανδιναβικών χωρών. Οι συγγραφείς τους μένουν άγνωστοι ακόμα και σήμερα, έχοντας όμως αφήσει πίσω τους 40 με 50 ιστορίες.

Ο μύθος λέει πως έχουν χαθεί αρκετές από αυτές, όχι επειδή ξεχάστηκαν, αλλά επειδή οι άνθρωποι όταν δεν είχαν φαγητό έτρωγαν τα χαρτιά που τις είχαν γράψει (ήταν κυριολεκτικά βιβλιοφάγοι). Η «Guardian» τα περιγράφει: «Τόσο τραγικά όσο ο Σαίξπηρ, τόσο πολύχρωμα όσο οι ιστορίες του Canterbury, τόσο ανθεκτικά όσο ο Beowulf, τόσο επικό όσο η Ιλιάδα κι εξαιρετικά πιο ευανάγνωστα από την Αγία Γραφή». Πέραν όμως τους μύθους μαγισσών και φαντασμάτων, τις ιστορίες αγάπης, θυσίας κι εκδίκησης, θα παρατηρήσουμε και την εξέχουσα θέση που κατείχαν οι γυναίκες μέσα σε αυτές τις αφηγήσεις, γεγονός που μας δίνει την ευκαιρία να μελετήσουμε την κοινωνική δομή της τότε εποχής, τις αξίες που προάσπιζαν και πώς λειτουργούσαν στην καθημερινότητά τους. Η ιστορία όμως για την αγάπη τους για τα βιβλία δεν κλιμακώνεται εδώ.

Μεταφερόμενοι λίγους αιώνες μετά, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου υπήρχαν αυστηροί οικονομικοί περιορισμοί, την περίοδο όπου η χώρα αποσπάστηκε από τη Δανία (1944), το χαρτί ήταν από τα λίγα πράγματα που οι άνθρωποι μπορούσαν να έχουν δίχως όριο, σε αντίθεση με άλλα αγαθά όπου σε κάθε άτομο αναλογούσε συγκεκριμένος αριθμός. Τότε, γεννήθηκε το έθιμο. Εφόσον τα βιβλία ήταν εύκολα προσβάσιμα και πιο οικονομικά, άρχισε την περίοδο εκείνη να διανέμεται και το «Book Bulletin», ο ετήσιος κατάλογος με τα συγγράμματα. Βλέπουμε επομένως πως τα βιβλία για εκείνους δεν ήταν μονάχα δώρα που τα έδιναν σε περιόδους ένδειας, σε εποχές όπου η ελπίδα είχε κάπου χαθεί οι άνθρωποι έβρισκαν σε εκείνα παρηγοριά και ζεστασιά, όπως θέλουμε να βρούμε όλοι (λίγο παραπάνω τις ημέρες των Χριστουγέννων).

Οπότε, αυτές τις γιορτές γιατί να μην υιοθετήσετε αυτό το έθιμο και να ανταλλάξετε βιβλία την παραμονή ίσως της Πρωτοχρονιάς – σε μια πιο ελληνική version – ή μπορείτε να περιηγηθείτε στις ιστορίες της Ισλανδίας και να ανακαλύψετε εάν πράγματι μπορούν να σας κρατήσουν το ενδιαφέρον ενώ τρώτε βασιλόπιτα. Να θυμάστε μονάχα την ισλανδική παροιμία που λέει πως «μια καλή ιστορία δε θα έπρεπε ποτέ να υποφέρει για χάρη της αλήθειας» κι απολαύστε τη (χριστουγεννιάτικη) μαγεία των βιβλίων.

ΥΓ. Μην ξεχάσετε τη ζεστή σοκολάτα και τις χνουδωτές πιτζάμες.