5 βήματα για να αποδεχτείς αυτό που νιώθεις

Υπάρχει ένα απόσπασμα στο εμβληματικό έργο του Όσκαρ Ουάιλντ “Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέυ”, στο οποίο ο Ντόριαν θέλει τον έλεγχο των όσων νιώθει κι αντιτίθεται στα ίδια του τα συναισθήματα. “Δε θέλω πια να είμαι έρμαιο των όσων αισθάνομαι. Θέλω να τα χρησιμοποιώ, να τα απολαμβάνω” είπε, προκαλώντας την ανησυχία του ζωγράφου που φιλοτέχνησε το πορτρέτο του.

Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Paul Ekman, έχουμε έξι βασικά συναισθήματα που ισχύουν για όλους τους πολιτισμούς: η χαρά, η θλίψη, ο θυμός, ο φόβος, η αηδία και η έκπληξη. Στην πραγματικότητα, ο συναισθηματικός μας κόσμος είναι πολύ πιο περίπλοκος από τα βασικά συναισθήματα (π.χ. αμηχανία, ζήλια, υπερηφάνεια), καθώς υπάρχουν πολλά περισσότερα συναισθήματα, όσες και οι διαφορετικές εμπειρίες που βιώνουμε. Σήμερα, οι ψυχολόγοι έχουν καταλήξει σε πολλούς τρόπους για την ταξινόμηση των συναισθημάτων, ωστόσο κανένας δεν είναι 100% σωστός, ούτε έχει βρεθεί ακριβής ορισμός. Μπορεί να οριστεί ως μια συνειδητή εμπειρία, “ένα σύνολο σχετικά αυτοματοποιημένων λειτουργιών προσαρμογής μας στο περιβάλλον, που έχουν στόχο να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά μας χωρίς να απαιτούν αναλυτική σκέψη από την πλευρά μας”. Ένα “ενδιάμεσο επικοινωνίας”, μιας και χρησιμοποιείται συχνά για την επικοινωνία μεταξύ υποσυνείδητου και συνειδητού.

Κάθε δεδομένη στιγμή βιώνουμε τρία διαφορετικά συναισθήματα: το αυτόματο (η αντίδραση του υποσυνείδητου σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος), το χρόνιο (οποιοσδήποτε συναισθηματικός τόνος χαρακτηρίζει το άτομο για μεγάλο χρονικό διάστημα, άσχετα και πέρα από τρέχουσες καταστάσεις) και το αυτόβουλο (ο,τι αισθανόμαστε ως αποτέλεσμα συνειδητής προσπάθειας), που βασίζεται πάνω στον μηχανισμό των προηγούμενων, αλλά χρησιμοποιεί και τη δύναμη του συνειδητού νου.

Το συναίσθημα χαρακτηρίζεται από τη συμπεριφορά που αντανακλά την κατάσταση ευχαρίστησης ή δυσαρέσκειας στην οποία βρίσκονται τα άτομα, ή των αλληλεπιδράσεων που βιώνουν. Σπάνια βιώνουμε μόνο ένα συναίσθημα. Αντίθετα, βιώνουμε ένα “μείγμα” τους, που διαφέρει στον καθένα μας, κάτι που είναι απολύτως φυσιολογικό. Δεδομένου ότι είναι πολύ σημαντικά γιατί παρακινούν τη συμπεριφορά μας, είναι εξίσου σημαντικό να τα ελέγχουμε. Σε ένα μυαλό, όμως, που την ίδια στιγμή συνυπάρχουν θετικά κι αρνητικά συναισθήματα, τι μπορούμε να κάνουμε για να τα αποδεχτούμε όταν συχνά βυθιζόμαστε σ’ αυτά;

1. Mind full ή mindful;

Παρόντες σε ό,τι ζούμε. Έτσι νομίζουμε πως προχωράμε. Συχνά, όμως, το μυαλό ξεφεύγει της στιγμής, η σκέψη χάνει τη σύνδεση με το σώμα μας, και σύντομα καταλήγουμε χαμένοι σε σκέψεις για το μέλλον, αγχώδεις καταστάσεις ή έμμονες ιδέες. Ενσυνειδητότητα, επίγνωση ή mindfulness είναι η τέχνη του να μαθαίνουμε να ζούμε ενσυνείδητα. Όταν βγαίνουμε απ’ τον αυτόματο πιλότο και ανακτούμε τον έλεγχο της προσοχής μας, άρα και της ζωής μας κάτ’ επέκταση. Ο Jon Kabat-Zin την ορίζει ως “τη με πρόθεση παρατήρηση της εμπειρίας μας στο παρόν, χωρίς κριτική” ή, πιο απλά, η επίγνωση τι συμβαίνει μέσα μας και γύρω μας την προκειμένη στιγμή που συμβαίνει. Λειτουργεί βοηθώντας μας να αποδεχτούμε τις εμπειρίες μας, αντί να τις αποφεύγουμε. Πρόθεση, παρατήρηση, παρόν, περιέργεια. Εξασκώντας αυτά τα τέσσερα “Π” , διαπιστώνουμε ότι όσο περισσότερο δεχόμαστε τα συναισθήματά μας, τόσο λιγότερο μας ενοχλούν.

2. Παρατηρώ αλλά δεν ταυτίζομαι

Φροντίζοντας να είμαστε καλοπροαίρετοι προς τον εαυτό μας και προσπαθώντας να μην κρίνουμε ό,τι νιώθουμε, αφήνουμε να βγουν στην επιφάνεια τα όποια συναισθήματα, τα οποία μπορούμε πλέον να παρατηρήσουμε με μια πιο ξεκάθαρη, ουδέτερη ματιά. Έτσι, χωρίς αναλύσεις, τα δεχόμαστε, τους επιτρέπουμε να πάρουν τον χώρο τους και παρατηρούμε την αλλαγή τους μέσα μας. Το να ονομάζει και να παρατηρεί κανείς ένα (δύσκολο συνήθως) συναίσθημα, δεν είναι και η πιο εύκολη διαδικασία, όμως, τελικά, συνειδητοποιούμε ότι είναι απόλυτα φυσιολογικό, ασφαλές κι εντάξει να βιώνουμε όλα τα είδη των συναισθημάτων μας. Κάτι που σίγουρα ο εαυτός μας θα εκτιμήσει και θα ανταποδώσει!

3. Όχι στη λούπα

Μια σκέψη είναι απλώς μια παραγωγή του εγκεφάλου μας, μεταξύ χιλιάδων άλλων. Οι αρνητικές σκέψεις, είναι σκέψεις προκύπτουν αυθόρμητα και χωρίς αιτιολογία, φέρνοντας ανησυχία. Αυτό που τις ενδυναμώνει είναι το γεγονός ότι τα άτομα που τις βιώνουν, εστιάζουν υπερβολικά σε αυτές, ανησυχούν για τη σημασία τους, νιώθουν ντροπή και τις κρατούν κρυφές από τους άλλους. Με επαναλαμβανόμενους, μη παραγωγικούς κύκλους σκέψεων, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να αφήσουμε την αμφιβολία, τον φόβο και το άγχος να παίζουν μπάλα. Αναγνωρίζοντας μια σκέψη ως αρνητική, υπενθυμίζοντας στον εαυτό μας ότι δεν εξαρτώνται από εμάς και συνεχίζοντας την καθημερινότητά μας όπως πριν την εμφάνισή τους, διακόπτουμε και το αρνητικό τους αντίκτυπο στην ψυχική μας υγεία.

4. Επανεκτίμηση

Η επανεκτίμηση βοηθά στο να ψάχνουμε καλύτερους τρόπους για να τα αντιμετωπίσουμε και λύνουμε το συναισθηματικό στρες, βοηθώντας την ευεξία να επέλθει. Στρέφοντας την προσοχή αλλού, μειώνεται και η επίδραση των αρνητικών συναισθημάτων μας. Βλέποντας τα πράγματα από άλλη οπτική, επικεντρώνουμε περισσότερο σε όσα μαθαίνουμε, ρυθμίζοντας ουσιαστικά την απόκρισή μας απέναντι σε οτιδήποτε αρνητικό, επαναφέροντας την πνευματική ηρεμία.

5. Ψυχοθεραπεία

Η ασφάλεια και η αποδοχή που προσφέρει η ψυχοθεραπεία, μας βοηθά να ξεκινήσουμε να αναγνωρίζουμε τα πραγματικά μας συναισθήματα. Μαθαίνουμε να παραμένουμε ψύχραιμοι, να αποδεχόμαστε ότι τα πράγματα μπορεί να μην επιδιορθώνονται πλήρως και να χαλαρώνουμε ώστε να μπορούμε να ζήσουμε στο παρόν και στο τώρα, αντί να μένουμε κολλημένοι στο παρελθόν. Εφόσον τα αναγνωρίσουμε και τα απελευθερώσουμε εκφράζοντάς τα, αρχίζουμε να δημιουργούμε μια ανθεκτικότητα στην ανησυχία και να τα αποδεχόμαστε. Πλέον βλέπουμε ότι δεν υπάρχει τίποτα κακό στον πόνο, στάση που συμβάλλει στη γεμάτη κι ουσιαστική ζωή.

Συμπερασματικά, είναι εμφανές πλέον, ότι όσο περισσότερο πλησιάζουμε στην αποδοχή των συναισθημάτων μας, τόσο καταλαβαίνουμε ότι δεν μπορούν να μας ορίσουν. Η συναισθηματική πολυπλοκότητα αποτελεί το κλειδί για τη συναισθηματική νοημοσύνη και την αυτογνωσία. Έτσι, όταν μάθουμε να αφουγκραζόμαστε τα όποια συναισθήματά μας, πάντα θα υπάρχει και κάτι που θα μας διδάξουν.