Γούντι Άλεν· το «ιερό τέρας» στην ιστορία του κινηματογράφου

«Όταν η ταινία μου κάνει έναν ακόμα άνθρωπο μίζερο, αισθάνομαι ότι έχω κάνει καλά τη δουλειά μου», εξομολογήθηκε ο Γούντι Άλεν σε συνέντευξή του, το 1979, σοκάροντας για άλλη μια φορά το κοινό. Ο πνευματώδης αυτός εγωκεντρικός κοσμοπολίτης, με τον αυτοσαρκασμό ως βασικό συστατικό του χιούμορ του, καθιερώθηκε ως ένα «ιερό τέρας» στην ιστορία του κινηματογράφου.

Γεννήθηκε στο Μπρούκλιν, Νέας Υόρκης, την 1η Δεκεμβρίου 1935. Το πραγματικό του όνομα είναι Allen Stewart Konigsberg. Συγγραφέας, σεναριογράφος, σκηνοθέτης, ηθοποιός και λίγο μουσικός. Τον λατρεύουμε για τις γλυκόπικρες κινηματογραφικές του ταινίες και για το δράμα που κρύβεται πίσω απ΄ το κωμικό στοιχείο, που συνυπάρχει με την παρωδία, αγγίζοντας συχνά το όριο του παραλόγου που εμπεριέχεται σε όλα, σχεδόν, τα έργα του.

Ήταν 15 ετών όταν ξεκίνησε να γράφει χιουμοριστικά άρθρα σε τοπικές εφημερίδες. Ενώ κάποιος θα περίμενε για τον άνθρωπο– θεσμό των Όσκαρ (στα οποία παρεμπιπτόντως δεν εμφανιζόταν σχεδόν ποτέ) πολλά πτυχία κινηματογραφικών σπουδών στην κατοχή του, συμβαίνει το αντίθετο. Το ταλέντο του και μόνο, τον έκανε διάσημο σε όλο τον κόσμο, καθώς ο ίδιος εγκατέλειψε δύο φορές τις σπουδές του σε Πανεπιστήμια της Νέας Υόρκης, επειδή απέτυχε στο μάθημα της κινηματογραφικής παραγωγής. Ένα μάθημα, το οποίο στην πορεία της καριέρας του, πέρασε με άριστα.

Στις αρχές της σταδιοδρομίας του εργάστηκε στην τηλεόραση κι εμφανιζόταν σε κλαμπ, παρουσιάζοντας Stand Up Comedies. Στη συνέχεια έγραψε θεατρικά έργα και κινηματογραφικές ταινίες. Ο ίδιος αναλάμβανε τη σκηνοθεσία και συχνά τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Κάποιες απ΄ τις πρώτες ταινίες είναι: «Χαρέμι για δύο» (“What’s New, Pussycat?”, 1965), “What’s up, Tiger Lily” (1966), «Καζίνο Ρουαγιάλ» (1967). Το διάσημο «Όσα θέλατε να μάθετε για το σeξ και φοβόσασταν να ρωτήσετε» (1972) και το «Ειρηνοποιός» (Love and Death, 1975).

Το 1977 κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας για το «Νευρικό εραστή» (Annie Hall), με συμπρωταγωνίστρια την Νταϊάν Κίτον, με την οποία το ίδιο διάστημα διατηρούσε σχέση. Ένα σενάριο που αρχικά γράφτηκε πάνω σε χαρτοπετσέτες ξενοδοχείων. Ακολούθησαν πάρα πολλές ταινίες, άλλες κακές, κάποιες μέτριες κι άλλες αριστουργηματικές. Όπως το εξαιρετικό «Μανχάταν» (Manhattan,1979), ένας ύμνος για τη Νέα Υόρκη.

«Εκείνος που είχε πει πως προτιμώ να είμαι τυχερός παρά καλός είχε βρει το νόημα της ζωής». Ο πρόλογος της συγκλονιστικής και διάσημης ταινίας του «Match Point» (2005). Ρομαντικά σκοτεινή, με συνεχείς ανατροπές κι ισχυρές δόσεις θρίλερ, που κόβουν την ανάσα του θεατή, εμπνευσμένη από το «Έγκλημα και Τιμωρία» του Ντοστογιέφσκι. Μια ταινία με φιλοσοφικές ανησυχίες, με αναφορές στο Σοφοκλή, στην οποία ο Γούντι Άλεν παρουσιάζει με το γνωστό κυνικό τρόπο τον πόθο, την απληστία και τα όριά τους όταν σ’ αυτά συνηγορεί με το δικό της μοναδικό τρόπο η Θεά Τύχη. Μια ταινία που ποτέ δε θα κουραστούμε να βλέπουμε, προσπαθώντας ν΄ αποκρυπτογραφήσουμε το μυαλό και την προσωπικότητα του Γούντι Άλεν.

Ένας χαρακτήρας με ανασφάλειες, όμως, εξωστρεφής, αγοραφοβικός, σεξιστής, προκλητικός, έντονος, χαρισματικός με πλούσια φαντασία που παλεύει διαρκώς με την πραγματική ζωή. Ο ίδιος είχε αποκαλύψει ότι οι ταινίες του δείχνουν τη συνεχή πάλη ανάμεσα στη ζωή και τη φαντασία, επειδή ο ίδιος απεχθάνεται την πραγματικότητα. «Και το κακό είναι ότι μόνο εκεί μπορεί κανείς να απολαύσει μία ωραία μπριζόλα», συνεχίζει, με το γνωστό κυνικό του χιούμορ.

Η προσωπική του ζωή σε αντίθεση με την επαγγελματική, περιέχει πολλές «γκρίζες» σελίδες, για τις οποίες ο ίδιος αναφέρεται στην αυτοβιογραφία του “Apropos of nothing”, που κυκλοφόρησε στα βιβλιοπωλεία το Μάρτιο του 2020. Κατηγορίες που σοκάρουν, εξαπολύθηκαν για το πρόσωπό του. Απ΄ τη μια η διατήρηση ερωτικής σχέσης με τη θετή κόρη, Σουν-Γι Πρεβίν, της πρώην συζύγου του, Μία Φάροου κι απ΄ την άλλη η κακοποίηση της θετής τους κόρης, Ντίλαν, κατηγορίες που το  Δικαστήριο έκρινε ως αβάσιμες κι αθώωσε τον Γούντι Άλεν. Στην αυτοβιογραφία του αναφέρθηκε στα γεγονότα αυτά που κλόνισαν το Χόλυγουντ, γράφοντας «τι είναι μια λανθασμένη κατηγορία μπροστά στο χάος και την ασημαντότητα αυτού του κόσμου;».

Ένα ερώτημα του Γούντι Άλεν, ανάμεσα σε πολλά άλλα, που είτε αφορούν σ΄ εσωτερικές φιλοσοφικές αναζητήσεις του είτε σε συμπεράσματά του, είτε σε προσωπικούς αφορισμούς. Τα περισσότερα γνωμικά του προέρχονται απ΄ τις ταινίες και τα βιβλία του.

«Δεν μπορείς να αλλάξεις το παρελθόν, αλλά μπορείς να καταστρέψεις το παρόν με το να στενοχωριέσαι για το μέλλον.»

«Ο Θεός σωπαίνει. Τώρα αν μπορούσε και ο άνθρωπος να βγάλει το σκασμό.»

«Η ζωή δε μιμείται την τέχνη. Μιμείται την κακή τηλεόραση.

«Η αγάπη είναι η απάντηση, αλλά όσο περιμένουμε την απάντηση, το σeξ εγείρει ορισμένες πολύ καλές ερωτήσεις.»

Είναι πολλοί οι λάτρεις των έργων του Γούντι Άλεν. Υπάρχουν κι άλλοι που τους αφήνει αδιάφορους. Ο ίδιος είπε: «μ’ έδιωξαν από το κολέγιο επειδή αντέγραψα στις εξετάσεις της μεταφυσικής: κοιτούσα κρυφά στην ψυχή του διπλανού μου.» Κι ίσως αυτό να ΄χει καταφέρει με τις ταινίες του· ν΄ αγγίζει τις κρυφές πτυχές της ψυχής των θεατών. Κάποιοι το λατρεύουν κι άλλοι, απλώς, δεν τ΄ αντέχουν.