«Οι λέξεις φταίνε, αυτές ενθάρρυναν τα πράγματα σιγά-σιγά, να αρχίσουν να συμβαίνουν», γράφει η Κική Δημουλά.
Τι είναι από μόνες τους οι λέξεις για να φταίνε; Οι άνθρωποι φταίνε. Αυτοί έφτιαξαν τις λέξεις κι ύστερα τις έδωσαν το δικαίωμα να μας διαμορφώνουν. Ή έτσι νομίζουμε. Σημασία έχει η λέξη και η ετυμολογία της, ή ποιος την ξεστομίζει και η δύναμη που ασκείται σε εμάς από τον συγκεκριμένο άνθρωπο; Ποιοι και με ποιο τρόπο δίνουν ουσία στην ίδια τη λέξη και δεν την παρερμηνεύουν;
«Πρέπει», πολλές ερμηνείες και χίλιες «υποχρεώσεις». «Πρέπει να φέρεσαι κατά αυτό τον τρόπο και να νιώθεις όπως αρμόζει». Πρέπει για εσένα, για δικό σου όφελος; Πρέπει γιατί έτσι σου έχουν επιβάλλει να πράττεις; Πρέπει γιατί η λέξη από μόνη της σου το επιτάσσει;
Κανόνες κι αντιθέσεις. Αντιπαραθέσεις. Παλεύουν οι εσωτερικές επιθυμίες με τους εξωτερικούς παράγοντες. Παλεύουν τα κοινωνικά αποδεκτά με τους κοινωνικά απροσάρμοστους. Γιατί είναι δύσκολο να είσαι διαφορετικός.
Είναι δύσκολο για το ρεύμα να μην πηγαίνεις μαζί του. Δε βλέπει την ομορφιά του κύματος το ίδιο το ρεύμα. Το οδηγεί στην αμμουδιά και το ξεβράζει γιατί έτσι πρέπει. Έτσι έμαθε να κάνει και έτσι θα κάνει ωσότου στερέψει. Και ποιος δεν έμεινε άναυδος μπροστά στη θέα των κυμάτων; Είτε από θαυμασμό, είτε από φόβο; Πόσοι νιώθουν γαλήνη μπροστά στη θέα ενός πράου τοπίου; Τους προσφέρει ασφάλεια και σιγουριά, ή μήπως απλώς εστιάζουν στην επιφάνεια και παρερμηνεύουν το τοπίο;
Γιατί το πρέπει ακολουθείτε ως επί το πλείστον από μια απαγόρευση; Γιατί το συνοδεύει το ελκυστικό «μη» που το κάνει να μοιάζει απλησίαστο και ποιοι το παραβλέπουν αυτό;
Το αποφεύγουν από επιλογή αυτοί που δεν ασπάζονται τα στερεότυπα κι αποτελούν τον πυρήνα της εξαίρεσης του κανόνα. Είναι αυτοί που δε μένουν σε ένα γάμο γιατί πρέπει. Αυτοί που δε χαμογελάνε από αγγαρεία γιατί πρέπει να είναι ευγενικοί, αλλά όταν γελάει η ψυχή τους. Αυτοί που δε συνηθίζουν να λειτουργούν ρουτινιασμένα. Αυτοί που πάντα λένε «καλό θα ήταν» κι όχι πρέπει. Οι ελεύθεροι.
Είναι επιβεβλημένο οι ελεύθεροι να έχουν συναίσθηση της ευθύνης. Ευθύνη φέρει αυτός που δεν ευθύνεται. Η ανάληψη ευθύνης προϋποθέτει ελευθερία κι οι περισσότεροι άνθρωποι τρέμουν να νιώθουν ελεύθεροι. Ελευθερία είναι η θέληση να είναι κανείς υπεύθυνος απέναντι στον εαυτό του, όπως είπε και ο Νίτσε για αυτό και είναι δύσκολο για πολλούς να τη διαχειριστούν. Ελευθερία του λόγου, ελευθερία έκφρασης συναισθημάτων, ελευθερία ευθύνης. Ανευθυνότητα για την κοινωνία.
Ανεύθυνοι είναι αυτοί που δεν αισθάνονται υπόλογοι απέναντι σε κανέναν, αυτοί που ζουν ανάλογα με τα αποτελέσματα των αποφάσεών τους κι όχι των περιστάσεων. Αυτοί που μπορεί να αρνηθούν την ευθύνη, μα όχι τις συνέπειες αυτής της άρνησης.
Υπεύθυνα ανεύθυνοι είναι αυτοί που θα πικράνουν, που θα αναστατώσουν, που θα ενοχλήσουν με τις πράξεις τους. Δε θα αναγκάσουν, δε θα επιβάλλουν, δε θα δεσμεύσουν κανέναν, όμως, να ζήσει με αυτές. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι αναζητούν την ελευθερία κι επιζητούν ανθρώπους ελεύθερους σαν κι αυτούς.
Τι θα πει πρέπει λοιπόν; Τι θα πει ευθύνη; Δεν μπορείς να γενικεύεις τόσο ειδικές έννοιες. Ειδικές κι απόλυτα προσωπικές έννοιες, όχι λέξεις. Αν κάποιοι δεν ακολουθούν το δρόμο που εσύ επέλεξες να πάρεις δε σημαίνει πως έχουν χαθεί. Αν κάποιοι νιώθουν ασφάλεια στα κύματα κι όχι στα σιγανά ποταμάκια είναι γιατί έμαθαν σέρφινγκ για την πάρτη τους κι όχι για να σου δείξουν «πώς γίνεται».
Άλλωστε δε φταίνε τα κύματα. Ο αέρας φταίει.
Επιμέλεια Κειμένου Τζένης Βελιάδου: Πωλίνα Πανέρη
Συντάκτης: Τζένη Βελιάδου
