«Αν έχεις ομορφιά σού έρχονται όλα εύκολα»

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Πώς ορίζεται η ομορφιά; Και ποιος είναι ο πραγματικά όμορφος άνθρωπος; Κατά τη διάρκεια των αιώνων δόθηκαν πολλοί διαφορετικοί ορισμοί, αποδεικνύοντας το δύσκολο του εγχειρήματος. Η ομορφιά είναι μια ιδέα που είναι πάντα δύσκολο να καλουπωθεί. Το πώς αντιλαμβανόμαστε την ομορφιά, σύμφωνα με τις αντιλήψεις που επικρατούν είναι μια απρόβλεπτη εμπειρία που θα μπορούσε να διαρκέσει από μερικά λεπτά, ως μια ολόκληρη ζωή.

Η μάχη για την υποκειμενικότητα ή μη της ομορφιάς είναι πανάρχαια κι εξακολουθεί πάντα. Για τους αρχαίους Έλληνες η φιλοκαλία υπήρξε η πεμπτουσία του πολιτισμού τους, επηρεάζοντας κάθε πτυχή της ζωής των ανθρώπων- από το ανθρώπινο σώμα μέχρι την τέχνη και τη φιλοσοφία. Ολόκληρη η ζωή τους στάθηκε ύμνος, τόσο για το σωματικό, όσο και για το ψυχικό κάλλος. Για τον ιδεαλιστή Πλάτωνα, το καθετί γύρω μας είναι ατελές αντίγραφο του αρχετυπικού, ιδανικού εαυτού του- της «ιδέας». Ο Αριστοτέλης τονίζει ιδιαίτερα την αξία του κάλλους ως μέσο αγωγής, γιατί συντελεί στην ψυχική ισορροπία και στη βελτίωση του χαρακτήρα.

Έγινε συνείδηση, πως το κάλλος γονιμοποιεί τη φαντασία, ημερώνει τα πάθη και τα ταπεινά ένστικτα και γαληνεύει την ψυχή. Έδειξαν ιδιαίτερη ευαισθησία για το σωματικό κάλλος (που πίστευαν ότι είναι παροδικό, γι’ αυτό και το ιδεώδες του γυμνού ανθρώπινου σώματος στη γλυπτική και την αρχιτεκτονική), χωρίς ωστόσο να υπνωτιστούν από την ωραιοπάθεια, καθώς θεωρούσαν την αρετή πιο σημαντική από την ομορφιά του ανθρώπινου σώματος.

Πίσω στο σήμερα, παρατηρούμε ότι το γούστο διαφοροποιείται από τόπο σε τόπο κι από εποχή σε εποχή και οι εκάστοτε κοινωνικοπολιτισμικές συνθήκες φαίνεται να επηρεάζουν τα μέγιστα την αντίληψη των ανθρώπων για την ομορφιά. Έτσι, αυτό που θεωρείται όμορφο στην Κίνα, την Ινδία, τον Αμαζόνιο, δεν είναι ίδιο με ό,τι θεωρείται ελκυστικό στην Ευρώπη. Στη Δύση, η ομορφιά φαντάζει περισσότερο σαν άτυπη κοινωνική συμφωνία, όπου τα social media, τα περιοδικά και η τηλεόραση συγκέντρωσαν διαφορετικούς τύπους ομορφιάς, δημιουργώντας συγκεκριμένα πρότυπα τελειότητας- που, μεταξύ μας, μόνο τέλεια δεν είναι.

Σύμφωνα με έρευνες, η ομορφιά και η ελκυστικότητα αποδίδονται κατά κύριο λόγο σε σχετικά χαρακτηριστικά προσώπου και σώματος, όπως το σχήμα και η συμμετρία. Η σημερινή κοινωνία θεωρεί πως έχει πετύχει την αποδοχή του κάθε ανθρώπου, αλλά οι στέρεες προκαταλήψεις και η δυσανεξία απέναντι σε όσους δεν πληρούν την κοινωνική επιταγή της ιδανικής ομορφιάς, υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό. Η αντικειμενική ομορφιά συνδυάζει το άπιαστο με το σπάνιο, οπότε γίνεται και τρομερά πολύτιμη, όπως φαίνεται και από το πώς διευκολύνονται στη ζωή τους οι ωραίοι άνθρωποι σε διάφορους τομείς, κυρίως κοινωνικά, αλλά κι επαγγελματικά. Όμως ισχύει στ’ αλήθεια κάτι τέτοιο; Είναι άραγε τόσο ελαφρύ το βάρος της ομορφιάς;

Οι ερευνητές μελετούν τις επιπτώσεις της γοητείας εδώ και δεκαετίες. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι ένα άτομο που θεωρείται γοητευτικό, έχει καλύτερη αντιμετώπιση από τους γύρω του. Είναι όλα όμως όπως φαίνονται; Ο ψυχολόγος Edward Thorndike ήταν ο πρώτος που επινόησε τον όρο “halo effect” (φαινόμενο του φωτοστέφανου) σε μια έρευνα το 1920 με τίτλο “The constant error in psychological ratings”, δείχνοντάς μας πόσο εύκολο είναι από ένα και μόνο θετικό χαρακτηριστικό κάποιου να έχουμε την τάση να γενικεύουμε τις αρετές στο ίδιο άτομο, ακόμη και χωρίς να έχουμε άλλες πληροφορίες.

Οι ελκυστικοί άνθρωποι γενικά θεωρούνται πιο έξυπνοι και πιο αξιόπιστοι. «Δεν είναι ότι οι μη ελκυστικοί άνθρωποι αντιμετωπίζονται πιο αρνητικά, απλώς δεν αντιμετωπίζονται το ίδιο θετικά με τους ομορφότερους», όπως είπε και η Lauren Human- βοηθός καθηγητή ψυχολογίας του πανεπιστημίου McGill. Σαφώς κι έχει επικρατήσει ότι ένα εμφανίσιμο άτομο έχει περισσότερες πιθανότητες τόσο πρόσληψης όσο κι επαγγελματικής ανέλιξης, όμως σε περίπτωση που ο μελλοντικός εργοδότης είναι του ίδιου φύλου υπάρχουν και οι αντίστοιχες παράμετροι, καθώς ο μέσος όρος -κυρίως λόγω ανασφάλειας ή ζήλιας- δε συμπεριφέρεται πάντα καλύτερα στους γοητευτικούς ανθρώπους σε ανάλογες καταστάσεις. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται σε ένα είδος ασυναίσθητης προστασίας από τον βιολογικό ανταγωνισμό, αφού ένας νέος εργαζόμενος με ανώτερα φυσικά χαρακτηριστικά μπορεί να υποθέσει κάποιο είδος ανεπιθύμητου ανταγωνισμού.

Βέβαια μια τέτοια απόφαση σίγουρα έγκειται και λειτουργεί σε ένα διαισθητικό επίπεδο, το οποίο όμως σίγουρα επηρεάζει λανθασμένα την κρίση μας. Έτσι, πέραν αυτών, υπάρχουν εργαζόμενοι που συχνά έρχονται αντιμέτωποι με την παρενόχληση ή τις μορφές ρατσισμού, ενώ δυσκολεύονται να αναλάβουν θέσεις υψηλού κύρους κι ευθύνης. Αυτό επιβεβαιώνεται κι από μελέτη του 2010, σύμφωνα με την οποία «αν είσαι πολύ όμορφος, ανεξάρτητα από το φύλο σου, τα αφεντικά υποθέτουν ότι είσαι ανίκανος, ενώ αν είσαι υπερβολικά ατημέλητος, θεωρείσαι ακατάλληλος.»

Ζούμε σε μια κοινωνία που μας κατηγοριοποιεί με βάση την εμφάνισή μας. Σίγουρα θα λέγαμε ότι αποτελεί ατού ένα ωραίο σώμα ή το χρώμα ματιών και ότι οι άνθρωποι μπορεί να λειτουργούν με εγγενή ένστικτα που μας ωθούν στην αναζήτηση της ωραίας εξωτερικής εμφάνισης, υποδηλώνοντας την υγεία και τη γονιμότητα. Όμως σε κάθε περίπτωση, δεν είναι και τόσο εγγυημένη η επιτυχία. Η ζήλια -καλώς η κακώς- φυτρώνει παντού! Μια έρευνα που διεξήχθη το 1985 διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι συνήθως αφήνουν μεγαλύτερη φυσική απόσταση με άλλους ομορφότερους, όταν περπατούν στον δρόμο. Επιπροσθέτως, αρκετοί ερωτικοί σύντροφοι ενδέχεται να μένουν στην εμφάνιση, χωρίς να αγαπήσουν και να γνωρίσουν ουσιαστικά το άλλο πρόσωπο. Επίσης, η επιλογή συντρόφου πολλές φορές υποδηλώνει την ανάγκη για τόνωση του προσωπικού εγωισμού.

Έτσι, από μικρή ακόμη ηλικία, όλοι μας προβληματιζόμαστε -γυναίκες κι άντρες- για το σώμα μας ή το πόσο όμορφοι είμαστε, πάντα με γνώμονα τους άλλους. Οκ, δε λέω, καλό είναι να προσέχουμε και να περιποιούμαστε τον εαυτό μας, αρκεί να γίνεται με μέτρο και να μη φτάσει στην υπερβολή. Το θέμα είναι να μη μένουμε μόνο εκεί, στην πρώτη εικόνα. Τρέφουμε το εγώ μας και ψάχνουμε επιβεβαίωση. Η εμμονή με την ομορφιά κατοικεί στο μυαλό μας, κάνοντας πλύση εγκεφάλου ως προς το ιδανικό. Καμία κρέμα και κανένας πλαστικός χειρουργός δεν κατάφερε όμως να αλλάξει χαρακτήρες, μόνο χαρακτηριστικά.

Κάποιοι αντικειμενικά όμορφοι, που μπορούν να έχουν όποιον κι όποια θέλουν, εξακολουθούν να νιώθουν μόνοι, καθώς η προσωπική τους ανασφάλεια τους παγιδεύει στα πλοκάμια της ομαδικής ομοιομορφίας. Έχοντας μάθει έτσι από μικροί, αργότερα βλέποντας τη φθορά να επέρχεται, τόσο στη σχέση ή το γάμο, όσο και γενικότερα στη ζωή τους, συχνά καταφεύγουν στην ιατρική- ή ακόμη και σε καταχρήσεις κάθε μορφής, προσπαθώντας να αντιμετωπίσουν ή να αποδεχτούν τη φθορά.

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι αντικειμενικά και υποκειμενικά η ομορφιά αποτελεί ευχή και κατάρα. Ενώ υπάρχει τόση ομορφιά γύρω μας, καταλήγει να γίνεται κοινωνική αρρώστια, καθώς ακόμη και σήμερα δεν είναι λίγοι αυτοί που τη θεωρούν καταραμένη. Η εξωτερική εμφάνιση είναι απόρροια κληρονομικών χαρακτηριστικών και γονιδίων- ένα εγγενές χαρακτηριστικό. Η εσωτερική ομορφιά είναι ουσιαστικότερη, καθώς αυτή είναι που μας διαμορφώνει. Ο καθένας μας είναι όμορφος και σίγουρα είμαστε διαφορετικοί σε διαφορετικά μάτια. Η ομορφιά του καθενός μας μπορεί να μην αποτελεί το πασπαρτού της ευτυχίας, όμως σίγουρα -όπως πολύ σωστά έχει ειπωθεί-: «η ομορφιά ξεκινά από τη στιγμή που θα αποφασίσεις να είσαι ο εαυτός σου.»