Πώς η ανάγκη μας για πίστη μάς έριξε στους «spiritual narcissists»

«Το «εγώ» είναι σε θέση να μετατρέψει οτιδήποτε στη δική του χρήση, ακόμη και την πνευματικότητα.» ~ Τσογκιάμ Τρούνγκπα

Ανά τακτά χρονικά διαστήματα ακούμε για άτομα τα οποία έφτασαν σε ένα άλλο επίπεδο πνευματικότητας κι αυτογνωσίας, οι άνθρωποι αυτοί όμως διαφέρουν από τις εικόνες των γκουρού που ίσως έχουμε στο μυαλό μας, που παρουσιάζονται ως πράοι μοναχοί οι οποίοι θέλουν να βοηθήσουν τους άλλους και τους οδηγήσουν σε ένα ανώτερο επίπεδο (εάν υπάρχει). Πολλές φορές, αυτοί οι «φωτισμένοι» άνθρωποι δεν πράττουν με γνώμονα το καλό των άλλων, το οποίο υπόσχονται, αλλά αντιθέτως χρησιμοποιούν αυτή τη «δύναμη» που τους έχει δοθεί για να ικανοποιήσουν τις ιδιοτελείς τους σκοπιμότητες με την πρόφαση ενός ανώτερου σκοπού.

Σύμφωνα με τον Ινδουισμό, το να είσαι guru σημαίνει να μπορείς να «διασκορπίζεις το σκοτάδι», αφού είναι ένας συνδυασμός των λέξεων gu και ru, όπου η πρώτη σημαίνει «σκοτάδι» κι η δεύτερη «διαλύω». Είναι ορισμένα άτομα που έχουν φτάσει σε ένα υψηλό επίπεδο αυτοκυριαρχίας και συνειδητοποίησης, έχουν επίγνωση της ταυτότητάς τους και σε όλα αυτά βρίσκεται πανταχού παρόν το πνεύμα. Εκείνοι προσπαθούν να ακολουθήσουν ένα «ταξίδι» προς την τελειότητα, το οποίο δείχνει να μη σταματάει ποτέ. Η φιλοσοφία του γκουρού με τους μαθητές του θεωρείται πως είναι η αποτύπωση της υψηλότερης έκφρασης μιας φιλίας η οποία υπάρχει και συνεχίζεται άνευ όρων, συνδέεται φυσικά και με τη θεϊκή σοφία κι αγάπη, καθώς ο θεός είναι αναπόσπαστο μέρος της πίστης τους. Αυτή όμως είναι η «θετική» προβολή των πεποιθήσεων και της νοοτροπίας των guru και δε σημαίνει πως όλοι τη διατηρούν και την αναπαράγουν με τον ίδιο τρόπο.

Στην αντίθετη λογική, εμφανίζεται ο όρος «Spiritual Narcissism» ο οποίος, όπως μπορούμε να καταλάβουμε, δεν αφορά τόσο την πνευματικότητα παρ’ όλο που μέσα στη φράση εμπεριέχεται κι αυτή. Σε αυτήν την περίπτωση δίνεται περισσότερη βάση στη δεύτερη λέξη και στο περιεχόμενό της. Τα άτομα αυτά, χρησιμοποιώντας το προσωπείο μιας θρησκείας και μιας ανώτερης σχέσης με το πνεύμα, πείθουν άλλους ανθρώπους να τους ακολουθήσουν και να μένουν πιστοί σε ό,τι και εάν τους λένε, με την πρόφαση πως προσφέρουν ένα είδος «guidance». Η αλήθεια είναι πως θέλουν με αυτή την τακτική να επιβεβαιωθούν οι ίδιοι κι εκμεταλλευόμενοι τη «δύναμη» που τους δίνεται, ασκούν έλεγχο πάνω στις αποφάσεις όλων όσοι τους ακολουθούν πιστά και τους εμπιστεύονται τυφλά. Δεν είναι λίγες οι φορές, μάλιστα, που για να δικαιολογήσουν πως πληγώνουν τους άλλους, υποστηρίζουν πως με την τακτική τους οδηγούνται οι πιστοί τους στην τελειότητα και στο ύψιστο επίπεδο αυτογνωσίας.

Συνήθως, αυτοί οι άνθρωποι που παρουσιάζονται ως «leaders» κι αυτοαποκαλούνται έτσι, δεν είναι στην πραγματικότητα πνευματώδεις αλλά διακατέχονται από ένα κόμπλεξ ανωτερότητας, πιστεύοντας πως είναι καλύτεροι από τους πάντες. Η αλήθεια είναι όμως πως δε δείχνουν καμία ενσυναίσθηση, οπότε αυτό καταρρίπτει όλη την ιδέα περί αποδοχής και κατανόησης, ενώ την ίδια στιγμή χρησιμοποιούν τη  θρησκεία ή την πνευματικότητα για να χειραγωγήσουν τους άλλους. Ασκούν κριτική σε εκείνους που δεν τους εμπιστεύονται τυφλά αλλά και στους άλλους, εκτός των «ακολούθων» τους, για να νιώθουν κι εκείνοι πως βρίσκονται σε ανώτερο επίπεδο, κατώτερο βέβαια από τους ίδιους. Μάλιστα ζητούν συνεχώς επιβεβαίωση από τους γύρω τους με ποικίλους τρόπους, αναγκάζοντας πολλές φορές να καταφεύγουν σε πρακτικές που βλάπτουν τους άλλους.

Η ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα ατόμων που χρησιμοποίησαν την πνευματικότητα για να εξαπατήσουν και να εκμεταλλευτούν, πείθοντας για την ανωτερότητά τους. Ακολουθούν μερικά από τα πιο γνωστά:

1. James Warren Jones

Ο James ήταν ο ηγέτης της αίρεσης Λαός του Ναού, ο οποίος οδήγησε 918 ακολούθους του σε μαζική αυτοχειρία το 1978 στην Τζόουνσταουν της Γουιάνας. Ασκούσε σκληρό έλεγχο στους ακολούθους του, τους οποίους κακοποιούσε σωματικά και ψυχολογικά, πείθοντάς τους ότι ήταν ο μεσσίας και ότι έπρεπε να θυσιαστούν για να σωθούν.

2. Joseph Di Mambro και Luc Jouret

Τον Οκτώβριο του 1994, ο Di Mambro και ο Jouret, μαζί με 51 οπαδούς τους στο Τάγμα του Ηλιακού Ναού, μια αποκαλυπτική αίρεση που ιδρύθηκε στην Ευρώπη το 1984, αυτ@κτ@νησαν στην Ελβετία και στο Κεμπέκ του Καναδά. Οι θάνατοι όμως αυτοί, δεν έδωσαν τέλος στη βία: Τον Δεκέμβριο του 1995, άλλα 16 μέλη έκαναν το ίδιο στη Γαλλία, ενώ άλλα 5 ακολούθησαν τον Μάρτιο του 1997 στο Κεμπέκ, πιστεύοντας ότι η ζωή τους θα συνεχιστεί σε άλλο πλανήτη.

3. Λ. Ρον Χάμπαρντ

Ο Χάμπαρντ ήταν ο ιδρυτής της Σαηεντολογίας, μιας αμφιλεγόμενης θρησκείας που έχει χαρακτηριστεί ως αίρεση. Ο Χάμπαρντ κατηγορήθηκε για ψευδολογία, απάτη και φορολογική απάτη.

Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτό το φαινόμενο. Έχουν υπάρξει αρκετές περιπτώσεις κατά τις οποίες μοναχοί σε διάφορα μοναστήρια κατηγορήθηκαν για αισχροκέρδεια, εκμετάλλευση των πιστών και ηθική ακολασία. Μάλιστα, σύμφωνα με έρευνα του 2020 από το Κέντρο Έρευνας για τη Θρησκεία και την Κοινωνία, το 10% των Ελλήνων έχει δηλώσει ότι έχει πέσει θύμα θρησκευτικής ή πνευματικής απάτης.

Σίγουρα υπάρχουν άνθρωποι που έχουν φτάσει σε ένα ανώτερο πνευματικά επίπεδο σε σχέση με κάποιους άλλους αλλά αυτοί δε διακατέχονται από αυτά τα χαρακτηριστικά. Αντιθέτως, εκείνοι που θέλουν να κοροϊδέψουν τον κόσμο και να τον ωθήσουν στο να τους λατρεύει σαν θεότητα δε θα τους βοηθήσουν καθόλου, μάλλον θα τους εξαναγκάσουν να υπομένουν όλα όσα εκείνοι επιθυμούν. Το άγνωστο που αποτελεί η ιδέα του Θεού, είναι πολλές φορές αυτό που ελκύει τους ανθρώπους κι αυτό που τους κάνει να στηρίζονται πάνω σε αυτά τα άτομα, με την υπόσχεση μιας θέωσης που κανένας δεν είναι εφικτό να φτάσει. Η προσωπική ευημερία και εξέλιξη εξαρτάται από εμάς τους ίδιους και πολλές φορές αυτοί οι «καθοδηγητές» είναι που μας βγάζουν από τον δρόμο μας.