«Η ηθική μας ξεκινά απ' τη στάση μας απέναντι στη φύση»

«Όλα είναι λάθος. Δεν έπρεπε να είμαι εδώ, έπρεπε να βρίσκομαι στο σχολείο μου, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Πώς τολμάτε; Μου κλέψατε τα όνειρά μου και την παιδική μου ηλικία με τα κενά λόγια σας. Ο κόσμος υποφέρει, πεθαίνει. Ολόκληρα οικοσυστήματα καταρρέουν, βρισκόμαστε στις αρχές ενός μαζικού αφανισμού κι εσείς για το μόνο που μιλάτε είναι για τα χρήματα, για παραμύθια μας αέναης οικονομικής ανάπτυξης; Πώς τολμάτε;»

Το παραπάνω κείμενο αποτελεί κομμάτι από την ομιλία της γνωστής πλέον σε όλο τον κόσμο 16χρονης Σουηδέζας ακτιβίστριας Γκρέτα Τούνμπεργκ, απευθυνόμενη στους παγκόσμιους ηγέτες, στο ξεκίνημα των εργασιών της Συνόδου του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Αν αφαιρέσεις τις ταμπέλες και τις πολιτικές θεωρίες και σκοπιμότητες που αρέσκονται οι άνθρωποι να κολλάνε, ψάχνοντας το δέντρο και όχι το δάσος, τότε το συγκεκριμένο απόσπασμα θα μπορούσε να πει κανείς πως μοιάζει με κραυγή απόγνωσης ενός παιδιού που βλέπει τη μητέρα του πληγωμένη. Μια μητέρα που συνεχώς παράγει γάλα από τα κατακρεουργημένα στήθη της και ο ανθρώπινος εγωισμός συνεχίζει να το πίνει για να αναπτυχθεί.

Δεν είσαι εσύ, ούτε εγώ αμέτοχος σε αυτό. Καθημερινές μας συνήθειες, που προβάλλουμε ως σύγχρονες ανάγκες πληγώνουν καθημερινά αυτό που τόσο υποκριτικά αποκαλούμε «μητέρα φύση». Από τον τρόπο που επιλέγουμε την τροφή μας, μέχρι τον τρόπο που ντυνόμαστε, και καταναλώνουμε τους φυσικούς πόρους, καθημερινά συνεχίζουμε το έργο μας. Δικαιολογία δεν υπάρχει. Στον 21ο αιώνα, το να πεις πως δεν γνωρίζεις είναι τουλάχιστον αφελές. Οι πηγές ενημέρωσης είναι πιο άφθονες από ποτέ. Σαν άλλες αρκούδες, πέφτουμε σε χειμερία νάρκη τεσσάρων εποχών, υπηρετώντας απαράμιλλα την τέχνη του «τώρα». Ξεχνώντας ότι το μέλλον μας περιμένει στη γωνία. Και δυστυχώς αν η ηθική μας μοιάζει υπνωτισμένη, η δικαιοσύνη μοιάζει πιο τυφλή από πότε.

Η διαφορά της ηθικής από τη δικαιοσύνη έγκειται στο γεγονός ότι η πρώτη ξεκινάει από μέσα προς τα έξω, ενώ η δεύτερη κάνει το αντίθετο δρομολόγιο. Στην εποχή που ζούμε και οι δύο στοχεύουν προς λάθος κατεύθυνση. Μοιάζουν για κάποιο περίεργο λόγο να εξυπηρετούν αυτό που οι σύγχρονοι ηγέτες -αν θυμηθούμε τα λόγια της Γκρέτα- συνήθιζαν να αποκαλούν αέναη οικονομική ανάπτυξη. Και για τη δικαιοσύνη σε μεγάλο βαθμό μπορώ να το καταλάβω, για την προσωπική ηθική του καθενός μας όχι. Δεν είναι κάτι απρόσωπο, κάτι που στα πλαίσια της συλλογικότητας χάνει το χαρακτήρα του, είναι η στάση του καθενός μας απέναντι στη φύση, απέναντι στην ίδια τη ζωή.

Θλιβερό να σκοτώνεις την ίδια σου την μητέρα ή αν θες καλύτερα ύπαρξη, αργά και βασανιστικά. Αυτό το κείμενο που γράφεται δεν ανακάλυψε τη σελήνη, είναι μια επιπλέον κραυγή. Αυτή την φορά απλά όχι από το θύμα προς στο θύτη. Αλλά από το θύτη στο θύμα. Που όσο και να θέλουμε να το ξεχνάμε είναι το ίδιο πρόσωπο.

Η ηθική κατά βάση απαντάει στο ερώτημα ποιες ανθρώπινες πράξεις είναι αποδέκτες και σωστές και ποιες ανάρμοστες. Η αφετηρία όλων αυτών είναι ίδια η φύση. Κι όπως πολύ εύστοχα γράφει ο Ιάσονας Ευάγγελου, «η ηθική οφείλει να ξεκινάει από την στάση μας απέναντι στη φύση». Αυτή είναι λοιπόν η ερώτηση που οφείλουμε να θέτουμε καθημερινά στον εαυτό μας. Πόσο σκεφτόμαστε τη φύση και κατά πόσο οι πράξεις μας λαμβάνουν υπόψιν τις ανάγκες της;

Για να αλλάξεις τον κόσμο είναι γνωστό πως πρέπει να αλλάξεις τον εαυτό σου. Μια προσωπική ηθική πολλών ατόμων μπορεί να διαμορφώσει και την αποκαλούμενη δικαιοσύνη. Όπως και να ‘χει όμως, αυτός ο κόσμος θα συνεχίσει να υπάρχει και χωρίς εμάς. Γιατί μια μητέρα οφείλει να μην ξεχωρίζει κανένα απ’ τα παιδιά της κι αυτό η φύση γνωρίζει να το κάνει καλά.