Μαλάλα Γιουσαφζάι: Αλλάζοντας τον κόσμο μέσα από τη μάθηση

Στις 9 Οκτωβρίου 2012 ένα δωδεκάχρονο κορίτσι από το Πακιστάν ονόματι Μαλάλα Γιουσαφζάι χτυπήθηκε σχεδόν εξ επαφής στο κεφάλι, μέσα στο σχολικό που τη γυρνούσε σπίτι της από το σχολείο. Στις 16 Οκτωβρίου ξύπνησε σε ένα νοσοκομείο στο Μπέρμινχαμ της Αγγλίας έχοντας κερδίσει την πάλη για τη ζωή της. Έκτοτε κέρδισε πολλές ακόμα. Η αξιοθαύμαστη πορεία της από την ημέρα εκείνη, της άλλαξε τη ζωή για πάντα αλλά, όπως αναφέρει και στο βιβλίο της, η ίδια δεν άλλαξε.

Γεννημένη το 1997 σε μια απομακρυσμένη περιοχή του Βόρειου Πακιστάν, στην κοιλάδα Σβατ, η Μαλάλα ήταν το πρωτότοκο παιδί μιας αγαπημένης προοδευτικής οικογένειας με άλλα δύο αγόρια. Σε μια κοινωνία που λάτρευαν τους γιους και παραγκώνιζαν τις κόρες, οι γονείς της λάτρευαν εξίσου όλα τα παιδιά τους. Άφηναν τη Μαλάλα να παίζει κρίκετ με τα αδέλφια της και να μη σκεπάζει το πρόσωπό της. Ο πατέρας της, που ήταν και αυτός που άφησε πιο έντονα το στίγμα του στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς της, είχε φοιτήσει σε Βρετανικό σχολείο στην Πεσαβάρ. Ήταν ανοιχτόμυαλος και δημιουργικός, μα πάνω απ’ όλα παθιασμένος με τη γνώση και την ποίηση. Ήταν καλός ομιλητής και έδινε συνεντεύξεις και ομιλίες για το δικαίωμα των παιδιών -και ιδιαίτερα των κοριτσιών- στην εκπαίδευση, κατακρίνοντας τα άτομα της οργάνωσης που είχαν καταλάβει την κοιλάδα Σβατ το 2007 ενώ το 2008, έκλεισαν τα σχολεία που φοιτούσαν κορίτσια και έκαψαν περίπου τετρακόσια από αυτά. Ο πατέρας της Μαλάλα είχε ήδη ιδρύσει και λειτουργούσε ένα δικό του σχολείο στο οποίο φοιτούσε και η κόρη του. Γνώριζε ότι έχει γίνει στόχος, αλλά δεν περίμενε ότι είχε ήδη γίνει και η, εξίσου παθιασμένη με το δικαίωμα στη μόρφωση, κόρη του.

Το συμβάν κάθε άλλο παρά φίμωσε τη Μαλάλα αφού η έκταση που πήρε δημιούργησε μια παγκόσμια καμπάνια υπέρ του δικαιώματος των κοριτσιών στη μόρφωση. Πολιτικοί, υπουργοί και απλοί πολίτες ανά τον κόσμο τάχθηκαν υπέρ της, ενώ διασημότητες όπως η Αντζελίνα Τζολί, η Σελίνα Γκόμεζ, η Μπιγιονσέ και η Μαντόνα προσπάθησαν μέσω των δικών τους μέσων τέχνης να ενισχύσουν τη φωνή της Μαλάλα. Το γεγονός ότι ο άντρας που ήταν υπεύθυνος για ό,τι συνέβη έγινε αρχηγός της οργάνωσης στο Σβατ κατέστησε αδύνατη την επιστροφή τη δική της και της οικογένειάς της στην πόλη αυτή, αν και η λαχτάρα να γυρίσει ήταν μεγάλη. Τιμήθηκε με πολλά βραβεία και διακρίσεις για την ειρηνική της διαμαρτυρία κατά της στέρησης του δικαιώματος των κοριτσιών στη μόρφωση με ύψιστη διάκριση το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης στα δεκαεπτά της χρόνια, έγινε μάλιστα το νεότερο άτομο που τιμήθηκε με αυτό. Η Μαλάλα όμως δε στάθηκε σε αυτά.

Ήδη από την ηλικία των έντεκα χρόνων είχε φτιάξει ανώνυμα με τη βοήθεια του πατέρα της δικό της μπλογκ, καταδίδοντας όσα υπέφεραν τα κορίτσια και οι γυναίκες στον τόπο της. Δύο χρόνια μετά το περιστατικό και ενώ είχε ήδη τιμηθεί με το Εθνικό Βραβείο Ειρήνης από τη χώρα της, αλλά και με το βραβείο Ζαχάρωφ το 2013, με τα χρήματα που είχε συγκεντρώσει από αυτά, οργάνωσε το ίδρυμα Μαλάλα και επισκέφθηκε την Κένυα χτίζοντας σχολείο για τους Μασάι Μάρα. Στα δέκατα έκτα γενέθλιά της μίλησε στα Ηνωμένα Έθνη, ενώ πέρασε τα δέκατα έβδομα γενέθλιά της στη Νιγηρία για να συμπαρασταθεί στις οικογένειες των οποίων τα κορίτσια είχαν πάρει την ώρα του μαθήματος μέλη της οργάνωσης Μπόκο Χαράμ. Μέσω του ιδρύματος έβαλε σκοπό της ζωής της να πείσει τους αρχηγούς κρατών να αυξήσουν τον προϋπολογισμό για την εκπαίδευση, προσπαθώντας να χτίσει και εξοπλίσει σχολεία στο Πακιστάν, στην Κένυα και στη Βόρεια Νιγηρία.

Πρεσβεύει -όπως και ο οραματιστής πατέρας της- ότι η έλλειψη μάθησης είναι η ρίζα του κακού, γιατί επιτρέπει στους πολίτες να ξεγελιούνται από άτομα με δυνατό λέγειν και να τους δίνουν εξουσία ασχέτως των έργων τους, οπότε παλεύει με κάθε δύναμή της για να την εξαλείψει. Η έλλειψη μάθησης δημιουργεί αβουλία και φόβο. Όταν λοιπόν στον δυτικό κόσμο η μόρφωση είναι κάτι το δεδομένο, σε σημείο που φαντάζει πολλές φορές ακόμη και σαν αγγαρεία, σε κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη είναι η μόνη διέξοδος από την εκμετάλλευση και το φόβο. Ακόμα και η ίδια η Μαλάλα δήλωσε ότι μόνο όταν έκλεισε το σχολείο της κατάλαβε σε βάθος πόσο σημαντικό ήταν για εκείνη. Το κορίτσι αυτό, μέσα από τον αγώνα που έκανε, έδωσε την πιο ηχηρή απάντηση σε όσους αναρωτήθηκαν γιατί να αφήνει κάποιος να κινδυνεύει η σωματική του ακεραιότητα «μόνο και μόνο» για να πάει σχολείο.

Όταν κάποιος στερηθεί με τέτοιον τρόπο αυτά που έχει ως δεδομένα συνειδητοποιεί την αξία και το μεγαλείο τους. Η Μαλάλα ζήτησε από τους αρχηγούς κρατών και από τον ίδιο τον Ομπάμα να δώσουν ένα τέλος στην όλη κατάσταση με το πιο ισχυρό και ταυτόχρονα ειρηνικό μέσο: τη μόρφωση. «Ένα βιβλίο, ένα μολύβι, ένα παιδί κι ένας δάσκαλος μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο» είπε. Η ουλή στο μάτι της είναι η «κληρονομιά» της ιστορίας της, η μάχη της όμως για ένα καλύτερο μέλλον για κάθε παιδί, είναι η κληρονομιά που αφήνει σε όλους μας. Η Μαλάλα έχει κατακτήσει μια βασική γνώση: εκείνη της αξίας αυτού που δεν έχει, αυτού που λείπει και που στερείται επειδή κάποιος άλλος αποφάσισε πως δεν το δικαιούται. Ας γίνει λοιπόν έμπνευση για όλα τα παιδιά, αλλά και για όλους εμάς, που θεωρούμε πού και πού κεκτημένα τα αγαθά τα οποία μας προσφέρθηκαν χωρίς να χρειαστεί να τα απαιτήσουμε και να παλέψουμε για να μας δοθούν. Κι ας πάρουμε δύο λεπτά για να αναλογιστούμε πόσο διαφορετική θα ήταν η καθημερινότητά μας χωρίς αυτά.