7 απαγορευμένα βιβλία που πρέπει να διαβάσεις

«Εκείνος που κυκλοφόρησε ένα βιβλίο διέτρεξε έναν πολύ μεγάλο κίνδυνο από τους αναγνώστες του» είχε πει κάποτε ο Μιγκέλ Ντε Θερβάντες. Από τον 5^ο αιώνα π.Χ έχει ξεκινήσει να υπάρχει λογοκρισία κι αδυναμία ελεύθερης έκφρασης του λόγου, αφού μάλιστα έχουμε τα λεγόμενα «απαγορευμένα» βιβλία. Απόψεις αντίθετες με τις κοινωνικά, θρησκευτικά και πολιτικά αποδεκτές, εκφράζονται και αναλύονται στα βιβλία, με αποτέλεσμα εκείνα να λογοκρίνονται και πολλές φορές να οδηγούνται στον αφανισμό. Τον τελευταίο αιώνα συμβαίνει και στην Ελλάδα, καθώς παρουσιάζονται φιλελεύθερες ιδέες μέσα σε ορισμένα απ’ αυτά, που δε συνάδουν με τα πιστεύω και το ήθος μας.

Έργα πρωτοποριακά που διαμορφώνουν την ιστορία της λογοτεχνίας, προκαλούν αντιδράσεις και διαμορφώνουν την κριτική σκέψη είναι αυτά που καταλήγουν στην πυρά, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η φωτιά αποτελούσε το μέσο για να αφανίσουν βιβλία, παπύρους, περγαμηνές κ.ά. Έβλαπταν τη δημόσια ηθική, γι’ αυτό το λόγο τα απέσυραν και χρησιμοποιούσαν ως άλλοθι είτε πολιτικούς είτε θρησκευτικούς λόγους. Ας δούμε όμως μερικά από τα βιβλία που απαγορεύτηκαν αλλά έμειναν στην ιστορία.

1. Η Πάπισσα Ιωάννα του Εμμανουήλ Ροΐδη (1866)

Το μυθιστόρημα αυτό αναφέρεται στον βίο μίας γυναίκας που κατάφερε παρά τις αντιξοότητες να αναρριχηθεί στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και να φτάσει να γίνει Πάπας. Η Εκκλησία αντέδρασε άμεσα με την κυκλοφορία του έργου, αφού υπήρχαν τολμηρές σκηνές και ο Ροΐδης ασκούσε κριτικές για τις πράξεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το έργο χαρακτηρίστηκε ως αντιχριστιανικό και κακόηθες, και συνέβαλε η εκκλησιαστική Σύνοδος ώστε να απαγορευτεί τελείως.

2. Ο τελευταίος πειρασμός του Νίκου Καζαντζάκη (1955)

Το έργο αμφισβητήθηκε από τους πολίτες και από την Εκκλησία. Το θέμα και η ποιότητα της γραφής του αποτέλεσαν σημείο καμπής στη λογοτεχνία, αφού μετά από 67 χρόνια της πρώτης δημοσίευσης, παραμένει από τα πιο γνωστά έργα του συγγραφέα. Η ορθόδοξη και η καθολική Εκκλησία κατηγόρησαν τον Καζαντζάκη για παραποίηση του Ευαγγελίου, καθώς παρουσιάζει τον Ιησού ως έναν απλό Ιουδαίο με ανιδιοτελή χαρακτήρα, όπου έρχεται αντιμέτωπος με πολλούς πειρασμούς που κλονίζουν την πίστη του.

3. Κώδικας Ντα Βίντσι, Dan Brown

Για προφανείς λόγους απαγορεύτηκε το έργο του Dan Brown. Γίνονται αναφορές για την πραγματική ταυτότητα του Ιησού, για την Πίστη και για τις επιρροές της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, καθώς και σε «κρυφά σημεία» των Ευαγγελίων και τις αντίστοιχες αλήθειες τους. Η καθολική Εκκλησία δεν μπορούσε να δεχτεί ότι ο Ιησούς παντρεύτηκε τη Μαρία Μαγδαληνή και απέκτησαν ένα παιδί. Θεωρούσε ότι πρόσβαλλε την πίστη του κόσμου.

4. Λολίτα , Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ (1955)

Την ίδια τύχη είχε και η Λολίτα του Ναμπόκοφ στη Γαλλία, όταν εκδόθηκε το 1955, όσο αγαπήθηκε τόσο μισήθηκε από τον κόσμο. Αν και από τα κορυφαία βιβλία του 20ού αιώνα, δεν ξέφυγε από τη λογοκρισία της εποχής. Πολλοί το χαρακτήρισαν ως «επικίνδυνο πορνογράφημα», αφού ένας μεσήλικας ερωτεύτηκε παράφορα την ανήλικη κόρη της σπιτονοικοκυράς του. Αρχικά, στη Βρετανία η απαγόρευση ήταν άμεση και πιο αυστηρή. Βρετανοί πήγαιναν στη Γαλλία να προμηθευτούν το βιβλίο και γύριζαν πίσω. Αναγκαστικά, λοιπόν, σταμάτησε την κυκλοφορία του βιβλίου και η Γαλλία το 1956 κατόπιν πιέσεων της Μεγάλης Βρετανίας.

5. Fahrenheit 451, Ray Bradbury (1953)

Εμπνευσμένο από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις κοινωνικές αντιλήψεις τότε, εκφράζει την αντίθεσή του στις τότε κυβερνήσεις και την προσπάθειά τους να περιορίσουν τη συλλογική συνείδηση. Εξ ου και ο τίτλος, που εκφράζει τη θερμοκρασία που μπορεί να καούν τα βιβλία. Πόσο λυπηρό είναι ν’ απαγορεύεται ένα βιβλίο που γράφει για την ίδια τη λογοκρισία της γλώσσας; Πολλά σχολεία δεν ήθελαν να συμπεριλάβουν το βιβλίο στις βιβλιοθήκες τους λόγω του λεξιλογίου.

6. Άνθρωποι και Ποντίκια, Τζον Στάινμπεκ (1937)

Το έργο αναφέρεται στη ζωή δύο μεταναστών στην Καλιφόρνια, την περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης, όπου κυνηγούν το όνειρό τους και προσπαθούν να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες που συναντούν. Το 1983 όμως απαγορεύτηκε σε πόλεις της Αμερικής, λόγω του γεγονότος ότι χαρακτηρίστηκε ως βλάσφημο και αμαρτωλό βιβλίο από τη χρήση «χυδαιολογιών». Θεωρείται ένα βιβλίο με προσβλητική φρασεολογία και ως επί το πλείστον ρατσιστική.

7. Το πορφυρό χρώμα, Alice Walker (1982)

Αφηγείται την ιστορία μιας φτωχής Αφροαμερικανίδας, όπου έρχεται αντιμέτωπη με τον ρατσισμό, τον σεξισμό και την κακοποίηση. Τα θέματα με τα οποία ασχολήθηκε ήταν σκληρά για την εποχή εκείνη, γι’ αυτό το λόγο καταδικάστηκε από την κοινωνία. Θεωρούταν αδύνατο για μια γυναίκα τότε, να καταφέρει να «μιλήσει» και να εκφραστεί έντυπα.

Όλα αυτά τα βιβλία και ακόμα περισσότερα μάς δείχνουν ότι ανεξάρτητα από τον χαρακτηρισμό τους ως απαγορευμένα, έχουν μείνει αναλλοίωτα στον χρόνο και στην ιστορία της λογοτεχνίας. Δεν επηρεάστηκαν από τα δεδομένα της εποχής τους, τις κυβερνήσεις ή τις εκκλησίες.