Φυγή. Πάγωμα. Μάχη. Παραίτηση. Οι τέσσερις βασικές, ή ακόμα κι αυτόματες αντιδράσεις του ανθρώπινου εγκεφάλου στο τραύμα. Το τραύμα δεν έχει μια μορφή. Προσαρμόζεται σχεδόν τέλεια στον καθένα, ανάλογα με τα βιώματά του, αλλά και τα συναισθήματα που γεννήθηκαν μέσα από αυτά. Πιο συγκεκριμένα, «το τραύμα είναι μια συναισθηματική αντίδραση σ’ ένα τρομερό γεγονός, όπως ένα ατύχημα, ένας βι@σμός ή μια φυσική καταστροφή», όπως ορίζεται από την Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση. Συνεπώς, η κάθε αντίδραση είναι ένας τρόπος, ένας αμυντικός μηχανισμός που δημιουργεί το άτομο, για να σταθεί αντίπαλος στο ίδιο του το εγώ.
Για να λειτουργήσουν όμως ακόμα κι αυτές οι υποσυνείδητες λειτουργίες του εγκεφάλου, προϋποθέτουν και μια συνειδητή. Την αποδοχή. Τι έγινε; Γιατί έγινε; Πώς σ’ επηρέασε; Και το πιο σημαντικό, πώς είσαι τώρα; Το σκέφτεσαι και σου φέρνει ζάλη κι αναγούλα, νεύρα, δάκρυα χαράς ή λύπης; Κάπου διάβασα πως, δεν είμαστε ό,τι μας συμβαίνει σ’ αυτή τη ζωή, αλλά πώς αντιδράμε σε ό,τι μας συμβαίνει. Αυτός είναι ο τρόπος σκέψης που πρέπει να εφαρμόσεις, αν θες να κάνεις ειρήνη ακόμα και με τα τραύματά σου. Να τα γνωρίσεις, να τα κατανοήσεις, να τα παρηγορήσεις. Δεν μπορείς να τα κάνεις όλα αυτά, χωρίς καν να τα δεις στην άκρη του δωματίου που τα έχεις κλειδώσει. Τότε θα μάθεις και σένα.
Φυγή. Τι πιο σύνηθες, ε; Και τι πιο ανθυγιεινό. Παρ’ όλα αυτά, ο πιο άμεσος τρόπος αντίδρασης απέναντι σ’ ένα τραύμα, οποιασδήποτε φύσης. Με άλλα λόγια, απεμπλοκή. Από τις ίδιες τις σκέψεις, το λεγόμενο overthinking. Μια μάστιγα πλέον. Είναι τα σενάρια που πλάθεις, ακόμα και βασισμένα σε φανταστικά γεγονότα κι είναι αρκετά να σε τρελάνουν. Ένας πανικός που θα κάνεις τα πάντα να μη ζήσεις. Έτσι έχεις τις τάσεις φυγής. Απασχολείς, το μυαλό με οτιδήποτε νιώθεις μια συναισθηματική ασφάλεια, αποχωρώντας επιδεικτικά από ό,τι σε ζορίζει. Πολλοί μάλιστα, παρουσιάζουν τάσεις φυγής, χωρίς να προκύψει κάποια δυσκολία. Μόνο στον φόβο εμφάνισής της, εξαφανίζονται. Πόσες φορές αρνήθηκες ακόμα και μια απλή ανθρώπινη σχέση, μόνο στην ιδέα ν’ ανοιχτείς, να εκτεθείς, να δεθείς; Πιστεύεις ότι απομακρύνοντας τον εαυτό σου προτού αφεθείς, τον προστατεύεις. Τίποτα δεν μπορεί να σε πληγώσει αν δεν μπορεί να σ’ αγγίξει. Στην πραγματικότητα όμως, τον βάζεις πιο βαθιά στη λούπα.
Πάγωμα. Παύση. Η απόλυτη ακινησία μπροστά στο πρόσωπο του εκάστοτε κινδύνου. Εγκεφαλικά, συναισθηματικά, ακόμα και σωματικά. Να κολλάς στη θέση σου και το σώμα να είναι ανίκανο πια για οποιαδήποτε δράση, ακόμα κι αυτή της φυγής. Ένα μούδιασμα σε κάθε κύτταρό σου. Τα άτομα που «παγώνουν», τείνουν ν’ αποστασιοποιούνται, ν’ απομονώνονται, λόγω της ανικανότητάς τους να σταθούν απέναντι σε μια κατάσταση, εφόσον νιώθουν απειλή. Επιλέγουν την απόσυρση από την πραγματικότητα, καθώς φαντάζει πιο εύκολη, την ώρα που βιώνουν μια κατάσταση σοκ. Ομοίως, όμως, με τη φυγή, αποτελεί μια λύση προσωρινή και σίγουρα αυτοκαταστροφική σε βάθος χρόνου.
Μάχη. Μια αντίδραση ενός μυαλού θολωμένου από θυμό. Είναι μια μορφή άμυνας κι αυτοσυντήρησης. Το αίσθημα της επιβίωσης που χτυπάει την πόρτα με μανία. Είναι αυτή η τάση ν’ αποδείξεις ότι έχεις τον έλεγχο της κατάστασης, ενώ στην πραγματικότητα σε έχει κυριεύσει ο φόβος. Αυτό ξεσπάει από μέσα με δύο τρόπους. Είναι η κατά μέτωπο επίθεση, η επίδειξη δύναμης μέσα από φωνές ή την παρουσία σωματικής επιθετικότητας, που σαφώς τροφοδοτείται από ένα έντονο αίσθημα κατωτερότητας. Από την άλλη, μπορεί να είναι κι ένα σφίξιμο στα δόντια, ένας κόμπος στο στομάχι, μια γροθιά που θα σφίξεις αλλά δε θα εκτονώσεις πουθενά, ακόμα και το κλάμα.
Παραίτηση. Η μόνη αντίδραση που θυμίζει πιο πολύ πρόληψη. Στον πυρήνα της, έχει να κάνει με την ανάγκη ικανοποίησης όλων των άλλων, πέραν του εαυτού σου. Αποφεύγεις τη σύγκρουση και συνάμα, το τραύμα που ενδεχομένως σου προκαλέσει, με το ν’ αποδέχεσαι πως είσαι λάθος, ακόμα κι αν αυτό δεν ισχύει. Δίνεις προτεραιότητα στον αντίπαλο και πως θα νιώσει εκείνος υπεράνω, αναζητώντας κρυφά και τη συμπάθεια ή έστω την έγκρισή του. Γίνεσαι σταδιακά έρμαιό του χωρίς καν να το καταλάβεις. Εκεί τελειώνει η «διπλωματία» κι αρχίζει το πρόβλημα. Χάνεις τον εαυτό σου κι όσα πρεσβεύεις, στην υπεράνθρωπη προσπάθειά σου να τα έχεις καλά με όλους. Δε λογαριάζεις ότι έτσι δημιουργείς σχέσεις εξάρτησης, καθώς το μόνο που σε ορίζει πια, σίγουρα δεν είσαι εσύ. Δεν παραιτήθηκες από έναν ανούσιο καβγά. Παραιτήθηκες από σένα.
Όποιος κι αν είναι ο τρόπος που αντιδράς, που αμύνεσαι, σίγουρα όταν φτάνει στο άκρο αποκτά μια παθογένεια για όλους και κυρίως για σένα. Δηλητήριο κυριολεκτικά, στο οποίο όμως είναι επικίνδυνο ακόμα και να εθιστείς. Μάθε να χειρίζεσαι τα τραύματά σου και όχι να τα αφήνεις να σε χειρίζονται αυτά. Πώς καταφέρνεις κάτι τέτοιο; Αποδέξου ότι δεν είσαι αυτά, αλλά όσα σε έμαθαν.
Συντάκτης: Βασιλική Νοταρά
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
