Θα έδινες «χάπι υπακοής» στο παιδί σου για να σε ακούσει;

«Ό,τι σήμερα μοιάζει ανώδυνο, Κύριοι, θα πονέσει αύριο. Περιμένετε λιγάκι να ξημερώσει.» (Ο. Ελύτης)

Κίνηση. Εάν μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε με μία λέξη τη σημερινή εποχή αυτή θα ήταν κίνηση. Μια αδιάκοπη και γρήγορη κίνηση προς όλες τις κατευθύνσεις της ζωής μας: μπροστά (γιατί προοδεύουμε), πίσω (γιατί κάνουμε λάθη), δεξιά κι αριστερά (γιατί καλούμαστε να επιλέξουμε) και διαγωνίως (γιατί προσαρμοζόμαστε). Κινούμαστε γιατί ζητάμε περισσότερα, η κοινωνία ζητάει περισσότερα από εμάς κι εμείς πρέπει να ανταποκριθούμε στην αρχή γιατί πρέπει κι έπειτα γιατί το επιλέγουμε εμείς (ή τουλάχιστον αυτό πιστεύουμε).

Αποτελεσματικότητα. Χαρακτηριστικό υπ’ αριθμόν 2. «Ζητείται η άμεση, γρήγορη και φθηνή τελειότητα» γράφει μια φωτεινή πινακίδα έξω από κάθε εργασία που πηγαίνουμε. Αναβοσβήνει κάθε μέρα στο μυαλό μας, άλλοτε προειδοποιητικά, για να καταστρατηγήσει τα εφηβικά όνειρα και να μας κάνει να τα αντικαταστήσουμε με τσιτάτα όπως η παραπάνω φράση και να πορευτούμε με αυτές στη ζωή μας. Επικρατεί μια όχι άνευ λόγου ηττοπάθεια αναφορικά με τις επιλογές μας αλλά κι ένας θυμός για όσα μας έκαναν να επιλέξουμε αλλά και για όλα αυτά (και για όλους εκείνους) που μας υπέταξαν· κάποιοι έχουν την δυνατότητα να το σκεφτούν αυτό και κάποιοι άλλοι όχι.

1 στα 20 παιδιά στον κόσμο έχει ΔΕΠΥ -Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας-, μια βιολογική κατάσταση που μεταδίδεται γενετικά. Τα παιδιά αυτά παρουσιάζουν «ασυμφωνία προσοχής» όπως το ονομάζουν κι επικεντρώνονται περισσότερο σε δραστηριότητες όπου τους προξενούν το ενδιαφέρον παρά σε άλλες που χαρακτηρίζονται από την πλειοψηφία ως πιο σημαντικές ή επείγουσες. Τα άτομα αυτά τείνουν να είναι και ιδιαίτερα συναισθηματικά αλλά και να έχουν ευαισθησία στην απόρριψη.

Τι απορρέει από όλα αυτά; Δυσκολεύονται να υπηρετήσουν τις φωτεινές επιγραφές του συστήματος και να ακολουθήσουν τη λογική της μάζας. Αλλά αποτελούν μέλη του κοινωνικού ιστού και ακόμα κι εάν δεν εκλαμβάνονται ως ξεχωριστές οντότητες -γιατί ανέκαθεν υπήρχε μια τάση ανώνυμου (και πλέον επώνυμου) εξοστρακισμού του διαφορετικού- είναι εργατικά χέρια, γεγονός που σημαίνει πως πρέπει να τα εκμεταλλευτούν.

Το 1960 άρχισε να χρησιμοποιείται μια ουσία (ήδη κατασκευασμένη από το 1944), η μεθυλφαινιδάτη (Ritalin) παράγωγή της αμφεταμίνης όπου ενίσχυε την ντοπαμίνη στον εγκέφαλο. Υποσχόταν ανακούφιση και καλύτερη εγκεφαλική απόδοση και χορηγήθηκε κυρίως (75%) στα παιδιά με ΔΕΠΥ, στα παιδιά όπου «αδυνατούσαν να συγκεντρωθούν κι αποτύγχαναν ακαδημαϊκά». Δίνοντας προσοχή στην τελευταία πρόταση καταλαβαίνουμε πως το ζήτημα δεν είναι μία ουσιαστική θεραπεία, κάτι που αδυνατεί προφανώς να συμβεί μέσα από το φάρμακο αλλά η αποδοτικότητα σε συγκεκριμένο πλαίσιο και χρονικό διάστημα· να πάρουν ένα χαρτί για να μπορούν να δουλέψουν έπειτα: αυτό είναι το μοναδικό μέλημα.

Η «παιδική κοκαΐνη» όπως αποκαλείται καταφθάνει στη σημερινή εποχή όπου ήδη από το 2008 λέγεται πως χρησιμοποιήθηκε από το 35% των μαθητών για να αυξήσουν την απόδοσή τους και το ποσοστό αυτό τείνει να αυξάνεται, ανανεωμένη και πιο διάσημη, με την έννοια ότι τώρα είναι πιο σημαντική από ποτέ. Πλέον δεν αποτελεί ένα χάπι «υπακοής για ατίθασα παιδιά» αλλά είναι και μια μέθοδο επιτυχίας για όλους. Το ερώτημα είναι: γιατί;

Εάν κοιτάξουμε τα πράγματα όμως από απόσταση θα καταλάβουμε πως δεν αποτελεί κρυμμένη εκδοχή οργουελικής δυστοπίας, η οποία επιθυμεί να μας μετατρέψει όλους σε κάτι παραπλήσιο με τα τηλεοπτικά «ζόμπι» (όπως χαρακτήρισαν μερικοί γονείς τα παιδιά τους μετά τη χρήση του φαρμάκου) αλλά να μας εντάξει όλους στη γραμμή παραγωγής της βιομηχανίας του χρήματος και τότε, του πολέμου. Η συλλογιστική γραμμή περιλαμβάνει τρεις κομβικές ημερομηνίες: 1940 όπου η Ιταλία είναι από τις χώρες που τάχθηκαν με τον Άξονα (σύμμαχοι της Γερμανίας), 1944 όπου ο Ιταλός L.Panizzon δημιουργεί το Ritalin και τέλος 1960 όπου ξεκίνησε η νόμιμη πλέον κυκλοφορία και συνταγογράφησή του.

Πάντοτε υπήρχαν άνθρωποι που χαλούσαν την ομοιομορφία των πατεντών και πάντοτε υπήρχαν και θα συνεχίζουν να υπάρχουν επιστήμονες που θα εφευρίσκουν τέτοιες λύσεις. Όπως και τότε, όπου όλοι καλούνταν να είναι προσηλωμένοι σε έναν στόχο και όποιος αδυνατούσε να ανταποκριθεί αφανίζονταν, έτσι και σήμερα κατασκευάζουμε ένα εναλλακτικό στρατόπεδο συγκέντρωσης όπου το ονομάζουμε κοινωνικό αποκλεισμό. Τα παιδιά αυτά δε βρίσκουν εύκολα εργασία, δεν λαμβάνουν συχνά την κατάλληλη αντιμετώπιση και ψυχολογική βοήθεια αλλά και δέχονται την απόρριψη τόσο από τους οικείους τους όσο κι από τον περίγυρο.

Οι άνθρωποι, ασχέτως αν γνωρίζουν πραγματικά για τη διάσπαση προσοχής, συμπεριφέρονται στα παιδιά με αυστηρότητα πιστεύοντας πως όλο αυτό το κάνουν λόγω κάποιου καπρίτσιου (;) με αποτέλεσμα να μη γίνεται έγκαιρη διάγνωση, να μη λαμβάνεται η κατάλληλη μέριμνα κι έπειτα τα παιδιά αυτά να βρίσκονται στο έλεος των κηδεμόνων τους, του κοινωνικού χλευασμού, των παντός καιρού επιτήδειων και της προσωπικής τους δυσκολίας.

Αποπνευματικοποίηση. Χαρακτηριστικό ανθρώπων-κοινωνίας-εργασίας υπ’ αριθμόν 3 ή αλλιώς «πώς το συναίσθημα δεν έχει θέση μέσα κι έξω μας». Έχουμε συνηθίσει μια κατάσταση λίγων «προνομιούχων» έναντι μη, ανθρώπων, μα δε λέμε κάτι, γιατί όταν υπάρχουν μονάχα τα άκρα είναι πολύ εύκολο τη μία στιγμή να βρίσκεσαι στα θεωρητικά υψηλά και την άλλη να βρεθείς στα πρακτικά χαμηλά. Έχουμε συνηθίσει να μας θεωρούν ως κατηγοριοποιημένα άκρα κι όχι ως ξεχωριστές οντότητες με διαφορετικές ανάγκες. Έχουμε παραγκωνίσει τη συναισθηματική φροντίδα του εαυτού μας γιατί έχουμε συνηθίσει όλοι να τη θεωρούν υποδεέστερη, μα στην πραγματικότητα αυτή είναι που θα βοηθήσει τόσο τα άτομα με εκ γενετής δυσκολίες αλλά κι όλους, με την αντιμετώπιση των αποκλειστικά ιδιωτικών τους προβληματισμών.

Σε κάθε όμως περίπτωση σε αυτόν τον κόσμο ζούμε μαζί και δεν μπορούμε να αποφεύγουμε για πάντα ο ένας τον άλλον ή να στηλιτεύουμε μια ιδιαιτερότητα που εμείς έτυχε να μην έχουμε. Η ζωή μας δεν έχει ανάγκη από κλίκες ή πολώσεις αλλά συζεύξεις και προσαρμογές και μια σκέψη πως όλοι κατά κάποιο τρόπο μπορούμε να βρεθούμε υπό την επήρεια κάποιας ουσίας που μας χορηγούν για να είμαστε «αποτελεσματικοί στρατιώτες» είτε αυτό λέγεται Ritalin, είτε χρήματα, είτε επιβεβαίωση, είτε δύναμη, είτε εξουσία.