Μια εικόνα χίλιες λέξεις αλλά τι γίνεται με το συναίσθημα;

Ο Οπτικός Αλφαβητισμός (Visual Literacy) σχετίζεται με την εκπαίδευση των ανθρώπων να προσλαμβάνουν και να χειρίζονται εικόνες κατά τρόπο ώστε να μπορούν να τις διαβάζουν σωστά και να εισπράττουν ορθά νοήματα. Απαιτείται ανάπτυξη κριτικής και συνδυαστικής σκέψης για να μπορέσουν τα άτομα να προσεγγίσουν τα οπτικά εργαλεία που τους παρέχονται.

Η εικονική απόδοση σε μια αφήγηση αποτελεί ένα ενισχυμένο «οπτικό κείμενο» που μας προτρέπει να προσεγγίσουμε το κείμενο μέσω μιας τελείως διαφορετικής διαδικασίας και να κατανοήσουμε έννοιες με διαδραστικό τρόπο. Έρευνα δείχνει ότι ένας μέσος άνθρωπος μαθαίνει κατά 80% μέσω της όρασης και απομνημονεύει ένα 30% των πληροφοριών με τη βοήθεια των ματιών του. Ο λόγος σε κειμενική μορφή και η εικόνα συνεργάζονται ενεργά και το οπτικοποιημένο κείμενο μάς κεντρίζει το ενδιαφέρον κατά τρόπο ώστε να σχηματίζονται πιο δημιουργικές και ευφάνταστες σκέψεις με πιο απελευθερωμένη προσέγγιση της αφήγησης. Η εικόνα λειτουργεί ως κλειδί που ανοίγει το βαθύτερο επίπεδο της νοηματικής επεξήγησης και δεν είναι απλώς επικουρικό στοιχείο όπως στην παραδοσιακή εικονογράφηση.

Η αφηγηματική τεχνική αναπροσδιορίζεται με την οπτικοποίηση. Η «εξ αποστάσεως» μάθηση (e-learning) υιοθετήθηκε ως κύρια μαθησιακή πρακτική το τελευταίο διάστημα και παρ’ όλο που αποτελεί μέθοδο που προσφέρει ελευθερία πειραματισμού στη διδασκαλία δημιουργεί προβληματισμό ως προς την ενεργή συμμετοχή των μαθητών -ιδιαίτερα των μικρών τάξεων- καθώς το ενδιαφέρον δεν είναι εύκολο να διατηρηθεί αμείωτο μπροστά σε έναν «ψηφιακό δάσκαλο». Η τεχνική του PowerPoint προσφέρει οπτικοακουστική προσέγγιση σε μια διδασκαλία ή ομιλία, παρέχοντας αμεσότητα, ζωντάνια και καλύτερη οργάνωση της δομής της. Ακόμα και η εκτύπωση εγγράφων έχει εξελιχθεί σε τριών διαστάσεων (3D printing), δημιουργία δηλαδή αντικειμένων από ψηφιακά αρχεία με χρήση εκτυπωτών εναπόθεσης ύλης, συνηθέστερα από ρητίνη ή κερί.

Καθώς η νέα γενιά μαθητών κατακλύζεται από απίστευτο όγκο πληροφοριών σε ταχύτατους ρυθμού αναπροσαρμόζονται και τα τεστ αξιολόγησης, ώστε να γίνονται τη μέθοδο των πολλαπλών επιλογών. Το νέο ηλεκτρονικό βιβλίο (e-book) δείχνει να κερδίζει έδαφος έναντι του έντυπου, όπως ακριβώς έγινε με τη μετάβαση του βινυλίου σε MP3 και CD, αλλά υπάρχει έντονος προβληματισμός. Οι προβλέψεις των εκδοτικών οίκων για τα έντυπα είναι δυσοίωνες. Πολλοί έχουν ήδη περάσει στην πρακτική του “print on demand”, τυπώνουν δηλαδή μόνο για όσους θέλουν και αγαπούν το χαρτί, ενώ παράλληλα αυξάνονται οι ηλεκτρονικοί συνδρομητές.

Μια από τις πιο ευχάριστες διαδικασίες προετοιμασίας για τις καλοκαιρινές διακοπές ήταν και αυτή της επιλογής του βιβλίου που θα παίρναμε μαζί μας, ενώ κατά την επιστροφή οι σελίδες μύριζαν αντιηλιακό και άμμος κυλούσε από αυτές. Τώρα υπάρχει το ηλεκτρονικό βιβλίο και μπορούμε άνετα «να κατεβάσουμε» από ένα κλασικό διήγημα μέχρι ένα δοκίμιο ή μια συνταγή μαγειρικής. Από οικολογικής άποψης κάνουμε οικονομία σε χαρτί, μεταφορικά και έξοδα εκτύπωσης. Το ηλεκτρονικό βιβλίο, εργονομικό και έξυπνο, είναι αναμφισβήτητα μια κινητή βιβλιοθήκη που συνοψίζει απίστευτο όγκο ψηφιακής πληροφόρησης με γρήγορο χρόνο αναμετάδοσης.

Ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα γύρω μας είναι αναλογικός. Έτσι κι αλλιώς στη φύση οι περισσότερες τιμές μεταβάλλονται αναλογικά. Όσο κι αν προοδεύσει η ψηφιακή τεχνολογία, ένα έργο τέχνης, όπως ένας πίνακας ζωγραφικής, δε θα μπορέσει να μας συγκινήσει στην ψηφιακή του αποτύπωση όσο το πρωτότυπο. Τα μικρά ψηφιακά τετραγωνάκια δε θα καταφέρουν να συνθέσουν το αρχικό δημιούργημα. Όμως ένας δίσκος βινυλίου που φθείρεται και σταδιακά παύει να αποδίδει τον ήχο με καθαρότητα αντικαθίσταται με το CD που αποδίδει σε εκπληκτικό βαθμό την αρχική εκτέλεση/ηχογράφηση. Η εικόνα μπορεί να ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις αλλά ένα πλούσιο λεξιλογικά κείμενο ή μια εμπνευσμένη ομιλία μάς καθηλώνουν πλημμυρίζοντάς μας συναισθήματα που μένουν στο υποσυνείδητο για πάντα.