Η «Κραυγή»· μια σύγχρονη Μόνα Λίζα

Μια μορφή σε μια γέφυρα και ένα ηλιοβασίλεμα. Με το κεφάλι ανάμεσα στις παλάμες μάς μεταδίδει την αγωνία και τον τρόμο που καλύπτει το πρόσωπό της. Το στόμα της μορφής είναι ανοιχτό. Κραυγάζει ή προσπαθεί να προστατευτεί από μια άλλη κραυγή; Θα την έχετε δει σίγουρα σαν λογότυπο σε κάποιο μπλουζάκι ή ακόμα και ως emoji. Ο λόγος για τον πολύφημο πίνακα του Έντβαρτ Μουντ, την «Κραυγή».

Το έτος που δημιουργήθηκε είναι το 1893 παρ’ όλο που ο Μουντ έφτιαξε δεκάδες εκδοχές του εν λόγω πίνακα. Το έργο εκ πρώτης όψεως μπορεί να παρερμηνευτεί εξαιτίας της παράστασης που απεικονίζει. Ωστόσο, τόσο στη λογοτεχνία όσο και στις τέχνες δεν πρέπει να κρίνουμε ένα έργο από τον τίτλο ή τη μορφή του. Πολύ σημαντικό ρόλο για τη σωστή ερμηνεία του έχει ο βίος του καλλιτέχνη. Ο Έντβαρτ Μουντ ήταν μια τραγική φιγούρα, αφού δέχτηκε πολλά χαστούκια από τη ζωή. Ο θάνατος και η απώλεια ήταν κάτι που έμαθε από το λίκνο του. Χάνοντας μητέρα και αδέλφια σε νεαρή ηλικία αναγκάστηκε να μεγαλώσει στα χέρια ενός φανατικά θρήσκου μα και αλκοολικού πατέρα. Υπό τον φόβο της αμαρτίας και με μόνη συντροφιά την αδελφή του που έπασχε από σχιζοφρένεια, βρήκε καταφύγιο στη ζωγραφική, η οποία αποτέλεσε για τον ίδιο τρόπο έκφρασης. Δεν είναι τυχαίο το ότι αποτελεί πρόδρομο του καλλιτεχνικού ρεύματος του εξπρεσιονισμού που προέρχεται από τον λατινικό όρο expressio, -onis (=έκφραση). Βασικό χαρακτηριστικό του εξπρεσιονισμού η αδιαφορία για πιστή αναπαράσταση της πραγματικότητας και η έμφαση στον συναισθηματικό κόσμο, την κατάσταση του μυαλού και του υποσυνείδητου. Ένα ρεύμα με απειροελάχιστες εκφάνσεις χαρούμενης διάθεσης. Παρ’ όλο που ο Μουντ σε κάποιο στάδιο της ζωής του πέρασε μια πιο φωτεινή και αισιόδοξη καλλιτεχνική περίοδο, η «Κραυγή» δεν κατατάσσεται σε αυτή τη φάση.

Ερευνητές του έργου θεωρούν πως το παράξενο αυτό ον αντλεί έμπνευση από μια Περουβιανή μούμια που είδε ο Μουντ σε μια μεγάλη έκθεση στο Παρίσι, το 1889. Ακόμα, συσχέτισαν το αφύσικο πορτοκαλί χρώμα του ουρανό με μια ηφαιστειακή έκρηξη που πιθανόν να συμβολίζει την άθλια ψυχολογική του κατάσταση. Καθόλου τυχαίο δεν είναι το μέρος που απεικονίζεται, αφού το φιόρδ του πίνακα βρίσκεται κοντά στο άσυλο που βρισκόταν  η αδελφή του. Ο πίνακας αυτός δε χάθηκε στα χρόνια, παρά τις πολλές απόπειρες κλοπής του, αλλά αποτέλεσε σύμβολο και πηγή έμπνευσης για μεταγενέστερους καλλιτέχνες. Από το πρόσωπο του «πρωταγωνιστή» δέχτηκε επιρροές ο σκηνοθέτης του “Scream” και του “Doctor Who” .

Είναι πραγματικά αξιόλογο πώς μια βουβή εικόνα καταφέρνει να βγάζει τέτοιους ήχους. Σύμφωνα με το ημερολόγιο του ίδιου του Μουντ αυτό προσπαθούσε να αποφύγει ο χαρακτήρας του. Ήθελε να κλείσει τα αφτιά σε μια τρομακτική και εκκωφαντική κραυγή που τον διαπερνούσε. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον ίδιο, η ιδέα του πίνακα τού ήρθε κατά τη διάρκεια μιας βόλτας του.

Όχι άδικα λοιπόν η «Κραυγή» αποτέλεσε μια εμβληματική εικόνα της σύγχρονης τέχνης ή όπως πολλοί λένε μια «σύγχρονη Μόνα Λίζα»! Με την απουσία φύλου καταφέρνει να ζωγραφίσει μια αντικειμενική υπαρξιακή αγωνία αγνοώντας την προέλευση του καθενός και την υποκειμενικότητα. Καταφέρνει να καθρεφτίσει το παγκόσμιο άγχος του σύγχρονου ανθρώπου, την αγωνία, τον φόβο και την απομόνωση. Ο καθένας μας λοιπόν μπορεί να ταυτιστεί με το άφυλο αυτό ον και να νιώσει τον πανικό του και τον φόβο του για το άγνωστο.