Παίρνοντας στα ταξίδια μας για ξεναγό τη λογοτεχνία

Η λογοτεχνία και το ταξίδι είναι αλληλένδετα. Το βιβλίο είναι αναμφισβήτητα η πιο αποτελεσματική φυγή από την πραγματικότητα με τη βοήθεια της φαντασίας μας. Από την άνεση του καναπέ μας βυθιζόμαστε σε καταστάσεις άλλων εποχών, πρωτόγνωρες και λυτρωτικές, ταυτιζόμαστε με τα πάθη των ηρώων και μεταφερόμαστε στους τόπους δράσης τους, ζώντας εκεί για όσο κρατάει το διήγημα που διαβάζουμε. Κάποια ωστόσο, με τις λεπτομέρειες που περιγράφουν, μας ταξιδεύουν κυριολεκτικά στις τοποθεσίες που εκτυλίσσεται η πλοκή τους, ανακαλώντας στον αναγνώστη αρώματα και μυρωδιές, γειτονιές και πλατείες, δρομάκια και μπαλκόνια, παραλίες ή κάστρα, ερήμους ή μεγαλουπόλεις με τρόπο ώστε ο αναγνώστης να συνδέει για πάντα το λογοτεχνικό αυτό έργο με τη συγκεκριμένη αυτή περιοχή. Οι περιηγητικές αφηγήσεις παρασύρουν συχνά τον αναγνώστη δημιουργώντας του την περιέργεια και την ανάγκη να γνωρίσει από κοντά τα τόσο οικεία -μέσα από τα αναγνώσματα- μέρη. Πολλά λογοτεχνικά έργα έχουν εξάλλου μεταφερθεί στη μικρή και στη μεγάλη οθόνη, ή στη θεατρική σκηνή ενισχύοντας έτσι με οπτικοακουστικά μέσα τις φανταστικές περιηγητικές διαδρομές. Πυροδοτώντας ακόμα περισσότερο την ανάγκη του αναγνώστη να μεταφερθεί στο φανταστικό κόσμο του βιβλίου και να διεισδύσει στα μέρη που περιγράφονται. Τα μέρη αυτά δέχονται χιλιάδες τουρίστες δίνοντας σάρκα και οστά στις αναγνωστικές περιγραφές. Γεφυρώνοντας το χώρο και το χρόνο.

Στη συνείδηση του κόσμου πασίγνωστα μέρη όπως το Λονδίνο, το Παρίσι, η Πράγα, η Κωνσταντινούπολη, η Μόσχα, η Βερόνα, η Αλεξάνδρεια μεταμορφώνονται στο Λονδίνο του Ντίκενς, το Παρίσι του Ουγκώ, την Πράγα του Κάφκα και του Κούντερα, την Κωνσταντινούπολη του Παμούκ ή της Αγκάθα Κρίστι, τη Μόσχα του Ντοστογιέφσκι, την Αλεξάνδρεια του Καβάφη, τη Βερόνα του Σαίξπηρ. Μέρη που έχουν φιλοξενήσει τα έργα του Σαίξπηρ δέχονται εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες ετησίως, εδώ και δεκαετίες δεδομένου ότι η Αγγλία προσφερόταν για κάτι τέτοιο λόγω της καλής τουριστικής υποδομής, της προσιτής γλώσσας αλλά και της προβολής της μέσω της τηλεόρασης και του κινηματογράφου. Το Στάντφορντ που βρίσκεται το σπίτι του Σαίξπηρ, το Λονδίνο, το Κέιμπριτζ, ή η Βερόνα της Ιταλίας με το πασίγνωστο μπαλκόνι από το έργο του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», ή το Έλσινορ της Δανίας όπου εκτυλίσσεται η ιστορία του «Άμλετ» είναι πόλοι έλξης επισκεπτών.  Το Χαμσάιρ όπου βρίσκεται ο τάφος της Τζέιν Όστεν δέχεται πάνω από τριακόσιους χιλιάδες τουρίστες ετησίως. Ενώ η διαδρομή που έκανε η Αγγλίδα συγγραφέας Αγκάθα Κρίστι στον Νείλο και μας ταξίδεψε μέσα από τα μάτια του Πουαρό γίνεται ακόμα και σήμερα με το ίδιο ακριβώς ποταμόπλοιο, όπως και η διαδρομή από και προς την Κωνσταντινούπολη με το θρυλικό τρένο, γνωστό από το έργο της «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές». Στη γειτονική μας Ιταλία, η Φλωρεντία του Δάντη μας αποκαλύπτεται σοκάκι-σοκάκι, μνημείο-μνημείο, μέσα από το έργο του «Η Θεία Κωμωδία» περιγράφοντας μια αλληλουχία εικόνων από την ιστορική αυτή πόλη-μουσείο.

Αλλά ας επικεντρωθούμε λίγο στην Ελλάδα: πόσοι και πόσοι τουρίστες έρχονται στην Αθήνα από την άλλη άκρη του κόσμο μόνο και μόνο για να περπατήσουν στην Ακαδημία του Πλάτωνα μαγεμένοι από τα γραπτά του; Η Σαπφώ -η δέκατη μούσα όπως την ονόμασε ο Πλάτων-, ο Μυριβήλης, ο Βενέζης, ο Κόντογλου και ο νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης, πόσες φορές αναφέρθηκαν και ύμνησαν την ομορφιά της Λέσβου; Το λάδι στα πιθάρια, την ελιά, τη στέρνα, η θέα στον κόλπο της Γέρας, στον κόλπο των ελαιώνων, πόσο οικεία φαντάζουν σε όλους μας μέσα από τις διηγήσεις τους για το πανέμορφο νησί- γενέτειρά τους; Λίγο έξω από την Καρδαμύλη, στη Μεσσηνία, ο ανεκτίμητος Νίκος Καζαντζάκης γνωρίζεται με τον Γιώργο Ζορμπά. Η φιλία και η αλληλοεκτίμησή τους θα γίνει το εφαλτήριο για το πασίγνωστο έργο του Καζαντζάκη «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Το 1964 η βραβευμένη με Όσκαρ ταινία του Κακογιάννη με τη σκηνή του Άντονι Κουίν που ενσαρκώνει τον Ζορμπά τον Έλληνα να χορεύει συρτάκι στην ακρογιαλιά, μοιάζει να  δημιουργεί τέτοιο ρεύμα θαυμασμού για τον τόπο μας, τους κατοίκους της και φυσικά τον ίδιο τον Καζαντζάκη, που πολλοί ξένοι σπεύδουν να αγοράσουν σπίτια στη Μεσσηνιακή Μάνη και στην Κρήτη, τη γενέτειρα του Καζαντζάκη. Ο  λογοτεχνικός τουρισμός επικοινωνεί διαπολιτισμικά στοιχεία, κουλτούρες και αντιλήψεις από τα πέρατα του κόσμου, στα πέρατα του κόσμου, μεταφέροντας τις πληροφορίες ανά τους αιώνες ώστε να διαφωτιστεί ο αναγνώστης-ταξιδιώτης στη δική του φανταστική περιπλάνηση. Το μεγαλείο του βιβλίου φαντάζει ακόμα πιο ανεκτίμητο. Η γνώση εξάλλου είναι το μόνο αγαθό που αυτός που το προσφέρει ή το μοιράζεται δεν το στερείται ποτέ, απλούστατα γιατί δεν παύει ποτέ να το κατέχει.