Ένα εκπαιδευτικό σύστημα που σκοτώνει μοναδικότητες

Κατά καιρούς, γίνονται συζητήσεις επί συζητήσεων για το σύστημα παιδείας. Τις πανελλήνιες εξετάσεις, τον αριθμό των μαθημάτων και τον ιδανικότερο τρόπο εισαγωγής των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Μια συνεχής προσπάθεια για βελτίωση των συνθηκών μάθησης και των τρόπων διδασκαλίας. Μια συνεχής προσπάθεια για τυποποιημένη παραγωγή, με όσο το δυνατόν λιγότερες ψυχολογικές απώλειες.

Ωραίες οι προτάσεις. Πολύ σημαντικό αν τα μαθήματα θα ‘ναι επτά, οκτώ ή δεκαοχτώ, αλλά ποτέ θα γίνει μια συζήτηση για την κατεύθυνση του εκπαιδευτικού συστήματος κι όχι την οποία λειτουργία του;

Προσπαθούμε να βρούμε τον καλύτερο τρόπο λειτουργίας για ένα σύστημα που στόχο έχει να κάνει όλους τους ανθρώπους ίδιους κι αναρωτιόμαστε μετά γιατί αποτυγχάνει; Ή, μήπως, είναι λίγο υποκριτικό όλο αυτό; Το ίδιο το σύστημα χαίρεται κι επιβραβεύει τον μαθητή και τον δάσκαλο που το πετυχαίνουν!

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Λεό Μπουσκάλια, πέραν όλων των υπολοίπων, καθηγητής κοινωνικής παιδαγωγικής και ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, στο βιβλίο του με τίτλο «Να ζεις, να αγαπάς, να μαθαίνεις» :

«… Ξέρετε όμως τι νομίζω εγώ; Πως στόχος του παιδαγωγικού μας συστήματος είναι να κάνει όλους τους ανθρώπους ίδιους. Κι όταν το καταφέρνουμε αυτό, θεωρούμε τον εαυτό μας τυχερό. Αυτό συμβαίνει κάθε μέρα! Δε με ενδιαφέρει η μοναδικότητά σου. Μ’ ενδιαφέρει αν κατάφερα να σου περάσω τον δικό μου εαυτό και στον βαθμό που κατάφερα να με παπαγαλίζεις θεωρώ τον εαυτό μου πετυχημένο δάσκαλο.»

Και φυσικά δε φταίει αποκλειστικά ο δάσκαλος ή ο μαθητής. Ίσα-ίσα, αυτοί είναι ο τελευταίος τροχός της αμάξης. Κι ο πετυχημένος δάσκαλος, αντίστοιχα ως μαθητής έμαθε να κάνει ό,τι ο δάσκαλός του. Απ’ την πρώτη δημοτικού μέχρι τους διδακτορικούς φοιτητές. Η αποτυχία αντανακλάται στο ότι οι πρώτοι δημιουργούν πιο εύκολα απ’ τους δεύτερους γιατί δεν έχουν χάσει ακόμη τη μοναδικότητά τους. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα απ’ την αρχή.

Πρώτη μέρα στο σχολείο και το πρώτο πράγμα που μαθαίνεις είναι ότι η μάθηση έχει συγκεκριμένη ώρα. Οκτώ και τέταρτο και 40 λεπτά το κάθε μάθημα. Ούτε παραπάνω ούτε λιγότερο. Η λεγόμενη διδακτέα ύλη άμεσος νταβατζής του χρόνου αυτού. Πάμε και στο περιεχόμενο των μαθημάτων. «Εικαστικά-καλλιτεχνικά». Δεν επιλέγω τυχαία το συγκεκριμένο μάθημα, μιας και θεωρητικά είναι ο ναός της δημιουργίας. Πέρα απ’ τη βαρύτητα που από σχολείο σε σχολείο διαφέρει, αλλά κατά κοινή ομολογία δε θεωρείται δύσκολο μάθημα, ο τρόπος που διδάσκεται μόνο δημιουργικός δε θεωρείται -με ελάχιστες εξαιρέσεις, φυσικά, που ξεφεύγουν απ’ το σύστημα.

Καλημέρα, παιδιά. Ζωγραφίζει ο δάσκαλος ή η δασκάλα το δέντρο όπως το φαντάζονται ή έμαθαν οι ίδιοι ότι είναι έτσι το δέντρο, και τα παιδιά προσπαθούν να μιμηθούν το δέντρο που ζωγράφισε ο δάσκαλός τους. Πετυχημένος θεωρείται αυτός που το έκανε καλύτερα. Ψάχνουμε ρεαλιστική αποτύπωση 30 παιδιών σε μια συγκεκριμένη αλήθεια. Αυτού του δασκάλου. Όποιος ξεφεύγει από αυτή θεωρείται λάθος. Και κάνουμε τα πάντα για να μάθει να ζωγραφίζει όπως θέλουμε εμείς. Σκεφτείτε όλα τα μαθήματα ένα-ένα. Χάος.

Αγαπημένο μου η «Οικιακή Οικονομία». Ακολουθεί η επίσημη περιγραφή του μαθήματος:

«Η Οικιακή Οικονομία είναι ένα μάθημα πολύπλευρο και πολυδιάστατο. Ανήκει στα μαθήματα εκείνα στα οποία οι εμπειρίες και τα βιώματα των μαθητών ανατροφοδοτούν την εκπαιδευτική διαδικασία, καθιστώντας τη διδασκαλία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Σκοποί του μαθήματος: Το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας διδάσκεται στην Α’ και τη Β’ Γυμνασίου και σκοπός του είναι να καταστήσει το εύπλαστο άτομο της προεφηβικής ηλικίας ενεργητικό, αυτοδύναμο κι υπεύθυνο, δίνοντάς του, κατά το δυνατόν, όλα τα στοιχεία που έχει ανάγκη για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.»

Μιας προσωπικότητας που αν τυχόν ξεφύγει και τολμήσει να παραστρατήσει, θεωρείται ανεύθυνη και λάθος της κοινωνίας μας. Κάνοντας τα πάντα για να το επαναφέρουμε. Το μάθημα ανατροφοδοτείται απ’ τις εμπειρίες των μαθητών, αλλά όταν οι γονείς του Γιωργάκη δεν έχουν να δώσουν κολατσιό στο παιδί τους ή η μαμά του Κωστάκη βαράει τον μπαμπά του, αλλάζουμε θέμα γιατί πρέπει να βγει η ύλη. Λες και χρειάζεται το σχολείο για να μάθουν τα παιδιά την οικονομία του σπιτιού τους. Τα παιδιά που μάθαμε να μη σκέφτονται, ναι, το χρειάζονται.

«Επαγγελματικός προσανατολισμός». Άλλο διαμάντι του εκπαιδευτικού συστήματος. Ποιο επάγγελμα να ακολουθήσω και τι απήχηση έχει στην αγορά εργασίας; Ο μισθός είναι ικανοποιητικός; Αυτά απασχολούν ένα παιδί 15 χρόνων; Προσανατολισμός ονείρων θα υπάρξει, άραγε, ποτέ;

Τα παιδιά μαθαίνουν από μικρή ηλικία να μιμούνται. Μιμούνται τους γονείς τους. Μιμούνται τους δασκάλους τους. Μιμούνται την κοινωνία. Η μοναδικότητα του καθενός θυσιάζεται στον βωμό αυτής της διαδικασίας. Η πίεση που ασκείται από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη είναι τεράστια, γιατί οι συνθήκες το ευνοούν. Κωστάκη, δες τι καλός μαθητής που είναι ο Γιωργάκης. Μπράβο, Γιωργάκη, που έμαθες το μάθημα ακριβώς όπως στο είπα και το γράφει το βιβλίο. Γιωργάκη, γι’ αυτό το λόγο θα περάσεις πρώτος στο πανεπιστήμιο. Και θα ακολουθήσεις ένα επάγγελμα που θα σου αποφέρει πολλά χρήματα και θα θεωρείσαι σπουδαίος και τρανός στην κοινωνία μας. Γιωργάκη, ξέχνα τη θέση σου. Βγάλε τα χρήματα. Γιωργάκη, τι κάνει το παιδί μέσα σου; Το άφησες στην πρώτη δημοτικού; Ζωγράφος ήθελες να γίνεις, αλλά δεν πέτυχες καλά τον κορμό όπως έδειξε η δασκάλα, ε; Δεν πειράζει Γιωργάκη, είσαι ένας ικανός γιατρός.

Μέχρι στα σχολεία να ενταχθούν μαθήματα όπως η τέχνη, η φιλανθρωπία, η φιλοζωία, η αγάπη, μέχρι τότε το μέλλον θα ‘ναι δυσοίωνο. Ο ιδανικός τρόπος που θα μπουν τα παιδιά στο πανεπιστήμιο φαντάζει καλοστημένη φάρσα.

Κανένα παιδί δε θυμάται τον δάσκαλο που του έμαθε τα πιο πολλά κι έβγαλε όλη την ύλη. Θυμάται αυτόν που τον άκουσε. Θυμάται αυτόν που τον ένιωσε. Κάλος δάσκαλος είναι αυτός που αγαπάει όλους τους μαθητές του, γιατί πολύ απλά έχει μάθει να ακούει τη μοναδικότητά τους και όχι να τους συντονίζει στην ίδια συχνότητα. Ό,τι και να κάνει αυτός όμως, η ορχήστρα του είναι προς το παρόν κουφή. Κι αυτό πρέπει να μας απασχολεί.

Μια κοινωνία κουφή. Φωνάζει για ανάγκες που η ίδια δημιούργησε χωρίς να ακούει.