Ανοχή στη σεξουαλική παρενόχληση σημαίνει συνενοχή

Υπάρχουν μερικά θέματα που όσο κι αν τα αναλύσεις, τελικά οι λέξεις δεν αρκούν. Πάντα περισσεύει κάτι κι η ανάλυσή σου δεν είναι ποτέ ολοκληρωμένη. Το σημερινό άρθρο, θα προσπαθήσω να το κάνω όσο λιγότερο ατελές γίνεται, καλύπτοντας το δυνατόν περισσότερες πτυχές του και ξεκινώντας με αφορμή ένα αληθινό γεγονός, μια συνομιλία μου κάποιους μήνες πριν.

Μεταξύ άλλων, ο συνομιλητής, ο οποίος να σημειωθεί πως αυτοχαρακτηρίστηκε ως αντι-φεμινιστής, υποστήριξε, όσον αφορά στη σεξουαλική παρενόχληση, πως όχι μόνο φταίει το θύμα γιατί προκαλεί, όπως ακριβώς και με το βιασμό, αλλά και πως δικαιολογείται από την πλευρά του άντρα, γιατί είναι στη φύση του να έχει ορμές, καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολη, έτσι, την προσπάθειά μου να μην βρίσω.

Ας τα πάρουμε όμως ένα ένα. Σεξουαλική παρενόχληση είναι οποιαδήποτε ανεπιθύμητη συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα, ασχέτως φύλου. Ενδέχεται δηλαδή να προκαλείται τόσο από άνδρες όσο και από γυναίκες, ακόμα και προς παιδιά, ωστόσο η πλειοψηφία των περιστατικών που αναφέρονται συνήθως, αφορά παρενόχληση από άντρες προς γυναίκες. Είναι ίσως η χειρότερη μορφή βίας, που προσβάλλει την αξιοπρέπεια και συντηρεί -αλλά και συντηρείται- από το φόβο και τις ενοχές του θύματος. Άβολα αγγίγματα και σχόλια, προσβλητικά υπονοούμενα σεξουαλικού τύπου, επίμονη επιδίωξη για περαιτέρω επαφές αποτελούν ελάχιστα από τα πολυάριθμα παραδείγματα.

Μεγαλώνουμε μέσα στα πρότυπα του δυτικού πολιτισμού, που τόσο πολιτισμένα έχουν διδάξει στα αρσενικά της κοινωνίας μας πως να είναι κυρίαρχα, επιβάλλοντας τις ορμές τους, ακόμη και στο χώρο εργασίας. Η σεξουαλική παρενόχληση στη δουλειά, μάλιστα, αποτελεί ίσως και την πιο χυδαία εκδοχή αυτού του είδους σεξισμού και ψυχικής κακοποίησης, μιας και εκμεταλλεύεται την ανάγκη του θύματος για εργασία, πατώντας ουσιαστικά πάνω στον έμμεσο εκβιασμό του σχήματος σιωπής vs απόλυσης. Με άλλα λόγια, απαξιώνει την ανεκτίμητη ανθρώπινη αξιοπρέπεια, κοστολογώντας την ευτελώς στο ύψος ενός μισθού.

Αφού όμως είναι γνωστό πως η σιωπή του θύματος προσφέρει κάλυψη στο θύτη, γιατί συνεχίζει να αποτελεί θέμα ταμπού; Φταίει, όπως προαναφέρθηκε, ο έμμεσος εκβιασμός, το στίγμα του να νιώθει κανείς δακτυλοδεικτούμενος, ή μήπως απλώς ο φόβος του να έρθεις σε σφοδρή αντιπαράθεση για κάτι που δύσκολα αποδεικνύεται έτσι κι αλλιώς; Κι αν είσαι άντρας, μήπως ευθύνεται το ότι σου δίδαξαν πως δεν έχεις περιθώρια να πεις πως σε παρενοχλούν; Όποιο επιχείρημα κι αν είναι που δε σε αφήνει να σπάσεις τη σιωπή σου, δεν έχει παραπάνω ισχύ από αυτό: Οφείλουμε να μιλάμε και να καταγγέλλουμε, να σπάσουμε τον κρίκο αυτής της αλυσίδας, να υψώσουμε ανάστημα και να αντιδράσουμε, όχι μόνο για μας, αλλά και για να προστατεύσουμε επόμενα υποψήφια θύματα. Κι αν ούτε αυτό δεν σε κινητοποιεί αρκετά, σκέψου πως ίσως εκείνο το «επόμενα υποψήφια θύματα» αναφέρεται στην κόρη σου, στη μητέρα σου, στο μικρό σου αδελφάκι. Μην ντρέπεσαι, μην συντηρείς άρρωστα ταμπού.

Η μόνη ντροπή είναι που συντελούμε σε μια κοινωνία που τολμά ευθαρσώς και με μια παράλογη λογική να υποστηρίζει σεξιστικές αντιλήψεις, πως το θύμα φταίει εξαιτίας του προκλητικού ντυσίματος/φερσίματος, πως είναι δικαιολογημένο να υπάρχει παρενόχληση γιατί είναι στη φύση του άντρα επειδή διαθέτει πέος -άρα και ορμές-, πως οι άντρες που καταγγέλλουν ότι παρενοχλούνται δεν είναι «αρκετά άντρες» και πως οι γυναίκες που το παθαίνουν πήγαιναν γυρεύοντας.

Καταρχάς, το πιο κοινό, το θέμα των προκλητικών ρούχων. Ακόμα και γυμνή να περνούσε μια γυναίκα -ή σπανιότερα άντρας- μπροστά σου, δεν έχεις κανένα δικαίωμα να την αγγίξεις. Τα εσώρουχα και το εκτεθειμένο σε κοινή θέα δέρμα δεν αποτελούν συναίνεση στη σεξουαλική πράξη. Αν μια εικόνα προσβάλλει το αίσθημα αιδούς σου, τότε υπάρχει αντίστοιχο εξειδικευμένο τμήμα Ηθών που μπορείς να απευθυνθείς. Πέρα από εκεί, θεωρείσαι ένας εν δυνάμει βιαστής που απλά ως τώρα δεν βρήκε τα κότσια να το κάνει, κι επαφίεται προς το παρόν σε υποκατάστατα πειράγματα, αγγίγματα και κοινώς γενικευμένα πεσίματα. Δεν είναι το ντύσιμο του θύματος που πρέπει να αλλάξει συνεπώς, αλλά ο τρόπος σκέψης του θύτη. Η επίρριψη ευθυνών στο θύμα καταφέρνει μονάχα την αύξηση των ενοχών και συνεπώς την παράταση της σιωπής, την αναπαραγωγή και συγκάλυψη, τη διαιώνιση του εκφοβισμού.

Κι όσον αφορά το «ορμές του άντρα», είναι ό,τι πιο κωμικοτραγικό κυκλοφορεί ως δικαιολογία, θα έπρεπε να κάνει όλους μας έξαλλους. Αν θεωρείς πως ούτε εσύ ο ίδιος δεν μπορείς να ελέγξεις τις ορμές σου, αν είσαι έρμαιο του μορίου σου, τότε μπορείς να πάψεις να αποτελείς δημόσιο κίνδυνο, με το να υποβληθείς είτε σε χημικό ευνουχισμό, είτε σε ψυχοθεραπεία διαχείρισης της περίσσειας βαρβατίλας σου, είτε με το να κλειδωθείς απλά μέσα και να πετάξεις το κλειδί, ειδάλλως είναι ολοφάνερο πως όλοι κινδυνεύουμε από το τι θα κρίνεις «προκλητικό».

Όλοι μπορούν να πέσουν θύματα βιασμού της προσωπικότητας, δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο των γυναικών και η γραμμή ανάμεσα στο φλερτ και την παρενόχληση είναι εμφανής. Έφτασε λοιπόν καιρός να στρέψουμε ξανά την προσοχή μας, όχι στην αντιμετώπιση, αλλά στην πρόληψη, που ξεκινά από το μυαλό του θύτη κι η πρόληψη για τη σεξουαλική παρενόχληση είναι ο σεβασμός. Στο δρόμο για το σπίτι, θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι, όχι γενναίοι, άντρες και γυναίκες.