Δείχνουμε άλλο πρόσωπο ανάλογα τον συνομιλητή μας

Η καθημερινότητα είναι έντονη, έχει διάρκεια και είναι πάντα παρούσα. Είναι εκεί, παρουσιάζεται και δημιουργεί συνθήκες που σε βάζουν στους πιο γρήγορους ρυθμούς, σε ωθούν στην εγρήγορση, στο να πράττεις και να σκέφτεσαι συνεχώς κι αδιαλείπτως, βάζοντάς σε στην πιο γρήγορη τροχιά.

Καλείσαι να ανταπεξέλθεις σε αυτή με τη μέγιστη απόδοση, δημιουργώντας ένα πλαίσιο στο οποίο εσύ οφείλεις να ενσωματωθείς. Καθώς όμως καλείσαι να ενσωματωθείς στο πλαίσιο αυτό, καλείσαι ταυτόχρονα να πάρεις διαφορετικούς ρόλους σε διαφορετικές κοινωνικές καταστάσεις. Πρέπει να είσαι αποδοτικός στη δουλειά σου, να είσαι πρότυπο στην οικογένειά σου, να είσαι η ψυχή της παρέας σου αλλά ταυτόχρονα να είσαι και ο ιδανικός σύντροφος ή εραστής. Μια σχεδόν ουτοπική προσδοκία η οποία σε θέλει άψογο σε όλους αυτούς τους διαφορετικούς κοινωνικούς ρόλους.

Σε καλεί να γίνεσαι κάθε φορά και κάποιος άλλος. Αλλάζεις προσωπικότητα, διάθεση, αντιδράσεις, σκέψεις και συναισθήματα κάθε φορά που αλλάζεις και ρόλο. Άλλος εαυτός γίνεσαι όταν είσαι με το ταίρι σου, άλλος με την οικογένειά σου, άλλος με τους φίλους σου και άλλος νιώθεις τελικά όταν μένεις μόνος.

Και ενώ παρατηρείς τον εαυτό σου να εναλλάσσει χαρακτήρες με την ταχύτητα που ένας ηθοποιός αλλάζει τα ρούχα του από σκηνή σε σκηνή, αρχίζεις να αναρωτιέσαι μέχρι και εσύ ποιος πραγματικά είσαι. Είσαι ο ήρεμος, συναισθηματικός, τρυφερός και γεμάτος ενσυναίσθηση εαυτός σου, όπως ακριβώς είσαι με το ταίρι σου; Είσαι εκείνος ο δυναμικός χαρακτήρας που παίρνει πρωτοβουλίες και καταστάσεις στα χέρια του, που παρατηρεί τα πάντα και έχει το ρόλο του προστάτη, όπως είσαι όταν βρίσκεσαι κοντά στην οικογένειά σου; Είσαι μήπως εκείνος ο πλακατζής, το χαλαρό τυπάκι της παρέας, που κάνει μόνιμα αστειάκια και καφρίλες; Ή είσαι τελικά εκείνος ο αγχωτικός, εργασιομανής και κάπως απόμακρος άνθρωπος που παρατηρείς να γίνεσαι στη δουλειά σου;

Καις το μυαλό σου σε μια προσπάθεια να ξανασυστηθείς με τον ίδιο σου τον εαυτό. Να αναγνωρίσεις ποια χαρακτηριστικά ήταν δικά σου εξ αρχής και ποια υιοθέτησες από ανάγκη και μόνο. Είσαι όλα, είσαι τίποτα ή είσαι κάτι άλλο; Κουβαλάς τελικά πάνω σου πολλούς ή έναν και μοναδικό εαυτό; Είσαι τελικά αυτούσιος και απλά προσαρμόζεσαι ή κατέληξες να γίνεις άθελά σου μια μίξη όλων των παραπάνω;

Πολλά ερωτήματα μαζί και πιστεύω πως σε μπέρδεψα. Όμως για να τα ξεμπλέξουμε έχω να σου πω το εξής. Είναι φυσιολογικό να είσαι διαφορετικός σε κάθε σου κοινωνική σχέση. Δε θα ήταν λογικό να είσαι ερωτιάρης και τρυφερός στο αφεντικό σου ή εργασιομανής και επιβλητικός στην οικογένειά σου. Στη σχέση σου θα φαινόταν περίεργο να είσαι μόνο πλακατζής, ενώ στους φίλους σου θα ήταν κάπως άβολο να είσαι αποκλειστικά αγχωτικός.

Είναι οκ λοιπόν να είσαι ό,τι θες και ό,τι οι περιστάσεις απαιτούν, αρκεί να καταλάβεις ποια τα χαρακτηριστικά που έχεις εκ φύσεως. Πολλοί έχουν προβληματιστεί με αυτό το γεγονός, ένας εκ των οποίων ήταν και ο George H. Mead, Αμερικάνος κοινωνιολόγος. Ο Mead, αναλύοντας τη «Συμβολική αλληλεπίδραση» είπε πολύ απλά ότι δεν υπάρχει ένας ατόφιος εαυτός, αλλά είναι διαρκώς εξελισσόμενος και διαμορφώνεται ανάλογα με το νόημα που δίνουμε εμείς στη σχέση μας με τον εκάστοτε συνάνθρωπό μας. Είναι απολύτως λογικό να έχουμε για κάθε μας ανθρώπινη σχέση και διαφορετική προσωπικότητα και αυτό γιατί η προσωπικότητα διαμορφώνεται από αυτήν ακριβώς τη σχέση. Το ταπεινό δηλαδή «ό,τι δίνεις, παίρνεις» που λέει και ο λαός.

Από την άλλη ο Charles Cooley, επίσης Αμερικάνος κοινωνιολόγος, με την έννοια του «εικονικού εαυτού» στο Human Nature and the Social order υποστήριξε πως είμαστε ό,τι μας θεωρούν οι άλλοι. Αυτό θα πει πως βλέπουμε τους εαυτούς μας όπως νομίζουμε ότι οι άλλοι βλέπουν εμάς. Αν δηλαδή ο σύντροφός σου σε θεωρεί τρυφερό και αγαπησιάρη θα σε δεις έτσι κι εσύ, ενώ όταν το αφεντικό σου θα σε πείσει ότι είσαι σκληρός και μη συμβιβάσιμος θα το πιστέψεις και αυτό.

Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα οπτική είναι αυτή του Ervin Goffman, Καναδού κοινωνιολόγου ο οποίος, δεδομένης της κοινής παραδοχής ότι αποτελούμαστε από πολλά και διαφορετικά στοιχεία και αποδεχόμενος τη διαφορετικότητα των ρόλων, στο The Presentation of Self in Everyday Life παρομοίασε την καθημερινότητά μας με μια παράσταση. Σαφώς εμείς είμαστε οι ηθοποιοί που κάθε μέρα βρισκόμαστε στη σκηνή παίζοντας διαφορετικούς ρόλους, φορώντας μάσκες και προσωπεία ενώ όταν είμαστε στο παρασκήνιο, δηλαδή μόνοι μας, πετάμε τα προσωπεία μας και γινόμαστε ξανά εμείς.

Ανακεφαλαιώνοντας, πρώτον καταλάβαμε ότι ο εαυτός διαμορφώνεται μέσα από το δούναι και λαβείν των σχέσεων, έπειτα ότι γινόμαστε ό,τι νομίζει ο άλλος ότι είμαστε και τέλος, ότι παίζουμε έναν καθημερινό ρόλο μεν αλλά δίνουμε σε αυτόν και κάποιο κομμάτι του εαυτού μας.

Με πιο απλά λόγια. Δεν είσαι πολλαπλή προσωπικότητα, είσαι εσύ. Και το «εσύ» δεν είναι ένα πράγμα, είναι πολλά. Είναι ένα κουτάκι που περιέχει άπειρα χαρακτηριστικά, διαφορετικά ή ακόμη και αντιφατικά μεταξύ τους. Δεν είπε ποτέ κανείς πως πρέπει να είμαστε μόνο νευρικοί, ή μόνο εσωστρεφείς ή μόνο συμπονετικοί. Μπορούμε να είμαστε όλα και τίποτα. Ό,τι θέλουμε. Είμαστε ένας ατόφιος εαυτός που απλώς πολλές φορές βγάζει διαφορετικά χαρακτηριστικά, ανάλογα με την περίσταση.

Ο κάθε ρόλος είναι και μια νέα πρόκληση και μπορούμε να πειραματιστούμε όσο θέλουμε προκειμένου να τον φέρουμε στα μέτρα μας. Το μόνο που πρέπει να προσέξουμε είναι αυτό να μη μας οδηγήσει σε πράξεις που είναι τελικά μίλια μακριά από το ποιοι πραγματικά είμαστε.  Να μην επηρεαστεί ο τόσο πολύτιμος αληθινός εαυτός μας.