Κάποιες φορές η επιτυχία τρομάζει περισσότερο από την αποτυχία

Φοβόμαστε την αποτυχία και αυτό είναι το δεδομένο. Φοβόμαστε να δοκιμάσουμε νέα πράγματα και να πειραματιστούμε. Ο φόβος αυτός είναι γεγονός πως προϋπάρχει μέσα μας και μας κάνει να δίνουμε αναστολή σε πράγματα που θέλουμε να κάνουμε, φοβούμενοι μην αποτύχουμε. Δεν ανοίγεις το μαγαζί που πάντα ονειρευόσουν γιατί φοβάσαι πως θα πατώσει, δεν έπαιξες την προηγούμενη φορά bowling με τους φίλους σου γιατί δεν είχες ξανά παίξει και φοβόσουν μήπως σε κοροϊδέψουν, δεν προσέγγισες το άτομο που έχεις τσιμπηθεί μην τυχόν και σε απορρίψει. Κατά γενικό κανόνα θεωρείται «φυσιολογικό» να φοβόμαστε την αποτυχία, αφού μας αρέσει να γινόμαστε αποδεκτοί και να μην πέφτουμε στα μάτια των άλλων, αλλά τι γίνεται όταν κάποιος φοβάται την επιτυχία;

Όσο περίεργο και αν σου φαίνεται αυτό, όσο παράδοξο και να είναι στις μέρες μας, στις μέρες δηλαδή που χρήματα, άνεση και φήμη προβάλλονται άφθονα μέσω των social media, υπάρχουν άνθρωποι που φοβούνται την επιτυχία και δεν είναι λίγοι. Ο φόβος για την επιτυχία είναι φοβία επιστημονικά αποδεκτή και μπορεί να τη συναντήσεις είτε ως “Success Anxiety”, “Success Phobia”,“Achievemephobia” ή και “Atychiphobia”. Συχνά μια τέτοια φοβία εμφανίζεται με μεγάλα επίπεδα στρες και άγχους και αυτά αυξάνονται όταν κάποιος σκέφτεται, όχι ότι μπορεί να πετύχει αλλά τις συνέπειες που μπορεί να έχει η επιτυχία αυτή στη ζωή του.

Κάθε κίνηση που κάνουμε έχει συνέπειες, αλλά όταν μιλάμε για κίνηση επιτυχημένη ποιες είναι αυτές; Τρέμουμε μπροστά στην ιδέα της επιτυχίας γιατί αυτή προκαλεί προσδοκίες, οι άλλοι έχουν να περιμένουν κάτι από εμάς και αυτό μας προκαλεί άγχος ή ακόμα, μας φαίνεται πιο πραγματική η αποτυχία παρά η επιτυχία και σκεφτόμαστε συνεχώς τα κακά πιθανά σενάρια ενός γεγονότος. Μια όμως ακόμα πιο ενδιαφέρον οπτική προσφέρει ο Mark Manson στο βιβλίο του «The subtle art of not giving a f*ck ( Η ευγενής τέχνη του να τα γράφεις όλα στα…!)» στο οποίο μας μίλησε για έναν δικό του νόμο για το φόβο της επιτυχίας και τον ονόμασε «νόμο περί αποφυγής». Στην ουσία μέσα από αυτόν μας λέει ότι εμείς οι άνθρωποι φοβόμαστε την επιτυχία όσο φοβόμαστε και την αποτυχία, γιατί και τα δύο απειλούν να αλλάξουν το ποιοι είμαστε.

Είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι και στα δύο ενδεχόμενα, επειδή έχουμε πλάσει μια συγκεκριμένη εικόνα για τον εαυτό μας που οποιαδήποτε επιτυχία ή αποτυχία, θα την αλλάξει. Λέγοντας λοιπόν ο Manson πως «όσο πιο πολύ απειλεί κάτι την ταυτότητά μας, τόσο πιο πολύ θα το αποφεύγουμε» μάλλον εννοούσε πως προτιμάμε να προστατεύουμε τις ιδέες και τις αξίες μας, την εικόνα την οποία βλέπουμε στον εσωτερικό μας καθρέφτη με άλλα λόγια, από το να βγαίνουμε από το comfort zone μας.

Μια τέτοια φοβία δεν είναι εκ γενετής χαρακτηριστικό. Κάνει την εμφάνισή της μετέπειτα. Συνδέεται συχνά με τραύματα, στις περισσότερες περιπτώσεις με αυτά που σχετίζονται με την παιδική ηλικία και τους γονείς. Αν για παράδειγμα κάποιοι γονείς αντιμετωπίζουν με χλευασμό ή αδιαφορία την προσπάθεια ενός παιδιού να ξεχωρίσει, εκείνο παίρνει το μήνυμα ότι τελικά η επιτυχία δεν έχει και πολύ σημασία. Γίνεται αργότερα ένας ενήλικας ο οποίος θεωρεί την έννοια αυτή υπερτιμημένη και ανούσια, καταλήγοντας τελικά να αποφεύγει οτιδήποτε το καινούριο.

Αποτέλεσμα; Μια ζωή περιορισμένη στα γνωστά και στα κατά κανόνα ασφαλή. Άτομα που κρατούν low profile και αποφεύγουν να είναι το κέντρο της προσοχής όπως ακριβώς κάποιος που φοβάται τις φωτιές αποφεύγει τα σπίρτα. Επιλέγουν τη δουλειά που «βολεύει» και όχι αυτή που πάντα ονειρευόντουσαν και δεν είναι σπάνιες οι φορές που σαμποτάρουν τον εαυτό τους. Δε συναναστρέφονται με ανθρώπους που θα τους πάνε ένα βήμα παραπέρα, αλλά προτιμούν να μένουν κολλημένοι σε συναναστροφές που και οι ίδιοι ξέρουν πως δεν τους γεμίζουν, μην τυχόν και χρειαστεί να προκαλέσουν τον εαυτό τους σε μονοπάτια άγνωστα.

Ο φόβος της επιτυχίας σε περιορίζει στο να ζεις μια ζωή βολική, αντί για μια ζωή για εσένα ενδιαφέρουσα. Κάνεις κάτι μέτριο για τα γούστα σου, αλλά το κάνεις καλά και αρκείσαι σε αυτό, γιατί σε κάνει να είσαι αυτός που ξέρεις καλά και εσύ και όλοι γύρω σου. Είσαι πεπεισμένος ότι η όποια αλλαγή ιδιότητας θα αλλάξει και το χαρακτήρα σου. Τις προτεραιότητές σου και τα όσα πραγματικά αγαπάς. Θεωρείς ίσως πως αν κυνηγήσεις το όνειρο εκείνο θα γυρίσει και θα γίνει εφιάλτης. Ότι ίσως να μισήσεις κάτι που τώρα, θεωρώντας άπιαστο, θαυμάζεις. Όμως αυτό που πραγματικά αποφεύγεις και φοβάσαι είναι ο ίδιος σου ο εαυτός. Αν δεις λοιπόν ότι έχεις “success phobia” μην το αφήσεις αλλά προσπάθησε να το λύσεις.

Πρέπει να βρεις τη ρίζα του προβλήματος. Από πού έχει προέλθει αυτός ο φόβος, αυτό το τραύμα και να αρχίσεις σιγά-σιγά να παρατηρείς τι ακριβώς αποφεύγεις να κάνεις και γιατί. Ξέρεις, συχνά υιοθετούμε στρατηγικές στο μυαλό μας για να αποφεύγουμε καταστάσεις που θεωρούμε προβληματικές. Όσο όμως εκπαιδεύουμε το μυαλό μας να μας καθοδηγεί να τις αποφεύγουμε, τόσο εκείνο σημειώνει ότι πρόκειται για κίνδυνο και αυτή ακριβώς είναι η λειτουργία του άγχους. Έτσι πρέπει να βρεις τις στρατηγικές που χρησιμοποιείς για να αποφύγεις κάτι και να τις αλλάξεις. Σιγά-σιγά και μία-μια. Ξεκίνα από την πιο εύκολη, από εκείνη που θα σου προσφέρει μόνο μια μικρή γεύση επιτυχίας. Μην κάνεις ας πούμε τη συνταγή που τόσο καλά ξέρεις για φαγητό το μεσημέρι, βρες και ακολούθησε μια καινούρια. Δώσε στον εαυτό σου λίγο παραπάνω χρόνο να ασχοληθεί με εκείνο το χόμπι που δίνει τόσο όμορφα αποτελέσματα, ή ακόμη, μην κολλήσεις να πεις πως εσύ ήσουν το άτομο που πέτυχε κάτι στη δουλειά δίνοντας τελικά τα εύσημα αλλού. Κάνε τις μικρότερες κινήσεις και θα δεις πως το μυαλό σου θα φοβάται όλο και λιγότερο.

Φοβόμαστε την επιτυχία για τον ίδιο λόγο που φοβόμαστε την αποτυχία. Γιατί  δε θέλουμε να αλλάξουμε το ποιοι είμαστε ή μάλλον το ποιοι μας έμαθαν να είμαστε. «Ποτέ δεν ξέρεις ποιος είσαι» είπε ο M.Manson, οπότε κρατώντας αυτό κατά νου, να ψάχνεις τον εαυτό σου και να τον αναπτύσσεις μέσα από δοκιμές. Να θυμάσαι, επιτυχημένοι σε κάτι μπορούμε να γίνουμε μόνο αν είμαστε έτοιμοι να αποτύχουμε και μόνο όταν συνεχώς αμφιβάλλουμε για το ποιοι πραγματικά είμαστε.