Λέξεις, το σπουδαιότερο όπλο

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ τους λόγους για τους οποίους το ανθρώπινο είδος κατέγραψε αυτήν την αλματώδη εξέλιξη στην ιστορία του; Ποιοι είναι οι παράγοντες που συντέλεσαν καθοριστικό ρόλο στη θεαματική πρόοδο που είχαμε, εν αντιθέσει μ’ όλα τα υπόλοιπα έμβια όντα ενώ η αφετηρία μας ήταν κοινή; Έχετε σκεφτεί την ειδοποιό διαφορά του ανθρώπου, που τον τοποθέτησε στην κορυφή της εξελικτικής διαδικασίας;

Η διαφοροποίηση μας, σε σχέση μ’ όλα τα υπόλοιπα πλάσματα του πλανήτη, έγκειται στη δυνατότητα έκφρασης κι επικοινωνίας. Αυτό το μοναδικό προνόμιο που διαθέτουμε κατ’ αποκλειστικότητα κι έχει διαδραματίσει κομβικό ρόλο στην πορεία μας έως σήμερα. Για να επιτευχθούν τα παραπάνω, ο λόγος συνιστά το κυριότερο όπλο που υπάρχει στη φαρέτρα μας κι αποτελεί μία απ’ τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις στην ιστορία της ανθρωπότητας, καθώς μας παρέχει τη δυνατότητα να μοιραζόμαστε τις ιδέες και τα οράματά μας.

Αν σήμερα κατορθώσαμε να μην κατοικούμε σε σπηλιές, να μετακινούμαστε από αέρος, να ερχόμαστε σ’ επαφή μ’ οποιονδήποτε στον κόσμο μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου και πόσα ακόμα αμέτρητα επιτεύγματα, τα οφείλουμε κατά το μεγαλύτερο ποσοστό στο λόγο.

Σίγουρα, στα μάτια μας φαντάζει κάτι τόσο αυτονόητο κι απλό, αφού το εξασκούμε απ’ τα πρώτα χρόνια της ζωής μας χωρίς κάποια ιδιαίτερη εκπαίδευση. Μιμούμενοι απλά τον κοινωνικό μας περίγυρο. Αν αναλογιστούμε, ωστόσο, λίγο βαθύτερα, θα διαπιστώσουμε τη σημαίνουσα συνεισφορά που είχε στην πορεία του ανθρώπινου είδους.

Πόσες ιδέες θα παρέμεναν στάσιμες, αν δε διασπείρονταν ώστε να εξελιχθούν; Πόσα λιγότερα θα είχαμε επιτύχει ως ανθρωπότητα, αν δε μεταλαμπαδευόταν η γνώση των προηγούμενων στους μεταγενέστερους; Η απάντηση δίδεται με ιδιαιτέρως εύκολο τρόπο αν στοχαστούμε από πού ξεκινήσαμε και πού βρισκόμαστε, εν συγκρίσει με τους υπόλοιπους ενοίκους του πλανήτη μας.

Ένα ακόμα στοιχείο που καταδεικνύει τη σημασία του λόγου στην κοινωνική μας εξέλιξη και διάρθρωση, αποτελεί η πολυπλοκότητα των σχέσεων που δημιουργούμε. Συνδεόμαστε μ’ άλλους ανθρώπους, επικοινωνώντας μαζί τους. Εκφράζουμε τα συναισθήματα, τις επιθυμίες, τους φόβους και τα όνειρά μας, αναπτύσσοντας σχέσεις ταύτισης και σύμπνοιας. Γινόμαστε κοινωνοί, πομποί και δέκτες, μηνυμάτων που διαμορφώνουν και συγκρατούν την αλυσίδα των μεταξύ μας δεσμών.

Αναμφισβήτητα, απ’ τα παραπάνω κατανοείται η σημασία που έχει ο λόγος στην εξέλιξη και την καθημερινότητά μας. Εξάλλου, όπως διατεινόταν ο Αριστοτέλης «ο άνθρωπος φύσει πολιτικόν ζώον». Δηλαδή, εκ φύσεως επιζητούμε την κοινωνικοποίηση και την αλληλεπίδραση.

Ας φτάσουμε, όμως, στο σήμερα. Θεωρείτε πως εκμεταλλευόμαστε στο έπακρο αυτό το τεράστιο προτέρημα που μας έχει δοθεί; Θεωρείτε πως η επικοινωνία που αναπτύσσουμε με τους συνανθρώπους μας, βρίσκεται στο βέλτιστο επίπεδο; Η απάντηση είναι προφανής και καθόλου ελπιδοφόρα.

Δυστυχώς, η επικοινωνία νοσεί και μάλιστα σοβαρά. Δύναται ο καθένας να το διαπιστώσει, παρατηρώντας το κοινωνικό τέλμα στο οποίο έχουμε περιέλθει, καθώς και την πλειονότητα των σχέσεων, φιλικών κι ερωτικών, που δημιουργούμε. Από φύσει «πολιτικόν ζώον» μεταλλασσόμαστε σε πλάσμα φύσει εικονικό. Το «φαίνεσθαι» κυριαρχεί ως αντίληψη και στόχευση, καταλαμβάνοντας τη θέση της ουσιώδους έκφρασης κι αλληλεπίδρασης. Η αλληλεπίδραση, από διαδικασία που επιτάσσει τη φυσική επαφή, μετατρέπεται, εξαιτίας και της διάχυσης των social media, σε εικονική πραγματικότητα.

Αρκούμαστε σε μια επιφανειακή θεώρηση των πραγμάτων, ενός στιγμιότυπου αναρτημένου σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, αντί να εντρυφήσουμε στα ουσιαστικότερα και βαθύτερα νοήματα. Δεν επικοινωνούμε διαμέσου των απόψεων που εκφράζουμε, αλλά καλομονταρισμένων εικόνων που εκπέμπουμε. Φυσικά, κι αυτό αποτελεί μια μορφή επικοινωνίας, σε καμία των περιπτώσεων, ωστόσο, την κυριότερη. Κατά συνέπεια, οι σχέσεις που οικοδομούμε δεν τίθενται πάνω σε στέρεα και συμπαγή θεμέλια, αφού εκκινούν με λανθασμένα ερεθίσματα.

Μέσα απ’ όλα αυτά, εκκολάπτεται ο φόβος για την πραγματική και πηγαία επαφή με τον άλλον. Μια συνήθεια την οποία κατείχαμε στο μέγιστο βαθμό. Μολαταύτα, στην εποχή μας εκλείπει τάχιστα. Πλέον φοβόμαστε να εκφραστούμε, να διατυπώσουμε τις απόψεις και να εξωτερικεύσουμε δίχως ωραιοποιήσεις τον εσωτερικό μας κόσμο. Οι αμφιβολίες για την αποδοχή ή όχι όσων πιστεύουμε, περιορίζουν τον πραγματικό διάλογο και την ουσιαστική αλληλεπίδραση μεταξύ μας.

Σταδιακά, εν τούτοις, αχρηστεύουμε ένα απ’ τα πολυτιμότερα προτερήματα που διαθέτουμε. Αποστασιοποιούμαστε απ’ το κοινωνικό μας περιβάλλον κι ενώ ενδέχεται να καλλιεργούμε μια εξωστρεφή εικόνα, η πραγματικότητα είναι εκ διαμέτρου αντίθετη. Κλεινόμαστε στον εαυτό μας κι αδυνατούμε να οικοδομήσουμε σχέσεις με ειλικρινές υπόβαθρο.

Για να αποφευχθεί η ολοκληρωτική αλλοίωση των διαπροσωπικών σχέσεων, όπως τις γνωρίζαμε και τις διαμορφώναμε έως σήμερα, οφείλουμε να επαναπροσδιορίσουμε τους βασικούς πυλώνες, πάνω στους οποίους τις στηρίζουμε. Να τοποθετήσουμε εκ νέου στο επίκεντρο τη φυσική επικοινωνία κι αλληλεπίδραση, γνωρίζοντας ουσιαστικά κι εις βάθος τους ανθρώπους που μας περιβάλλουν. Ν’ απαλλαχτούμε απ’ τη φοβία έκθεσης κι αποδοχής, εκφράζοντας αληθινά ό,τι πρεσβεύουμε.

Με λίγα λόγια, να χρίσουμε εκ νέου κυρίαρχο των σχέσεών μας ένα απ’ τα μεγαλύτερα χαρίσματα που μας δόθηκε τόσο απλόχερα. Την επικοινωνία, κάνοντας χρήση του λόγου. Να συζητούμε τις απόψεις μας, να διατυπώνουμε τις διαφωνίες μας και να γνωριστούμε εις βάθος με τους άλλους.

Αναμφίβολα, διανύουμε την εποχή της ωραιοποίησης και της αποστασιοποίησης. Παρ’ όλα αυτά, τίποτα απ’ τα δύο δε δύνανται να παρέχουν στον άνθρωπο αυτό που θεμελιακά επιζητεί από καταβολής του. Την κατανόηση, την επικοινωνία και τη σύναψη ουσιωδών σχέσεων. Το εργαλείο για την επίτευξή τους το έχουμε διαθέσιμο. Ο λόγος αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό μας. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν θα το χρησιμοποιήσουμε και θα το εκμεταλλευτούμε, πραγματικά, ή αν θα το χαραμίζουμε για πολύ καιρό ακόμα.