7 τερατώδη ψυχολογικά πειράματα του παρελθόντος

Η ζωή διέπεται από κανόνες, που όλοι οφείλουμε να τηρούμε απαρέγκλιτα. Νόμοι και κώδικες δεοντολογίας έχουν θεσπισθεί αφενός για την προστασία της ανθρώπινης προσωπικότητας αφετέρου για την προάσπιση των δικαιωμάτων των ζώων. Σήμερα επιστημονικοί κλάδοι που έχουν ως κύριο αντικείμενο ενασχόλησης την ψυχή, δεσμεύονται αυστηρά από κανόνες ηθικής και δεοντολογίας, που στο παρελθόν είτε αυτοί ήταν ελαστικοί είτε ανύπαρκτοι. Αυτή ήταν μια αιτία για τη διεξαγωγή των ψυχολογικών πειραμάτων που περιγράφονται παρακάτω και που σήμερα θα τα χαρακτηρίζαμε τερατώδη.

1. Μελέτη των «τεράτων» (1939)

Ο ψυχολόγος Wendell Johnson του Πανεπιστημίου της Αϊόβα, μέσω ενός πειράματος θέλησε ν’ ανακαλύψει τα αίτια του τραυλισμού. Χρησιμοποίησε είκοσι δύο ορφανά παιδιά, εκ των οποίων τα δέκα αντιμετώπιζαν προβλήματα διαταραχής λόγου. Τα χώρισε σε δύο ανάμεικτες ομάδες και ξεκίνησε να τα διδάσκει, ασκώντας θετική κριτική στη λεκτική επικοινωνία της μίας ομάδας που παρουσίαζε τα περισσότερα λεκτικά προβλήματα. Ενώ υποτιμούσε τη δεύτερη ομάδα, δίχως αυτή αντιμετωπίζει οποιοδήποτε λεκτικό πρόβλημα. Η μελέτη διήρκησε έξι μήνες. Τα παιδιά που δεν είχαν δυσκολία, είχαν χάσει εντελώς την αυτοπεποίθησή τους. Ξεκίνησαν να τραυλίζουν. Το 2007, εξήντα οκτώ χρόνια μετά, έπειτα από αλλεπάλληλες δικαστικές διαμάχες, κάποιοι αποζημιώθηκαν λαμβάνοντας το ποσό των 925.000 δολαρίων για την ηθική βλάβη που είχαν υποστεί. Ο «θύτης» Johnson είχε, ήδη, αποβιώσει δίχως ν΄ ανακαλύψει την αιτία του τραυλισμού απ΄ τον οποίο, όπως αποκαλύφθηκε στις δικαστικές αίθουσες, έπασχε κι ο ίδιος. Τα παιδιά-πειραματόζωα, στην ενήλικη ζωή τους, δεν παρουσίαζαν πρόβλημα τραυλισμού. Τα ψυχικά, όμως, τραύματα επηρέασαν τη ψυχοσύνθεσή τους για το υπόλοιπο της ζωής τους.

2. Ο μικρός Άλμπερτ (1920)

Ο καθηγητής-ψυχολόγος John Watson, υπέρμαχος της συμπεριφοριστικής θεωρίας των εξαρτημένων αντανακλαστικών του Ivan Pavlov, την επανέλαβε σ΄ ένα υγιές, όπως ο ίδιος ισχυριζόταν, μωρό, εννέα μηνών, τον Άλμπερτ. Πρόκειται για το συνδυασμό ενός εξαρτημένου ερεθίσματος μ΄ ένα μη εξαρτημένο, μέχρι και τα δύο να παράγουν το ίδιο αποτέλεσμα. Το μωρό αγαπούσε πολύ έναν λευκό αρουραίο. Ο Watson όταν το μωρό έπαιζε με τον αρουραίο χτυπούσε δυνατά πίσω απ΄ την πλάτη του μια μεταλλική ράβδο, που το έκανε να φοβάται. Αυτό συνεχιζόταν για μέρες, ώσπου ο Άλμπερτ συνδύασε τη φοβία του θορύβου με τον λευκό αρουραίο. Σταδιακά ακόμη και χωρίς  θόρυβο το μωρό φοβόταν τον αρουραίο, αλλά κι όποιο άλλο ζωάκι του έμοιαζε. Ακόμη και τις γούνινες κούκλες, όπως τον Αϊ- Βασίλη. Ο Άλμπερτ, που το αληθινό του όνομα ήταν Ντάγκλας, απεβίωσε σε ηλικία έξι ετών από υδροκεφαλίτιδα. Ίσως ο Watson γνώριζε τα προβλήματα υγείας του μωρού και το εκμεταλλεύθηκε, κάτι το οποίο ουδέποτε επιβεβαιώθηκε.

3. Πειράματα σε μαϊμούδες (1950)

Ο ψυχολόγος Harry Harlow ερεύνησε τη μητρική εξάρτηση του βρέφους, χρησιμοποιώντας μαϊμούδες. Λίγες μέρες μετά τη γέννησή τους απομάκρυνε τα μωρά μαϊμουδάκια απ΄ την πραγματική τους μητέρα, εμφανίζοντάς τους δύο μητέρες-υποκατάστατα, κατασκευασμένες από σύρμα κι ύφασμα. Η μητέρα-ύφασμα ήταν πιο ελκυστική γιατί προσέφερε συναισθηματική ασφάλεια, λόγω του απαλού πανιού. Ενώ η συρμάτινη παρ’ όλο που παρείχε τροφή με μπιμπερό, τ΄ άφηνε αδιάφορα. Το αποτέλεσμα ήταν τα μαϊμουδάκια που «μεγάλωναν» με τη μητέρα-ύφασμα να παρουσιάζουν μεγαλύτερη συναισθηματική σταθερότητα, απ’ τα υπόλοιπα που εμφάνιζαν βίαιες συμπεριφορές.

4. ΜΚ Ultra- έλεγχος του μυαλού (1950-1970)

Ένα παράνομο πρόγραμμα που διεξήγαγε η CIA χορηγώντας σε ανυποψίαστους Αμερικανούς και Καναδούς πολίτες ναρκωτικές ουσίες, όπως το LSD, με την προοπτική να καθοδηγήσει το μυαλό τους, ελέγχοντάς το, ώστε να το αλλάξει και να το επαναπρογραμματίσει. Το 1973 μ΄ εντολή του τότε αρχηγού της CIA, Ρίτσαρντ Χελμς, το πρόγραμμα αυτό διεκόπη.

5. Αποστροφή (1970-1980)

Στην απαρτχάιντ εποχή της Νότιας Αφρικής, στρατιώτες που φέρονταν ως ύποπτοι ομοφυλοφιλίας, εξαναγκάζονταν απ’ τον στρατό, σ’ επεμβάσεις αλλαγής φύλου, ευνουχισμό και ηλεκτροσόκ, ως μορφές θεραπείας για την «πάθησή» τους αυτή· το λεγόμενο πρόγραμμα «Αποστροφή».

6. Το τρίτο κύμα (1967)

Ο Ρον Τζόουνς, δάσκαλος του Γυμνασίου Κάμπερλι, στο Πάλο Άλτο της Καλιφόρνιας μετέτρεψε μ΄ ένα πείραμα την αίθουσά του σε «Τρίτο Ράιχ». Επέβαλε στους μαθητές του την πειθαρχία, επιδεικνύοντας φασιστική συμπεριφορά και προβάλλοντας ταυτόχρονα τον εαυτό του ως ανώτατο ηγέτη. Οι μαθητές υιοθέτησαν τη συμπεριφορά του προβάλλοντας με τη σειρά τους ναζιστικές συμπεριφορές, που στη συνέχεια υιοθετήθηκαν απ΄ ολόκληρο το Γυμνάσιο. Το πείραμα σταμάτησε επειδή ο Τζόουνς φοβήθηκε ότι είχε δημιουργήσει ένα νέο ναζιστικό κύμα.

7. Ο Μπρους Ρέιμερ που έγινε Μπρέντα κ έπραξε αυτοχειρία ως Ντέιβιντ (1965)

Ο ψυχολόγος Τζον Μάνι πίστευε ότι ο προσδιορισμός της σεξουαλικής ταυτότητας εξαρτάται απ’ την ανατροφή. Εκμεταλλεύθηκε τον Μπρους, που σε ηλικία έξι μηνών εξαιτίας ιατρικού σφάλματος υπέστη ανεπανόρθωτο έγκαυμα στα γεννητικά του όργανα κι έπεισε τους γονείς ότι πρέπει να υποβληθεί σ΄ επέμβαση αλλαγής φύλου. Η «νέα» Μπρέντα μεγάλωνε χωρίς να γνωρίζει για το ατύχημα και την αλλαγή φύλου. Φερόταν, όμως, σαν αγόρι. Στα δέκα τέσσερα έτη, απειλώντας ότι θα αφαιρέσει τη ζωή της, έμαθε την αλήθεια. Υποβλήθηκε και πάλι σ΄ επέμβαση αλλαγής φύλου. Ο «νέος» Ντέιβιντ, στα τριάντα οκτώ του έτη, μετά από μία ζωή γεμάτη δυσάρεστες περιπέτειες, δεν άντεξε τον ψυχικό πόλεμο με τη σεξουαλική του ταυτότητα κι έδωσε τέλος στη ζωή του.