Άγχος μέχρι και για να φανούμε αντάξιοι των προγόνων μας

Η ζωή παίζει όμορφα παιχνίδια. Άνθρωποι έρχονται, μα άνθρωποι φεύγουν επίσης. Πολλά πρόσωπα που έζησαν γενιές πριν από εσένα ίσως και να έχουν βιώσει ανάλογες συνθήκες μ’ αυτές που έρχεσαι αντιμέτωπος εσύ σήμερα. Έκλαψαν, πόνεσαν, ένιωσαν αμηχανία, γέλασαν, ερωτεύτηκαν. Κάποιοι άφησαν τα ονόματά τους σε βιβλία και μνημεία, με αποτέλεσμα οι επόμενες γενιές να τους μνημονεύουν ακόμα κι αν δεν τους γνώρισαν. Άλλοι πάλι έμειναν αφανείς και χάθηκαν όταν έφυγε από τον κόσμο και το τελευταίο άτομο που τους γνώριζε προσωπικά ή παρέμειναν μόνο σε φωτογραφίες, να βλέπουν οι απόγονοι τη μορφή τους δίχως να ‘χουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν την προσωπικότητά τους.

Ο κόσμος αλλάζει, το ίδιο και οι εποχές, τα πράγματα είναι δυναμικά και πολλές καταστάσεις διαφέρουν από γενιά σε γενιά. Αν προσπαθήσουμε να συγκρίνουμε τις δικές μας κινήσεις-θυσίες για την πατρίδα με αυτές των προγόνων μας, μήπως καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως οι δικές μας είναι μηδαμινές; Αυτή η ανησυχία και το να νιώθεις ανάξιος έναντι των προγόνων σου, στην ψυχολογία έχει όνομα και αποτελεί τη θεωρία που λέγεται κάθετο άγχος. Παρότι το άγχος είναι κάτι σύνηθες στην ανθρώπινη ζωή, αυτό το είδος διαφέρει λίγο από το καθημερινό μας άγχος. Πότε ένας άνθρωπος αγχώνεται συνήθως; Όταν φοβάται πως τα πράγματα δε θα πάνε όπως θέλει, όταν προβλέπει πως δε θα μπορέσει να υποστηρίξει τις πεποιθήσεις του, όταν νιώθει πως όσα κάνει δεν είναι αρκετά. Αυτό το «δεν είναι αρκετά» είναι το πιο δύσκολο κομμάτι. Η ζωή μοιάζει με έναν συνεχή αγώνα δρόμου που ο ένας τρέχει να προσπεράσει τον άλλο και άμα χρειαστεί να βάλει τρικλοποδιά στον αντίπαλό του θα το κάνει! Ένας αγώνας υπεροχής με τα πρόσωπα που έχουμε στο περιβάλλον μας. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον γεννιέται το οριζόντιο άγχος, αυτό που δημιουργείται με τις αντιπαραθέσεις και τις διαφορές με πρόσωπα που βρίσκονται εν ζωή συγχρόνως με εμάς. Τι γίνεται όμως όταν αυτή η σύγκριση σχετίζεται με άτομα που έφυγαν πολύ πριν τη γέννησή μας; Πρόκειται για τους προγόνους μας, για άτομα που εμείς δεν έχουμε ζήσει καν.

Η περίπτωση κάθετου άγχους, σύμφωνα με τον Σολομών Σολωμού, συνήθως αφορούσε ευρεία ομάδα ανθρώπων, το έθνος. Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις που το κάθετο άγχος γίνεται εμφανές και σε πιο στενό περιβάλλον, όπως το οικογενειακό. Ακούμε φράσεις του στιλ «Άμα το έβλεπε τώρα αυτό προπάππους σου, μόνο χαρούμενος δε θα ‘ταν» και «γιατί να μην είσαι κι εσύ σαν τη γιαγιά που δε γνώρισες και να πήρες μόνο τ’ όνομά της», άλλοτε σε φάσεις καβγά και θυμού κι άλλοτε -δυστυχώς- σοβαρολογώντας. Καταστάσεις της καθημερινότητας μάς προκαλούν συχνά την αίσθηση πως δεν είμαστε αρκετοί, γιατί κάποιος άλλος το έκανε καλύτερα πριν από εμάς. Μα δεν μπορείς να περιμένεις από ένα βατράχι να πετάξει ούτε από ένα ψάρι να περπατήσει. Όπως τα ζώα, έτσι και οι άνθρωποι διακατέχονται από σπουδαίες και μοναδικές ικανότητες. Σε κάτι στο οποίο είσαι εσύ καλός/ή, δε θα είναι κάποιος άλλος και αυτό είναι φυσιολογικό και αναμενόμενο. Δεν πειράζει να μην έχεις έφεση στις θετικές επιστήμες, να μην μπορείς να χορέψεις ή να μην έχεις ωραία φωνή. Είναι μάταιο να συγκρίνεις τον εαυτό σου με κάποιο άλλο άτομο, γιατί ουσιαστικά τα πρόσωπα δεν είναι όμοια.

Μην υποτιμάς τις ικανότητές σου και να σε αγαπάς όπως είσαι. Να παραδειγματίζεσαι από τους προγόνους σου, αλλά να μην κουβαλάς το φορτίο τους. Να μη νιώθεις πως πρέπει να κάνεις κάτι για να γίνεις αντάξιός τους. Εξάλλου δεν τους γνώρισες και το έργο τους το μαθαίνεις μόνο από γραφόμενα ή από λεγόμενα τρίτων. Έχουμε άγχος για τόσα θέματα στην καθημερινότητά μας που δε χρειάζεται να προσπαθούμε να θέσουμε τον εαυτό μας και τις πράξεις μας σε σύγκριση, ακόμα και με πρόσωπα που έζησαν γενιές πριν από μας.