Τεχνητή νοημοσύνη και συνείδηση μπορούν να υπάρξουν μαζί;

Με τον όρο Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) αναφερόμαστε στη δυνατότητα των μηχανημάτων να μπορούν να μιμούνται τις γνωστικές λειτουργίες ενός ανθρώπου, τη μάθηση, τον σχεδιασμό και τη δημιουργικότητα. Χρησιμοποιείται ήδη εδώ και αρκετά χρόνια σε μεγάλο βαθμό γνωρίζοντας ραγδαία ανάπτυξη κυρίως με την άνοδο της τεχνολογίας. Υφίσταται σε πολλά πράγματα γύρω μας που ίσως να μη γνωρίζουμε πως παρέχει τη βοήθειά της. Το απλούστερο παράδειγμα είναι το κινητό μας τηλέφωνο· σίγουρα όλοι έχουμε παρατηρήσει πως από γενιά σε γενιά οι ευκολίες πληθύνουν. Δακτυλικά αποτυπώματα, αναγνώριση προσώπου για το ξεκλείδωμα της οθόνης, εντοπισμός πορτραίτου ή τοπίο από την κάμερα και μια, λιγότερο συχνή εικόνα που οφείλεται στην ΤΝ, αποτελούν τα πρόσθετα σωματικά μέλη. Είναι μερικές από τις δυνατότητες που εκμεταλλευόμαστε καθημερινά χάρη στην εξέλιξή της.

Σε πολλούς κλάδους, όπως η ιατρική, η συμβολή της είναι άκρως σημαντική. Με τη βοήθεια μηχανημάτων μπορεί πλέον να αναγνωριστεί μια ασθένεια και κατά συνέπεια να καταπολεμηθεί πολύ νωρίτερα απ’ ότι παλαιότερα που θα έπρεπε να διαγνωσθεί από κάποιον γιατρό. Κατανοούμε λοιπόν πως σε έναν βαθμό πιθανολογείται να αντικαταστήσει ανθρώπινο δυναμικό καθώς αποδεικνύεται αποδοτικότερη. Αφού αναφερθήκαμε στην ιατρική, ας ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στο πώς μπορεί εκείνη να συμβάλει στην ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης. Μιλάμε φυσικά για μηχανήματα, όμως πέρα από αλγορίθμους και καλώδια, για να γίνουν οι μηχανές αυτές λειτουργικές, μοιάζοντας με τον άνθρωπο, θα πρέπει να αντιγράψουν τις λειτουργίες του εγκεφάλου, του νευρικού συστήματος και το σημαντικότερο -που ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί, ή τουλάχιστον δεν έχει ανακοινωθεί- τη συνείδηση.

Το 1997, σημειώνεται η πρώτη νίκη των μηχανών απέναντι στον άνθρωπο. Συγκεκριμένα, δόθηκε ένας αγώνας σκακιού από τον τότε παγκόσμιο πρωταθλητή ενάντια σε έναν υπολογιστή. Το αποτέλεσμα εξέπληξε κι αποτέλεσε την αρχή της ανάπτυξης. Πλέον, έπειτα από 25 περίπου χρόνια, έχουν εισβάλει έντονα σε κάθε σπίτι. Υπάρχουν σκούπες ρομπότ που καθαρίζουν αντί για εμάς, προσωπικοί βοηθοί, ρομπότ που εξερευνούν το διάστημα ακόμη και ρομπότ νοσοκόμες. Είναι εφικτό όμως, μια εφεύρεση να ξεπεράσει τον δημιουργό της; Είναι δυνατό οι μηχανές αυτές να κάνουν κάτι για το οποίο δεν έχουν προγραμματιστεί;

Η απάντηση δεν έχει ληφθεί άμεσα από τους ειδικούς όμως υπάρχει μια δήλωση ή πρόβλεψη, εάν θέλεις, από τον επιστήμονα και μελλοντολόγο Ray Kurzweil. Ο ίδιος, αν και υποστηρικτής τη εξέλιξης των τεχνολογιών, βλέποντας θετικά την άνοδο της νανοτεχνολογίας, της ρομποτικής και της βιοτεχνολογίας, θεωρεί πως η ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης θα είναι η τελευταία εφεύρεση που θα κάνουμε. Η άποψη αυτή βασίζεται στη θεωρεία της μοναδικότητας (singularity) σύμφωνα με την οποία όταν θα φτάσουμε να φτιάξουμε ολοκληρωμένα την ΤΝ, τότε θα συμβεί ένα μοναδικό, όπως αναφέρεται, γεγονός. Το πρόγραμμα που θα έχει δημιουργηθεί, θα φτιάξει με τη σειρά του ένα νέο, πιο εξελιγμένο. Εκείνο με τη σειρά του ένα νεότερο κ.ο.κ., φτάνοντας σε μια έκρηξη νοημοσύνης. Κάτι τέτοιο λοιπόν είναι ξεκάθαρο πως θα ξεφύγει από τον έλεγχο του ανθρώπου.

Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα, κάτι τέτοιο δε θα αργήσει να συμβεί όμως μέχρι τότε ας προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε πόσο χρήσιμη μπορεί να είναι στην καθημερινότητά μας ή πόσο επικίνδυνη μπορεί να φανεί με λάθος χειρισμούς. Ο καθηγητής Μπλέτσας του ΜΙΤ, σε μια από τις ομιλίες του, είχε αναφέρει χαρακτηριστικά πως στα πρώιμα στάδια εφαρμογής ευκολιών από μηχανήματα υπήρξαν αρκετές κηλίδες που εντοπίστηκαν σε ανθρώπινα λάθη ή προκαταλήψεις που περάστηκαν στις ρυθμίσεις των μηχανημάτων. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι πως η καλύτερη εφαρμογή μηχανικής μάθησης, η αναγνώριση εικόνων της Google (Image Net), για μεγάλο χρονικό διάστημα αναγνώριζε τους Αφροαμερικανούς σαν γορίλες. Εξίσου σημαντικό παράδειγμα βρίσκουμε και στο σύστημα πρόληψης εγκληματικότητας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εκεί αποδείχθηκε πως γινόταν διάκριση των φτωχών από τους πλούσιους και στέλνονταν για μικρότερα αδικήματα στα χέρια του νόμου οι λιγότερο εύποροι.

Για καλή μας τύχη, έχει υπογραφεί ένα έγγραφο στο οποίο όλες οι κυβερνήσεις έχουν συμφωνήσει πως θα ήταν τεράστιο λάθος να αφεθεί η σκανδάλη στα χέρια της ΤΝ. Όλα τα οπλικά συστήματα, προς ώρας τουλάχιστον, χειρίζονται και θα χειρίζονται από ανθρώπους. Άνθρωπος βέβαια χειρίζεται και τα drone πάνω από τη Συρία αλλά ας μην μπούμε στην ανάλυση του ανθρώπινου εγκεφάλου. Αυτή, επί τη ευκαιρία, είναι μια κακή πλευρά της ανάπτυξης της τεχνολογίας, είτε γιατί βρέθηκε στα λάθος χέρια είτε γιατί δημιουργήθηκε από λάθος χέρια. Με βάση αυτό, επιβεβαιώνεται ο φόβος του να μειωθεί σε γενικά πλαίσια το ανθρώπινο δυναμικό στον εργασιακό χώρο. Το επιχείρημα των επιστημόνων από την άλλη είναι πως ναι μεν θα μειωθούν σε κάποιους κλάδους αλλά θα αυξηθούν σε άλλους, όπως η παραγωγή των μηχανών και των ρομπότ καθώς και των ανθρώπων που θα βρίσκονται πίσω από τα λογισμικά τους. Δεν ξέρω εάν είναι παρήγορο αλλά βάσει ερευνών, μελλοντικά θα πρέπει να γινόμαστε περισσότερο δημιουργικοί βγαίνοντας από τα καλούπια που έχουμε για δεδομένα μέχρι σήμερα. Η χώρα μας ωστόσο είναι στην κορυφή της κατάταξης με τις χώρες που θα πληγούν εργασιακά χάρη στην έλλειψη πρωτογενούς παραγωγής.

Βοηθητική περίπτωση της ΤΝ αποτελεί κυρίως η ιατρική. Αλληλοεξυπηρετούνται όπως προανέφερα, ωστόσο η συμβολή και η αμεσότητα που προσφέρει η τεχνολογική πρόοδος είναι γιγάντια. Τόσο στην πρόβλεψη όσο και στην αποκατάσταση πολλών ζητημάτων. Οι αστυνομικοί και οι δικηγόροι. Ακόμη δύο επαγγέλματα που θα εξυπηρετηθούν αρκετά, καθώς προβλέπονται διαδικασίες που θα απλοποιούν τις υπάρχουσες γλιτώνοντας χρόνο. Σε αρκετές χώρες ήδη είναι σε λειτουργία συστήματα για την αποφυγή ατυχημάτων. Έξυπνα αυτοκίνητα, κάμερες εντοπισμού και χιλιάδες ακόμη gadgets που αγνοούμε. Η μετάφραση κειμένων επίσης, είναι πλέον η ευκολότερη διαδικασία με τη βοήθεια των αντίστοιχων εργαλείων. Ακόμη και μια φωτογραφία με λέξεις, μπορεί να μεταφραστεί σε οποιαδήποτε γλώσσα μέσα σε ελάχιστο χρόνο. Αλίμονο σε μας που ψάχναμε κάποτε λέξη λέξη μέσα σε λεξικά.

Ένα γρήγορο συμπέρασμα που μπορεί να βγει μέσα από αυτή την εισαγωγή για την Τεχνητή Νοημοσύνη είναι πως, όπως όλα τα πράγματα έχει κι αυτή δύο όψεις. Η προσφορά της στην καθημερινότητά μας είναι μεγάλη αλλά περιέχει και σκοτεινά μονοπάτια. Σε μια απαιτητική ρουτίνα, η απλοποίηση των συνθηκών είναι σίγουρα προσόν. Το να βάζω σκούπα στο σπίτι ενώ βρίσκομαι στο γραφείο ή να λαμβάνω μήνυμα από το ψυγείο ότι τελείωσε το γάλα για να αγοράσω γυρνώντας, προσωπικά με εξυπηρετεί αρκετά. Το να πατιέται όμως ένα κουμπί, με την ίδια ευκολία που ενεργοποιείς τη σκούπα, για να εξαφανιστεί μια πόλη από το χάρτη είναι τρομακτικό σενάριο.

Αποψούλα, αν χωράει κάπου. Μέτρον άριστον. Πάντοτε οι ισορροπίες στη ζωή επιφέρουν θετικά αποτελέσματα. Οι πλεονασμοί αντίθετα, μάς οδηγούν συνήθως σε λάθος αποφάσεις. Δε χρειάζεται να γίνουμε ρομπότ ώστε να είναι όλα εύκολα και προγραμματισμένα. Ας εκμεταλλευτούμε τα θετικά κάθε τεχνολογικού επιτεύγματος με την ωριμότητα να τα διακρίνουμε από τα αρνητικά. Είναι το κλειδί για να μπορέσουμε να προσχωρήσουμε σε ανακαλύψεις που πράγματι θα είναι χρήσιμες. Μαζί με το κείμενο, τελείωσα και το σκούπισμα. Ώρα για φόρτιση!