Οι δυο μεγάλοι πόλεμοι που έγιναν για το όπιο

«Αλλά τώρα είναι ώρα να φύγουμε, εγώ για να πεθάνω και ‘σεις για να ζήσετε. Ποιοι από μας πηγαίνουν σε καλύτερο πράγμα είναι άγνωστο σε όλους, εκτός από τον Θεό» είπε ο Σωκράτης πριν τον εκτελέσουν με κώνειο και πιθανότατα όπιο, ξέροντας πως ο συνδυασμός αυτός προκαλούσε άμεσο κι ανώδυνο θάνατο. Αυτό που όμως είναι το ενδιαφέρον σ’ αυτή την υπόθεση, πέρα από τη δίχως λόγο θανάτωσή του είναι ο τρόπος με τον οποίο αποφάσισαν να την πραγματοποιήσουν.

Οι πόλεμοι που έγιναν εν γένει για το όπιο στον όχι και τόσο μακρινό 19ο αιώνα, ξεκίνησαν όταν η δυναστεία Τσινγκ (που διήρκεσε από το 1644 μέχρι και την πτώση της το 1911) συγκρούστηκε με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις το 1856 με 1842 και κυρίως με την Αγγλία. Η τελευταία διοχέτευε παράνομα μέσω της Ινδίας όπιο στην Κίνα, η οποία προσπαθούσε να το αποτρέψει αυτό καθώς προκαλούσε κοινωνικο-οικονομικές αναταραχές στο εσωτερικό της χώρας. Ο Κινέζος αυτοκράτορας Jiaqing είχε απαγορεύσει και ποινικοποιήσει το όπιο, αλλά αυτό δεν εμπόδισε την Αγγλία να συνεχίσει το λαθρεμπόριο. Το Βασιλικό Ναυτικό συγκρούστηκε με τα κινεζικά στρατεύματα και κέρδισε, με αποτέλεσμα πέρα από τη ρήτρα των 21 εκατομμυρίων δολαρίων, η Κίνα να αναγκαστεί να παραχωρήσει το νησί του Χονγκ Κονγκ, τη Σαγκάη, το Κάντον, το Νινγκμπό, το Φουτσόου και το Σιαμέν δίνοντας πρόσβαση σε λιμάνια σ’ αυτά τα μέρη. Αυτούς τους όρους έθετε η Συνθήκη του Νανκίνγκ που έληξε και τον πρώτο πόλεμο το 1842. Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, ένας νέος πόλεμος με τις ίδιες αντιμαχόμενες πλευρές, θα ξεκινούσε για τον ίδιο λόγο.

Το 1856 Άγγλοι και Γάλλοι συνασπίστηκαν για ν’ απαιτήσουν τη νομιμοποίησή του οπίου, αλλά και την επέκταση τού εμπορίου του. Την περίοδο όμως εκείνη, η βόρεια Κίνα κλήθηκε ν’ αντιμετωπίσει την Εξέγερση των Ταϊπίνγκ, ένα ριζοσπαστικό θρησκευτικό κίνημα που προκάλεσε έναν διχασμό μεταξύ εκείνων και της επικρατούσας δυναστείας των Τσινγκ. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα των συγκρούσεων, βομβαρδίσθηκε ένα φημολογούμενο αγγλικό πλοίο (το Arrow εξού και το όνομα του πολέμου Arrow War) και δολοφονήθηκε ένας Γάλλος ιεραπόστολος- δύο γεγονότα που ήταν αρκετά για να δώσουν την ευκαιρία στις ευρωπαϊκές δυνάμεις να ζητήσουν περισσότερες παραχωρήσεις από την Κίνα.

Η συνθήκη του Tientsin (26 Ιουνίου 1858) έδωσε ένα τέλος στις ένοπλες συγκρούσεις υποχρεώνοντάς την, πέρα τις αποζημιώσεις του πολέμου, να παραχωρήσει δέκα ακόμα λιμάνια, να νομιμοποιήσει το εμπόριο οπίου και να παραχωρήσει σε ξένους εμπόρους και ιεραποστόλους δικαιώματα να ταξιδεύουν εντός της χώρας. Οπότε, το 1860 τελειώνει κι ο δεύτερος πόλεμος για χάρη του οπίου για τον 19ο αιώνα.

Η οπιούχος παπαρούνα (Papaver somniferum), πέρα από το ωμό όπιο, συμβάλει στην παραγωγή της μορφίνης κι ηρωίνης και δεν είναι ψέμα πως οι Σουμέριοι το χρησιμοποιούσαν ως αναλγητικό, αποκαλώντας το φυτό της χαράς, εξαιτίας της ευφορίας που προκαλούσε στους ανθρώπους. Μεταφερόμενοι στο σήμερα, στο διάστημα 1920 με 1970, η Τουρκία ήταν ο κύριος προμηθευτής οπίου για την παραγωγή ηρωίνης με προορισμό τις ΗΠΑ. Το 2019 κατασχέθηκαν πάνω από 20 τόνοι ηρωίνης- η μεγαλύτερη ποσότητα της τελευταίας δεκαετίας. Οι ίδιοι όμως οι Αμερικάνοι προσπαθούν εδώ και περίπου 20 χρόνια να εμποδίσουν τους Ταλιμπάν να κερδίζουν τόσα πολλά χρήματα από το εμπόριό του, αντιλαμβανόμενοι φυσικά το τεράστιο κέρδος. Ενδεικτικά, έρευνες έχουν δείξει πως την περίοδο 2018-2019 απέκτησαν πάνω από 400 εκατομμύρια δολάρια μόνο από το εμπόριο.

Η πανδημία βοήθησε -εάν όχι εκτόξευσε- την παραγωγή οπίου και παρεμφερή ναρκωτικών, με αποτέλεσμα πέρα από τις πολεμικές συρράξεις, το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους να προέρχεται από την καλλιέργεια παπαρούνας και την παραγωγή οπίου. Στην αρχή του Covid 2019, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, καταγράφηκαν στην Ευρώπη τουλάχιστον 5,141 θάνατοι από υπερβολική δόση παράνομων ουσιών, αριθμός αυξημένος κατά 3% έναντι του 2018. Αριθμός που αυξάνεται σε 5.769 θανάτους, εάν συμπεριληφθούν η Νορβηγία και η Τουρκία.

Παρ’όλο που αναμειγνύεται το όπιο με άλλες ουσίες όπως αμφεταμίνες για να μην προκαλεί τόσες ανθρώπινες απώλειες, συνεχίζει να παράγεται και να καταναλώνεται. Εκτός από τις ιατρικές του ιδιότητες, οι οποίες σαφώς έχουν βοηθήσει ως αναλγητικά και λειτουργούν κι ως μια μέθοδος αποτοξίνωσης, την ίδια στιγμή φαίνεται πως στον βωμό των χρημάτων η παραγωγή κι οι πόλεμοι για την κυριαρχία της αποκλειστικής διάθεσής του δεν έχουν σταματήσει.

Θα ήταν ίσως αξιόλογο να παρατηρήσουμε πως μόλις συμβαίνει κάτι δραματικό στον κόσμο, πολλοί καταφεύγουν σε ναρκωτικές ουσίες, ως μια εύκολη και γρήγορη διέξοδο από οποιοδήποτε πρόβλημα. Γιατί είναι το χάπι, το ναρκωτικό, το φυτό ή όπως θέλουμε να τ’ ονομάσουμε, της χαράς, της ξεγνοιασιάς, οπότε και γιατί όχι και της λύσης, μ’ έναν τρόπο. Οπότε, ίσως ν’ αναρωτηθούμε μήπως γι’ αυτόν τον άτυπο πόλεμο που συμβαίνει και φαίνεται να μη χρειάζεται κάποια συνθήκη για να του ανοίξει περισσότερους δρόμους, φταίει απλώς η ανθρώπινη φύση. Κι αν το παραδεχτούμε, τότε τι;