Κάθε φανατισμός μόνο αρνητικός μπορεί να είναι

Κρυμμένος σε μια γωνιά, παρατηρούσες τους συμμαθητές σου. Ήσουν αρκετά ντροπαλός για ν’ αναμειχθείς στα γέλια και στα πειράγματά τους μα τώρα πια μπορείς να το δεις καθαρά. Τους θαύμαζες. Και ναι, τους ζήλευες και λιγάκι. Είχες το απουσιολόγιο κι εξελισσόσουν στο καμάρι της οικογένειας, ωστόσο ευχαρίστως θ’ αντάλλαζες τη σημαία της παρέλασης με μια τζούρα από εκείνα τα συνωμοτικά βλέμματα. Αναζητούσες μια ομάδα.

Οι ομάδες είναι σπουδαία εφεύρεση, καθόλου δε σε αδικώ. Σου απαλύνουν το θνητό πεπρωμένο. Σου το πασπαλίζουν με τη ζαχαρένια αίσθηση πως αποτελείς κάτι παραπάνω από μια κουκκίδα στο απέραντο σύμπαν. Εξάλλου, αν πολλές κουκκίδες συγκεντρωθούν στο ίδιο σημείο, τότε το αόρατο μεταμορφώνεται σε ορατό, και συνεπώς σε αθάνατο.

Οι ομάδες, όμως, χάνουν κάπου-κάπου το μέτρο. Ο φανατισμός παρεισφρέει στην ιστορία μας, λοιπόν. Βρίσκεται παντού. Σοσιαλιστές εναντίον συστημικών. Ολυμπιακοί εναντίον Παναθηναϊκών. Γυναίκες καριέρας εναντίον νοικοκυρών. Βίγκαν εναντίον κρεατοφάγων. Άνθρωποι εναντίον ανθρώπων, τελικά.

Και ταυτιζόμαστε τόσο έντονα με την κλειστή μας κάστα που καταπατάμε την οποιαδήποτε έννοια δημοκρατίας, προκειμένου να υπερασπιστούμε τα ιδεώδη μας. Με αυτοκρατορικό ύφος καταγγέλλουμε τη διαιτησία, την ηλεκτροκίνητη σκούπα, τα λαχταριστά παϊδάκια, τους ψευτορομαντικούς αριστερούς ή τους καπιταλιστές δεξιούς.

Ο φανατισμός προχωρά αγκαλιά με τη γενίκευση. Την κανακεύει επειδή την χρειάζεται. Έχει ανάγκη απ’ τους στενόμυαλους αφορισμούς της προκειμένου να φουσκώσει με παραπάνω κοπανιστό αέρα τη ρηχή του υπόσταση.

Όταν επιθυμείς ν’ ακολουθήσεις το υποκειμενικό σου δίκιο, είσαι ένας έξυπνος συνήγορος των συμφερόντων και των προτιμήσεών σου. Όταν, όμως, αναπνέεις για να φέρνεις στην επιφάνεια το άδικο του διαφωνούντος, τότε χάνεις κάτι απ’ τη σοφία της ζωής. Κι η ζωή κατοικεί στη χώρα της ποικιλομορφίας, στα βουνά και στη θάλασσα, στη βροχή και στο ουράνιο τόξο. Είναι ο ξεχωριστός τρόπος που το κάθε βλέμμα ερμηνεύει τον πλανήτη κι αν αυτό από μόνο του δε θεωρείται μαγεία, τότε ας σκίσει ο Χάρι Πότερ τα πτυχία του κι ας αποχωριστεί η Μάτζικα ντε Σπελ το σκουπόξυλό της.

Ο φανατισμός –ακόμη κι όταν ταυτίζεται με τα πιστεύω ενός καθόλα αγαστού συνόλου– υποδηλώνει καθαρά και ξάστερα τη βαθιά ριζωμένη ανασφάλεια. Λαχταράς να κρατηθείς  από κάπου γιατί νιώθεις φτερό στον άνεμο. Πιάνεσαι, λοιπόν, απ’ το στερεό βράχο, ελπίζοντας πως θα την σκαπουλάρεις. Λάθος εκτίμηση. Ο αέρας ανέκαθεν σκορπούσε τα φτερά στους προορισμούς της αρεσκείας του.

Κοίταξε, για παράδειγμα, ορισμένες νέες μαμάδες. Καμαρώνουν για το βλαστάρι τους και σου διηγούνται λεπτομερειακώς το ιστορικό ρεψιμάτων του. Χαριτωμένο αν και κομματάκι κουραστικό όταν υπερβαίνει τα όρια. Ωστόσο, απολύτως κατανοητό. Το πρόβλημα δημιουργείται μόλις, με ύφος αδέκαστου εισαγγελέα προσπαθήσουν να σε συνετίσουν και να σε βάλουν –θες-δε θες– στον ίσιο δρόμο της οικογενειακής θαλπωρής και τεκνοποίησης.

Παρατήρησε, απ’ την άλλη, μερικούς αμετανόητους εργένηδες. Η μονογαμία ισοδυναμεί γι’ αυτούς με την παραδοχή πως δεν περνάει πλέον η μπογιά τους. Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε σχέση (συμπεριλαμβανομένης και της δικής σου) δεν αποτελεί στα μάτια τους τίποτα περισσότερο από έναν θλιβερό συμβιβασμό, μια μίζερη ηττοπάθεια.

Τι θα συνέβαινε, άραγε, αν ο καθένας μας ακολουθούσε το μονοπάτι του αντί να χώνεται στις διαδρομές του άλλου; Για αρχή, θα γλυτώναμε το μποτιλιάρισμα. Συνεπώς και τα ατυχήματα. Γιατί είναι αληθινό ατύχημα να στέκεσαι απέναντι απ’ τον άγνωστο, τον γείτονα, τον συνάδελφο ή τον φίλο σου. Και κοστίζει ζωές. Εκείνες που λάμπουν περισσότερο χωρίς τα σύννεφα του ανταγωνισμού. Πασχίζουμε, όμως, να αποδείξουμε πως είμαστε οι καλύτεροι. Κι αν συμφωνούσαμε ότι είμαστε όλοι καλοί; Ο κόσμος μας θα κατέρρεε ασφαλώς. Ύστερα θα χτιζόταν ένας καινούριος. Διαφορετικός. Πιο ανθρώπινος. Πιο κοντά στην ευτυχία.

Εξαρτήσαμε τη χαρά απ’ την απόδειξη της ανωτερότητάς μας και πανηγυρίσαμε πύρρειες νίκες, προσπερνώντας ολέθριες απώλειες. Φανατιστήκαμε με πρόσωπα, κόμματα, ιδεολογίες, υλικά αγαθά αλλά ποτέ με τις στιγμές που έφυγαν προτού τις βιώσουμε.

Ας φανατιστούμε με τη ζωή και τότε θα πανηγυρίζουμε για την ίδια ομάδα -και θα κερδίσουμε.