Σύνδρομο του βοηθού: Όταν μια ζωή τρέχεις για όλους

Έχετε νιώσει ποτέ πως δεν μπορείτε να πείτε όχι όταν σας ζητούν βοήθεια; Βάζετε τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές σας; Τρέχετε για όλους και για όλα παρ’ όλο που δεν έχετε χρόνο; Ε, τότε αφήστε με να σας πω ότι πάσχουμε από το σύνδρομο του «σούπερ βοηθού» ή όπως είναι γνωστό ως «super-helper syndrome». Τον ορισμό της έννοιας προσπάθησαν να τον αποδώσουν πολλοί ψυχολόγοι και να σχολιάσουν τις επιρροές του και τα αποτελέσματά του στη ζωή μας αλλά και στην ψυχοσύνθεσή μας.

Αρχικά, αυτή η έννοια πρωτοεμφανίστηκε στη δεκαετία του 1970 σε γερμανικά βιβλία κι αργότερα και σε αγγλικές έρευνες. Ο Jess Baker και ο Rod Vincent είναι Άγγλοι ψυχολόγοι, οι οποίοι εφηύραν τον όρο για να περιγράψουν τους ανθρώπους που πασχίζουν να βοηθούν τους άλλους είτε τους ζητάτε η βοήθεια είτε όχι. Αυτοί σαν «σωτήρες» μας, ήρθαν να μας πουν ότι δεν έχουμε κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα απλά διασαφήνισαν τι αισθανόμαστε και τον λόγο που πράττουμε μ’ αυτόν τον τρόπο. Όλοι έχουμε έναν κρυμμένο βοηθό μέσα μας -απλά κάποιοι τον έχουν σε μεγάλο βαθμό.

Εμείς οι βοηθεί τέλος πάντων, είμαστε λίγο περισσότερο «ψυχαναγκαστικοί» από το κανονικό, το οποίο μας οδηγεί στο να βοηθάμε τους άλλους και να τοποθετούμε τις ανάγκες μας σε δεύτερη μοίρα. Μπορεί να είμαστε ψυχικά εξαντλημένοι, όμως δε σταματάμε να δίνουμε χρόνο και χώρο από την προσωπική μας ζωή. Νιώθουμε «υποχρεωμένοι» να δώσουμε ένα χέρι βοηθείας σε όποιον το χρειάζεται, επειδή απλά θα αισθανθούμε καλύτερα εμείς. Αν δεν τους βοηθήσουμε, θα έρθει στην επιφάνεια το αίσθημα της ενοχής -κι η ψυχολογία μας θα πέσει στα Τάρταρα.

Ας σκεφτούμε λίγο, ποια είναι τα αποτελέσματα του συνδρόμου του βοηθού στη ζωή μας ή πώς μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε. Αλήθεια, πόσες φορές έχουμε βοηθήσει κάποιον και μετά αισθανθήκαμε ότι δεν αντέχουμε; Πόσοι ήμασταν ευέξαπτοι αργότερα στους δικούς μας ανθρώπους; Μια αρνητικότητα μας διακατέχει πάντα και θεωρούμε ότι τα δικά μας προβλήματα είναι ασήμαντα σε σύγκριση με των άλλων. Στην πραγματικότητα πάντως εθελοτυφλούμε. Θεωρούμε ότι όλα θα γίνουν -με κάποιον μαγικό τρόπο μάλλον- και θα καταφέρουμε να συνδυάσουμε τα πάντα. Μ’ αυτόν τον τρόπο συσσωρεύεται πίεση, άγχος με αποτέλεσμα τα προβλήματά μας να μη λύνονται. Η αγανάκτηση κι ο θυμός αποτελούν τα κυρίαρχα στοιχεία του συναισθηματικού μας κόσμου. Γιατί ναι μεν έχουμε βοηθήσει τους δικούς μας ανθρώπους να λύσουν τα δικά τους, όμως τα δικά μας έμειναν πίσω. Από την ανάγκη μας να νιώθουμε ότι υπάρχουμε, ότι βοηθάμε, ότι έχει σημασία η ύπαρξή μας ολότελα, παραμελούμε τον εαυτό μας. Νιώθουμε πιο όμορφα και πιο λειτουργικοί, αλλά ως αντίτιμο χάνουμε τη γαλήνη του νου μας και δεν ηρεμεί το σώμα μας.

Εύλογα θα αναρωτιόταν κάποιος τι συμβαίνει όταν η ρόδα γυρίζει κι εμείς από «βοηθοί» γίνουμε αυτοί που χρειάζονται τη βοήθεια; Θεωρείτε ότι θα μας τη δώσουν; Θα τρέξουν όλοι όπως τρέξαμε εμείς; Δυστυχώς, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για εκείνους. Το σίγουρο είναι ότι δεν περιμένουμε ανταπόκριση των πράξεών μας -απλά μια αναγνώριση. Να ξέρουμε, πως αν χρειαστούμε κάτι θα είναι εκεί κάποιος δικός μας άνθρωπος. Να στηριχτούμε στους ώμους τους, να συμμερισθούν τις ανησυχίες μας και τα προβλήματά μας. Για μια φορά να μην είμαστε εμείς αυτοί που θα τα αφήσουν όλα στην άκρη, αλλά αυτοί που θα χρειάζονται να τρέξουν οι άλλοι για εκείνους.

Και εδώ προκύπτει το εξής ερώτημα: Οι «βοηθοί» ζητάνε όντως τη βοήθεια άλλων, κι αν ναι, πόσο εύκολο τους είναι; Νομίζω ότι όλοι ξέρουμε την απάντηση σ’ αυτό. Δε ζητάνε εύκολα βοήθεια κι όταν τη ζητήσουν θα έχουν φτάσει σε ένα σημείο που δε θα μπορούν να αντέξουν άλλο και θα έχει αντληθεί ο οργανισμός τους και η ψυχολογία τους. Θα έχουν ξεπεράσει τα όριά τους σε σημείο που θα έχουν προκαλέσει στον οργανισμό τους προβλήματα, όπως κρίσεις πανικού, κρίσεις άγχους ή και αυτοάνοσα . Τα συμπτώματα ποικίλλουν και ο καθένας μας τα εκφράζει διαφορετικά.

Βέβαια αν δεν έχουμε φτάσει τις προσδοκίες μας ή ακόμα χειρότερα των άλλων, τότε εκτός από τον σύνδρομο του βοηθού, ας ετοιμαστούμε να υποδεχτούμε και το σύνδρομο της εξουθένωσης (burnout syndrome). Η απογοήτευση που θα νιώσουμε, όταν αντιληφθούμε ότι δε θα μας βοηθήσουν θα κυριαρχήσει, κι αν δεν υπάρχει αυτοεκτίμηση ήδη, τότε όλα μας τα συναισθήματα θα χειροτερέψουν ακόμα περισσότερο.

Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να μάθουμε να λέμε όχι, να μην προσπαθούμε να λύσουμε όλων τα προβλήματα -δε γίνεται άλλωστε. Αν δε σεβόμαστε και δε φροντίσουμε τον εαυτό μας εμείς οι ίδιοι, τότε δε θα το κάνουν ούτε οι άλλοι για μας. Πάντα θα πέφτουμε θύματα εξαπάτησης κι η αξία του εαυτού μας θα υποβαθμίζεται πρώτα από μας. Αφού συνδέεται άρρητα η ψυχική μας ηρεμία με την καλή λειτουργία του σώματός μας, ας φροντίσουμε πρώτα τον εαυτό μας και μετά ας βοηθήσουμε χωρίς υπερβολές τους άλλους.