«Μόνο τα βιβλία μπορούσαν να μου χρησιμεύσουν ως πρότυπα κι όχι ο κόσμος με τις ωμότητές του».
Σιμόν ντε Μποβουάρ
Η παρουσία των βιβλίων που ήταν γραμμένα από γυναίκες στα ράφια των βιβλιοπωλείων δεν ήταν πάντοτε δεδομένη. Οι συγγραφείς αναγκάζονταν εάν είχαν την οικονομική δυνατότητα να εκδώσουν τα βιβλία τους με κάποιο ανδρικό ψευδώνυμο ή να χρησιμοποιήσουν το όνομα του άνδρα τους ενώ σ’ αντίθετη περίπτωση θα έπρεπε να περιμένουν μέχρι τον 20ό αιώνα για ν’ αναγνωριστεί η αξία τους. Η λίστα όμως με τα bestsellers του New York Times αναδεικνύει πως το 1950 μονάχα το 1/4 των βιβλίων είχαν γραφτεί από γυναίκες και το ποσοστό αυτό παρόλο που ανέβηκε ως το 2000 δεν έφτασε το 50%.
Μια επίσης δυστυχής πραγματικότητα που φαίνεται να κυριαρχεί είναι πως οι άνδρες δε διαβάζουν βιβλία από γυναίκες συγγραφείς ενώ το αντίθετο συμβαίνει την ίδια στιγμή μάλιστα που τα συγγράμματα από γυναίκες κοστολογούνται και πωλούνται 45% φθηνότερα. Γι’ αυτόν το λόγο έχει δημιουργηθεί ένα κίνημα τα τελευταία χρόνια όπου παρατηρείται πως αναδύονται ολοένα και περισσότερα φεμινιστικά βιβλιοπωλεία.
Πηγή εικόνας: Time out Lisboa
Ξεκινώντας απ’ τη Λισαβόνα το “Greta Livraria” της Lorena Travassos είναι ένα ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο που προσπαθεί όπως δηλώνει η ιδιοκτήτρια του να εξισορροπήσει τις ανισότητες που υπάρχουν αναφορικά με την εκπροσώπηση των γυναικών στη συγγραφή. Είναι ένα safe space για όλες τις γυναικείες φωνές που δεν έχουν καταφέρει τόσο καιρό ν’ ακουστούν στον κόσμο και ν’ αναδειχθούν και νέες. Έπειτα στη Μαδρίτη το 2017 ιδρύθηκε το Mujeres & Compañia αφιερωμένο στον ίδιο σκοπό με το προηγούμενο το οποίο όμως κρύβει και μια ιστορία αγώνων μέσα του.
Πηγή εικόνας: Time out Lisboa
Το “Libreria Mujeres” άνοιξε τις πόρτες του το 1978 εξαιτίας του φεμινιστικού κινήματος που είχε ξεσπάσει την εποχή εκείνη και μαζί με τον εκδοτικό οίκο “Horas y Horas” όπου μετέφρασε για πρώτη φορά στα ισπανικά σπουδαίες συγγραφείς, ακαδημαϊκούς και φεμινίστριες που ως τότε είχαν αγνοηθεί απ’ τους μεγάλους εκδοτικούς κατάφερε αυτά τα βιβλία να τα διαθέσει στους ανθρώπους. Λίγο πιο μακριά στο Βερολίνο, το “She said” δεν υπόσχεται μονάχα να φιλοξενήσει τίτλους από γυναίκες συγγραφείς αλλά κι απ’ όλα τα άτομα της queer κοινότητας.
Πηγή εικόνας: trustpilot
Φυσικά, απ’ τη λίστα αυτή δε θα μπορούσε να λείπει το “Rare birds” στο Εδιμβούργο που παρόλο που μάς συστήθηκε σε ηλεκτρονική μορφή ως μια συνδρομητική υπηρεσία μετά από λαϊκή απαίτηση δημιουργήθηκε κι ένα φυσικό κατάστημα στο κέντρο της Σκωτίας. Απ’ το 2021 το βιβλιοπωλείο αυτό είναι αφιερωμένο σ’ όλες τις γυναικείες φωνές που η Rachel πρότεινε τόσο καιρό στον κόσμο σαν βιβλιοπροτάσεις και μετά από ένα αστείο για τ’ ότι θα μπορούσε να το κάνει αυτό ως κανονική δουλειά το επιχείρησε και το πέτυχε.
Στο Λονδίνο έπειτα, στην καρδιά των vintage και θρυλικών bookstores δε θα μπορούσαν να μην υπάρχουν κι αντίστοιχα φεμινιστικά. Το “The second self” και το “Persephone Books” είναι μονάχα δύο απ’ τα iconic βιβλιοπωλεία που στηρίζουν γυναίκες συγγραφείς. Μάλιστα το πρώτο ειδικεύεται σε σπάνια βιβλία κι εκδόσεις ενώ το δεύτερο τυπώνει ξανά βιβλία απ’ τον 20ό αιώνα κι έπειτα. Όπως αναφέρει άλλωστε το “The second self” «Το μέλλον των βιβλίων είναι φεμινιστικό» προσπαθώντας να ωθήσει περισσότερο κόσμο να διαβάσει βιβλία γραμμένα από γυναίκες παρά να τον απομακρύνει απ’ τους άνδρες λογοτέχνες.
Πηγή εικόνας: Persephone books
Η στροφή προς μια πιο φεμινιστική εκδοχή των βιβλιοπωλείων δε γίνεται για να εξοστρακίσει τους άνδρες απ’ τα ράφια ή για να μη διαβάσουμε ξανά τους αγαπημένους μας συγγραφείς αλλά για να συμπεριλάβουμε στις αναγνώσεις μας και γυναικείες φωνές που αξίζει ν’ ακουστούν και να μαθευτούν. Τον 19ο αιώνα οι γυναίκες ξεκίνησαν δειλά-δειλά ν’ αναγνωρίζονται απ’ το ευρύ κοινό και τα έργα τους να είναι προσβάσιμα γι’ ανάγνωση αλλά αυτό δε σημαίνει πως ακόμα και τότε δε δέχτηκαν όλοι αυτή την αλλαγή στην κοινωνία.
Μπορούμε ν’ απαριθμήσουμε 20 άνδρες συγγραφείς αλλά γυναίκες; Εκεί τα πράγματα είναι πιο δύσκολα ακόμα και σήμερα καθώς όλοι ξέρουν τον Dante αλλά πόσοι διαβάζουν Sylvia Plath ή τη Colette και το ζήτημα είναι, να δίνονται ίσες ευκαιρίες στις γυναίκες αναφορικά με τη δυνατότητα τους να εκδίδουν τα βιβλία τους. Εν έτει 2024 δεν είναι ανάγκη να γράφουν χρησιμοποιώντας ένα ψευδώνυμο ή ανώνυμα για να μην κακοχαρακτηριστεί η δουλειά τους. Ήταν ανάγκη να βρεθούμε στη δεκαετία του ’50 για να δοθεί στην πρώτη γυναίκα, τη Marguerite Higgins, το βραβείο Pulitzer κι ίσως απαιτούνται κι άλλα χρόνια για να καταστραφεί αυτό το χάσμα στα βιβλία. Εάν ο δρόμος σας, σάς οδηγήσει όμως σε κάποιο απ’ αυτά τα βιβλιοπωλεία μην παραλείψετε να τα επισκεφτείτε. Ποιος ξέρει τι θησαυρούς κρύβουν.
Συντάκτης: Ελένη Τσεπελίδη
