Dolce far niente· ας μην κάνουμε τίποτα κι ας το απολαύσουμε

Πώς θα σου φαινόταν αν έστω για μια μέρα κατέβαζες ρολά στους ξέφρενους και αγχώδεις ρυθμούς της καθημερινότητάς σου και επέτρεπες στον εαυτό σου να απολαύσει την τέχνη του να μην κάνει τίποτα; «Il dolce far niente» που λένε και οι αγαπημένοι μας Ιταλοί γείτονες ή αλλιώς «γλυκό το να μην κάνεις τίποτα». Όμως γι’ αυτούς αυτή η φαινομενική τεμπελιά είναι κάτι παραπάνω από το ελληνικό «αράζω στο μπαλκόνι και πίνω freddo espresso». Πίσω από το “dolce far niente” των Ιταλών κρύβεται μια ολόκληρη φιλοσοφία και καθημερινότητα που έχει ενσωματωθεί στην ιταλική ψυχή.

Από την απόλαυση της θέας των ακτών και των παραλιών του Porto Fino, μέχρι την Τοσκάνη και τη Φλωρεντία, οι Ιταλοί ξέρουν να ευχαριστιούνται τη γλυκιά αυτή αδράνεια σε καθημερινή βάση. Ένα πιάτο ζυμαρικών με κρασί -ανεξάρτητα από το αν αποτελεί γεύμα ή όχι-, μια επίσκεψη στο μπαρ ενός ιταλικού χωριού όπου παρακολουθείς από την καρεκλίτσα σου τους περαστικούς και απολαμβάνεις το ποτό σου, ένας καφές στο κατώφλι του σπιτιού χαιρετώντας τους περαστικούς και βλέποντας το ηλιοβασίλεμα.

Η έννοια αυτή αποτελεί θέμα μέχρι και στο βιβλίο “Eat Pray Love” όπου εν συνεχεία ζωντάνεψε στις οθόνες μας μέσω της ομώνυμης ταινίας. Σε μία από τις σκηνές, λοιπόν, η Τζούλια Ρόμπερτς λογοκρίνεται επειδή με την παραμονή της στη Ρώμη για τρεις εβδομάδες το μόνο που έκανε ήταν να τρώει και να μάθει λίγα Ιταλικά. «Δεν ξέρετε πώς να απολαύσετε τον εαυτό σας» -απαντά- και η σκηνή συνεχίζεται με μια περιγραφή της ομορφιάς που έχει για τους Ιταλούς το να μην κάνεις τίποτα.

Στην καθημερινή τρέλα, ωστόσο, των εργατικών τάξεων των δυτικών καπιταλιστικών κοινωνιών πόσο εύκολο είναι να αποσυνδεθείς απ’ όλα και να μην ασχολείσαι με απολύτως τίποτα; Για τον Δυτικό πολιτισμό θεωρείται αρνητικό στοιχείο η απραξία και το δικαίωμα στην τεμπελιά. Η εργατικότητα ήταν, είναι και θα είναι προσόν και αυτοσκοπός για τους Δυτικούς. Θεωρούμε πιο σκόπιμο και λογικό να δουλεύουμε υπερωρίες, ενώ συγχρόνως καταπατούνται τα δικαιώματα και τα ωράριά μας, να τρέχουμε ολημερίς για να διευθετήσουμε τις υποχρεώσεις και να προλάβουμε τα deadlines μας και όταν πια σαν super ήρωες τα καταφέρουμε και πετύχουμε τους στόχους μας, μόνο τότε είμαστε ολοκληρωμένες και επιτυχημένες προσωπικότητες. Όσο για το να κοιμάσαι «άσκοπα» δεκάωρο και δωδεκάωρα, αυτό φαντάζει αισχρό και βλακώδες. Τόσες ώρες ύπνου θεωρούνται πολυτέλεια, όταν η ζωή έξω τρέχει.

Η «εργασιομανία» αντιμετωπίζεται ως κάτι θετικό και όχι σαν πάθηση, ενώ την ίδια στιγμή η οκνηρία ποινικό αδίκημα. Οι Ιταλοί, όμως, ξέρουν πως το να αφιερώσεις μια ημέρα ή λίγες ώρες καθημερινά στον εαυτό σου κάνοντας το απόλυτο τίποτα χωρίς να είσαι παραγωγικός, παρατηρώντας τη ζωή και επαναφορτίζοντας τις μπαταρίες σου δίχως ενοχές, είναι περισσότερο παραγωγικό και ωφέλιμο από το «κινείστε γρήγορα και σπάστε τα πράγματα» που επινόησε ο ιδρυτής του Facebook, Mark Zuckerberg. Γι’ αυτούς μέχρι και η ώρα της εργασίας θεωρείται μια διαδικασία που πρέπει να γίνεται χαλαρά και χωρίς πολλή προσπάθεια και κόπο, γιατί όταν δουλεύεις υπερβολικά καταστρέφεις ό,τι κάνεις. Το κλειδί είναι να αποσυνδέσεις τον εγκέφαλό σου και να μην κάνεις τίποτα. Μόνο τότε είσαι έτοιμος να δημιουργήσεις και να είσαι παραγωγικός.

Όλα αυτά ακούγονται τρελά στα αφτιά ενός ανθρώπου του Δυτικού κόσμου, ο οποίος δε συνηθίζει να κάνει τίποτα απ’ όλα αυτά, μιας που τις περισσότερες φορές δεν έχει και χρόνο. Ακόμη κι όταν όμως έχει τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο για να ηρεμήσει και να γεμίσει με ενέργεια θα προτιμήσει να επενδύσει το χρόνο αυτό σε οτιδήποτε αφορά τη δουλειά του.

Άρα μήπως ήρθε η ώρα το “dolce far niente” να γίνει κρίσιμο κομμάτι και της δικής μας καθημερινότητας; Η απόλαυση της τεμπελιάς μας πρέπει να σταματήσει να θεωρείται κάτι άσκοπο. Ο κόσμος θα πάει μπροστά ακόμη κι αν γινόμαστε αδρανείς κάποιες φορές. Ας κάνουμε ένα διάλειμμα από το μαραθώνιο της ζωής κι ας βάλουμε απόσταση ανάμεσα σε εμάς και στην εργασιομανία μας.