Οι φόβοι που βαφτίζουμε παράλογους επειδή δεν είναι δικοί μας

Οι άνθρωποι φοβούνται, φοβούνται πολύ και πολλά. Οι περισσότεροι έχουν φόβους κι αυτοί είναι τόσοι, που σίγουρα κανείς δε γνωρίζει την ύπαρξη όλων. Οι άνθρωποι φοβούνται τα ζώα, τρέμουν τη φύση, διστάζουν για πράξεις που για άλλους αποτελούν ευχαρίστηση. Τα έντομα, το σκοτάδι, οι σεισμοί, η κεραυνοί, το νερό, το πλήθος κι ένα σωρό καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν υπερβολικό άγχος σε όποιον εκτίθεται σε αυτές. Το μόνο σίγουρο είναι πως οι φόβοι μας είναι υποκειμενικοί και το γεγονός πως κάτι φαντάζει τρομακτικό στα μάτια και τη σκέψη μας, αυτό δεν το καθιστά πραγματικά και αντικειμενικά άξιο φόβου.

Πόσες φορές δεν αναρωτηθήκαμε «μα πώς είναι δυνατόν να φοβάται κανείς το νερό;» ή το οποιοδήποτε στοιχείο που σε εμάς προκαλεί ευχαρίστηση; Πόσες επίσης φορές δε βρεθήκαμε στην απέναντι πλευρά, βλέποντας κάποιον να κάνει κάτι που μας έκοψε την ανάσα και σκεφτήκαμε «Μα καλά, δε φοβάται;» Κι όμως, όχι μόνο δεν το φοβήθηκε, μα το διασκέδασε κιόλας.

Οι φόβοι ποικίλουν, προκύπτουν από εμπειρίες του παρελθόντος που μας οδήγησαν σε αρνητική μετάφραση ορισμένων ερεθισμάτων. Πρόκειται για συναίσθημα που είτε άλλοι τροφοδότησαν όσο βρισκόμασταν στην παιδική ηλικία ή σε καταστάσεις που πραγματοποιήθηκαν και δεν μπορέσαμε κάποια στιγμή να αντιμετωπίσουμε. Κανένας φόβος δε θεωρείται αντικειμενικά παράλογος και κανένας, επίσης, δε θεωρείται λογικός.

Οι περισσότεροι γνωρίζουμε κάποιο άτομο που όταν ήταν παιδάκι του αγρίεψε κάποιος σκύλος κι από τότε όταν βλέπει σκυλί αλλάζει πεζοδρόμιο. Δεν είναι πως το συγκεκριμένο άτομο δεν αγαπά τα ζώα, μπορεί να έχει πολλές γάτες στο σπίτι του και το ίδιο το άτομο δε νιώθει καλά με αυτό του τον φόβο. Κανείς δεν επιδιώκει να φοβάται ερεθίσματα που δέχεται καθημερινά, κανείς δε χαίρεται που έχει φόβους, ούτε μπορεί να τους ελέγξει. Για να φτάσει κάποιος στο σημείο να παραδεχτεί πως μια κατάσταση του προκαλεί φόβο, σημαίνει πως έχει εκτεθεί επανειλημμένα σε αυτή την κατάσταση, προσπάθησε να ανταπεξέλθει με ψυχραιμία μα δεν τα κατάφερε. Το «ξεπέρασέ το», ή το «δεν υπάρχει λόγος να φοβάσαι», δεν είναι συμβουλές που μπορεί να φανούν χρήσιμες, ούτε και μειώνουν το άγχος του ατόμου που εκφράζει τον φόβο.

Επομένως όταν κάποιος φίλος, σου εκμυστηρευτεί κάποιο φόβο του ή διστάσει να σε ακολουθήσει σε κάτι που εσύ θεωρείς συναρπαστικό, επειδή φοβάται, μην προσπαθήσεις να τον πείσεις για το αντίθετο. Τουλάχιστον μη γίνεις πιεστικός. Μπορείς να εξηγήσεις τους λόγους για τους οποίους αυτό που σου αρέσει δεν είναι επικίνδυνο, όμως οφείλεις να δεχτείς και την αντίθετη άποψη ακόμη κι αν μπορείς να στηρίξεις με επιχειρήματα τη δική σου. Εάν πιέσεις κάποιον που φοβάται κάτι να εκτεθεί σε αυτό, ο φόβος του μπορεί να μεγαλώσει και να γίνει η κατάσταση ακόμη πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Οι φόβοι ξεπερνιούνται σταδιακά και μόνο με απόφαση εκείνου που φοβάται. Όσο καλή πρόθεση κι αν έχεις για το φίλο σου, μην τον πιέσεις περισσότερο για κάτι που αρνείται να σταματήσει να φοβάται, είναι σαν να μην μπορείς να μπεις στη θέση του.

Ο φόβος, άλλωστε, είναι συναίσθημα κι όπως όλα τα συναισθήματα, δε μας δίνουν το δικαίωμα να τα ενεργοποιούμε και να τα απενεργοποιούμε ανάλογα με την κατάσταση που βρισκόμαστε. Πολλοί είναι εκείνοι που θα ήθελαν να απενεργοποιήσουν έστω και για κάποια λεπτά τους φόβους τους, γνωρίζοντας πως χάνουν καταστάσεις και εμπειρίες, όμως κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό. Η απαλλαγή από τους φόβους δε γίνεται στιγμιαία και σίγουρα όχι μονάχα υπό την επίβλεψη ενός μονάχα φίλου, καθώς αποτελούν ευαίσθητα κομμάτια της ανθρώπινης ψυχολογίας και συχνά χρήζουν επαγγελματικής στήριξης και καθοδήγησης.  Οι φόβοι μας είναι στοιχείο μας κι όσοι μας αγαπάνε, να μας δεχτούν με αυτούς. Όταν οι ίδιοι αποφασίσουμε να τους ξεπεράσουμε, τότε θα τους διακωμωδήσουμε μαζί τους.