Πώς λειτουργούν όσοι παίζουν στα δάχτυλα μυαλά και καταστάσεις;

Πάντοτε σε μια ανθρώπινη σχέση, κάθε μορφής, υφίσταται το πρωτόκολλο του πομπού και του δέκτη. Δύο θέσεις που έχουν την τάση να παρερμηνεύονται συχνά ως «θύτης και θύμα». Μα καλά, θα μου πεις, θύμα σε μια σχέση; Αφού φεύγεις αν το θες. Θα βάλω μια άνω τελεία προς το παρόν και θα τονίσω πως ανθρώπινη σχέση είναι κι εκείνη που έχουμε με τους γονείς μας, με τους συγγενείς, με συναδέλφους ή οποιονδήποτε άνθρωπο συναντάμε αναγκαστικά ή μη σε τακτά χρονικά διαστήματα. Δεσμοί από τους οποίους δεν μπορείς να φύγεις εύκολα.

Παρατηρείται από πολύ πρώιμες ηλικίες, βρεφικές ακόμη, να δρα ο άνθρωπος ενστικτωδώς με σκοπό να επιτύχει εκείνο που επιθυμεί. Τα μωρά ας πούμε κλαίνε ακόμη κι όταν δεν υπάρχει μια φυσική ανάγκη, απλώς για να τα πάρεις μια αγκαλιά ή να έχουν την αμέριστη προσοχή σου. Φέρονται χειριστικά ουσιαστικά, ώστε να κερδίσουν όσα θέλουν. Έχει μια λογική σαν παράδειγμα, όμως βρίσκω κι ένα παραθυράκι πως εκείνα τα καημένα δεν έχουν άλλον τρόπο επικοινωνίας για να μας μεταφέρουν όσα σκέφτονται. Τα κυριότερα προβλήματα της χειριστικής συμπεριφοράς ξεκινούν ύστερα από τα εφηβικά χρόνια. Η ηλικία ορόσημο όπου κανείς ξεφεύγει από την παιδική αφέλεια παίρνοντας την ανηφόρα της ενηλικίωσης συνάμα με τις ευθύνες των πράξεών του. Κάπου εκεί ξεκινούν να εμφανίζονται χαρακτηριστικά τα οποία θα μας συντροφεύουν εφ’ όρου ζωής, καθώς μερικά από αυτά είναι είτε προεγκατεστημένα στο λογισμικό μας είτε αποτελούν στοιχεία που άθελά μας ενστερνιζόμαστε πιθηκίζοντας όσα βιώνουμε και δυσκολευόμαστε συχνά να αλλάξουμε ή ακόμη να αναγνωρίσουμε. Φυσικά πρωταρχικό ρόλο σε αυτά παίζει το οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει κανείς. Εάν επί παραδείγματι βιώνεις καθημερινά επιθετικότητα, είναι σχεδόν βέβαιο πως μεγαλώνοντας είτε θα ασκήσεις, είτε υποσυνείδητα θα επιζητάς από άλλους. Ακριβώς έτσι λειτουργεί και η χειραγώγηση. Υποθέτοντας πως κάποιος από το πολύ στενό συγγενικό περίγυρο τείνει να γίνεται χειριστικός, οι πιθανότητες να γίνεις κι εσύ ή να ψάχνεις συνεχώς κάποιον να σε κουμαντάρει είναι αρκετές. Θεωρώντας πως είναι ο βασικότερος παράγοντας, συμπεραίνω πως καταλήγει σαν ανάγκη, ή άμυνα αν θες, αφού τέτοιου είδους βιώματα έχεις αποκτήσει.

Ξεκινώντας με ένα μικρό κήρυγμα προς γονείς και κηδεμόνες, θα ήθελα να παρακαλέσω να περιορίσουμε τις τεχνικές εκμάθησης μέσω ανταλλάγματος διότι αποτελούν το χείριστο παράδειγμα ακόμη κι αν δεν το αντιλαμβανόμαστε. Συνηθίζοντας ένα παιδί να απολαμβάνει κάτι απλώς επειδή έκανε κάτι άλλο, ή στερώντας του εκείνο που επιθυμεί κρίνοντας πως δεν το αξίζει, ενδόμυχα του μαθαίνουμε τον χειρισμό. Εκείνο με τη σειρά του κατανοεί πως αυτός είναι ο σωστός τρόπος να πετυχαίνει όσα χρειάζεται, οπότε τον εφαρμόζει μετέπειτα στη ζωή του. Φέρεται με βάση αυτό το μοτίβο, καθώς υποσυνείδητα βρίσκεται διαρκώς στην αναζήτηση εκείνου του «πιο ισχυρού» που θα καταφέρει να τον γυρίσει στην θέση του δέκτη. Δίχως να θέλω να δικαιολογήσω κάτι, κατανοώ πως έχουμε την τάση να μιμούμαστε όσα βλέπουμε είτε αυτό λέγεται τσιγάρο, είτε συμπεριφορά, είτε απλή στάση σώματος. Σάμπως δε μας έφταναν όλα αυτά, έχουμε και δαύτη τη συνήθεια στη χώρα μας να μένουμε μαζί με γονείς ή συγκατοίκους μέχρις ότου καταφέρουμε να απαγκιστρωθούμε. Συμβάν που δε θα λάβει χώρα εάν εξακολουθούμε να παραμένουμε κολλημένοι σε πράγματα που δεν απολαμβάνουμε. Με κάποιο, μαγικό ίσως, τρόπο πρέπει να αντιλαμβανόμαστε αυτές τις καταστάσεις κρατώντας απόσταση από όσους ψάχνουν για μαριονέτες. Έχουμε χρέος στους εαυτούς μας να ζήσουμε όπως ακριβώς επιθυμούμε.

Μια συνεχής μάχη με τον εαυτό μας απέναντι σε έναν εχθρό που έχει ήδη κερδίσει. Έτσι ακριβώς μοιάζει να παλεύουμε να αλλάξουμε ένα χαρακτήρα που έχει μάθει χρόνια να συμπεριφέρεται με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Καλώς ή κακός καθένας μας πορεύεται με όσα γεννήθηκε ή απέκτησε στην πορεία της ζωής του και σπανίως δέχεται να τα μεταποιήσει για να κρατήσει κάποιον κοντά του. Άλλωστε στη δική μας περίπτωση, δεν πρόκειται ένα άτομο που χειρίζεται τους πάντες να σταματήσει να το κάνει. Τέτοια άτομα εύκολα καταλήγουν συναισθηματικά κενοί με μοναδικό κίνητρο την εύρεση θύτη μήπως τους λυτρώσει.

Στερεώνοντας το νόμισμα στη μέση για να αποκτήσουμε μια πιο σφαιρική άποψη, υπάρχουν κι εκείνες οι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν πάντα τον κανόνα. Μιλάω για εκείνους που δίχως κανένα βίωμα, απλώς εξωτερικεύουν συμπεριφορές που κουβαλάνε από τον εμβρυακό σάκο. Τα «εκ γενετής» όπως λέμε χαρακτηριστικά, που μπορεί να είναι από ένα σημαδάκι στο μπούτι έως τα πιο άγρια ένστικτα. Σε τέτοια περίπτωση μονάχα η αποφυγή μπορεί να βοηθήσει εμάς και σε δεύτερο χρόνο εκείνον. Φτάνοντας κανείς σε αδιέξοδα αναζητά τα αίτια οπότε κατά τη διαδικασία αυτή ίσως καταφέρει να αλλάξει κάτι στην καθημερινότητά του. Μια ακόμη εξαίρεση αποτελούν εκείνοι που θαρρώντας πως είναι δυνατοί, επιλέγουν να φερθούν χειριστικά σε άλλους απλώς για να λάβουν το αίσθημα της υπεροχής. Αν θες τη γνώμη μου βέβαια, βιώματα κρύβονται πίσω και από αυτήν την εκδοχή. Για να είμαστε όμως δίκαιοι θα αναφέρουμε τις περιπτώσεις όπου είναι πράγματι αναγκαίο για την επιβίωση να μάθεις να είσαι διπλωμάτης ή χειριστικός. Εκεί δημιουργείται πιο έντονα η ένδειξη την άμυνας. Καλύπτεται μια συμπεριφορά πίσω από την ασπίδα αυτή ώστε να επιτύχει κάποιος όσα με άλλον τρόπο δε θα μπορούσε. Είναι η ίδια περίπτωση με τα μωρά, μονάχα που εδώ συμπεριλαμβάνεται η κριτική σκέψη του ατόμου με αποτέλεσμα να φαίνεται ως άκρως αρνητικό χαρακτηριστικό.

Ας δοκιμάσουμε να ανατρέξουμε σε μνήμες από τέτοιου τύπου ανθρώπους που ίσως έχουν περάσει από τη ζωή μας. Ήταν πάντα εύκολο να φύγεις ή να κρατήσεις αποστάσεις ασφαλείας; Προσωπικά, έχοντας παίξει το ρόλο του δέκτη άθελά μου, μπορώ να σου βροντοφωνάξω πως όχι. Δεν ήταν ούτε εύκολο ούτε απλό. Σκέψου, τρελά ερωτευμένος, τυφλωμένος ενώ όλοι γύρω σου κρούουν καμπανάκια εσύ με την περίσσια δύναμη που αντλείς από όσα νιώθεις, θεωρείς ότι μπορείς να κάνεις τον ήλιο να ανατείλει από τη δύση. Συνεπώς μια μικρή αλλαγή στον σύντροφό σου μοιάζει παιχνιδάκι. Πλανάσαι πλάνην οικτρά όμως φίλτατε! Δυστυχώς ή ευτυχώς, τον άνθρωπο άλλοι δεν μπορούν να τον αλλάξουν. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να μάθεις να αναγνωρίζεις στοιχεία για να τα αποφεύγεις, όμως συνήθως παίρνει χρόνο και η πάροδος αυτού φέρνει συναισθήματα κι άντε μετά να τα διαγράψεις ή να τα παραβλέψεις. Εξάλλου ας είμαστε ειλικρινείς. Πρόκειται και για χαρακτηριστικά που κανείς δε δείχνει με το καλημέρα σας.

Αποψούλα; Μα τι άλλο να σου πω. Αποφεύγω έτσι κι αλλιώς να λέω σε άλλους πράγματα που δυσκολεύομαι κι εγώ να ακολουθήσω, το ‘χω σαν αρχή, οπότε μην περιμένεις από μένα να ακούσεις το «μακριά», αυτό μόνος σου πρέπει να το δεις. Μπορείς όμως για αρχή όταν αντιλαμβάνεσαι μια παράξενη, ξαφνική ή άσχημη συμπεριφορά να κάνεις δυο βηματάκια πίσω, έστω για μικρό χρονικό διάστημα, ώστε να βλέπεις πιο καθαρά αν αξίζει να θυσιαστείς. Αν όσα μέτρα λάβεις καταλήξουν στο ίδιο συμπέρασμα, μη φοβάσαι, παρέα θα σηκωθούμε και από αυτό.  Έχω κρατημένο κι ένα ακόμη σημείο πιο ιδιαίτερο, σε περίπτωση που κάποιος θεωρεί πως μιλάμε για εκείνον τόση ώρα. Δούλεψε πολύ με τον εαυτό σου κάνοντας μια ανασκόπηση στο τι μπορεί να σε έχει οδηγήσει σε μια λάθος συμπεριφορά και πάλεψε να το αποβάλεις. Εάν πάλι δυσκολεύεσαι, μπορείς πάντα να απευθυνθείς σε έναν ειδικό που θα σε βοηθήσει εγγυημένα. Ξεμπλέξου από τα δίχτυα για να ανασάνεις και να μη μείνεις ποτέ ξανά μόνος. Ειλικρίνεια και ντομπροσύνη. Δεν έχασαν ποτέ!