Η περίεργη ευχαρίστηση που μας προκαλούν οι συμμετρίες

Έχεις πιάσει ποτέ τον εαυτό σου να παρατηρεί ένα οποιοδήποτε αντικείμενο και να αισθάνεσαι μια παράξενη αίσθηση ικανοποίησης χωρίς όμως να ξέρεις για ποιόν λόγο; Αναρωτήθηκες τι είναι αυτό που καθιστά ένα πρόσωπο «όμορφο» στα μάτια μας ή για ποιο λόγο μια οποιαδήποτε κατασκευή ή διακόσμηση ενός χώρου μπορεί να μας προκαλέσει μια περίεργη και ανεξήγητη ηδονή; Η απάντηση κρύβεται σε μία και μόνο λέξη, τη συμμετρία. Όρος μαθηματικός, φυσικός, βιολογικός μα και αισθητικός καθώς πέρα από χημικές φόρμουλες και μια από τις βασικότερες αρχές της φυσικής, απαντάται τόσο στη φύση όσο και σε κάθε είδους τέχνη. Από το πρόσωπο μιας φωτογραφίας που τυχαία θα ρίξουμε το βλέμμα μας ή ενός οικείου μας, την αρχιτεκτονική και τη διακόσμηση ενός χώρου ή ακόμη και στη συγχορδία και τον τόνο ενός τραγουδιού.

Η συμμετρία είναι μια από τις κυριότερες αλλά και από τις πιο τρομερές αρχές της φύσης διότι αν αναρωτιέται κανείς για ποιό λόγο νιώθουμε μια τόσο περίεργη σύνδεση με αυτήν, η εξήγηση είναι πιο απλή απ’ ότι κανείς θα φανταζόταν. Εμείς οι ίδιοι αποτελούμε μέρος της φύσης και αν ο κόσμος ξεκίνησε να εξελίσσεται πριν εμείς μπούμε στη διαδικασία της προόδου, αντιλαμβανόμαστε έτσι το γιατί ο εγκέφαλος μας νιώθει ακριβώς αυτήν την περίεργη οικειότητα μπροστά σε ένα οποιοδήποτε συμμετρικό οπτικό ερέθισμα. Ο εγκέφαλος ενός ανθρώπου έχοντας ελάχιστα οπτικά ερεθίσματα πριν χιλιάδες χρόνια αποτύπωσε μια  εικόνα από μια όμορφη πεταλούδα με δυο συμμετρικά και όμορφα χρωματιστά φτερά καθώς την παρατηρούσε να πετάει πρόσχαρα γύρω του ή τη μοναδική εικόνα των συμμετρικών κρυστάλλινων σχεδίων μιας χιονονιφάδας. Τα παρατήρησε, τα αποτύπωσε στον εγκέφαλό του και κάπως έτσι άρχισε να αναγνωρίζει χρώματα και σχήματα. Όμως έστω και άθελα του, συνέδεσε το συμμετρικό εκείνο σχήμα με την ομορφιά του εκάστοτε ερεθίσματος και δεν ξέχασε ποτέ την ικανοποίηση που του προσέφερε.

Κάπως έτσι, η φύση συνέχισε να εξελίσσεται στο πέρασμα του χρόνου αλλά και ο ίδιος ο άνθρωπος εξακολούθησε να αλλάζει, να παρατηρεί και να μεταμορφώνεται. Κάπου εκεί συνειδητοποίησε πως ακόμη και ο ίδιος στο εξωτερικό του αποτελεί προϊόν συμμετρίας, κάτι που ίσως εξηγεί για ποιο λόγο τόσες έρευνες υποστηρίζουν πως ένα συμμετρικό πρόσωπο χαρακτηρίζεται ως ελκυστικό ή απλά όμορφο. Οι άνθρωποι, αντικρίζοντας ένα συμμετρικό πρόσωπο ως προς τις αποστάσεις μεταξύ των βασικών στοιχείων του όπως η μύτη από τα χείλη και τα μάτια ή κοιτώντας κι ένα σώμα αρμονικό ως προς τις συμμετρικές αποστάσεις, πιθανότατα θα νιώσουν μια έντονη ερωτική έλξη ή απλά θα το θαυμάσουν. Η αρμονία της συμμετρίας είναι αυτή που κάνει το πρόσωπο να φαίνεται οικείο, σαν ο εγκέφαλός μας να το αναγνωρίζει από κάπου χωρίς όμως να έχει το έχει ξαναδεί. Οι συμμετρικές εικόνες παίζουν με κανόνες και ερεθίσματα που ο εγκέφαλος μας έχει προγραμματιστεί να αναγνωρίζει χωρίς ιδιαίτερη περιπλοκότητα και ταιριάζουν ως προς το τι θεωρεί όμορφο. Ήδη από την αρχαιότητα, όλοι όσοι ασχολήθηκαν με τις επιστήμες και την τέχνη συνέδεσαν την έννοια της συμμετρίας με την καλαισθησία, την ομορφιά αλλά και την υγεία.

Πληθώρα μορφών τέχνης όπως η αρχιτεκτονική, η γλυπτική ακόμα και η ζωγραφική και η ποίηση έχουν ως κεντρικό τους άξονα τη συμμετρία, προσδίδοντας σε κάθε δημιούργημα μια αίσθηση ισορροπίας, οπτικής ή ακουστικής ηδονής που είναι ικανή να τέρψει ακόμα και το πιο απαιτητικό κοινό. Αυτό έγκειται σε εκείνο το λογισμικό του εγκεφάλου μας που επιζητεί το καλαίσθητο οπτικό ερέθισμα που εγείρει μνήμες από την πρωτόγονη αναζήτηση του ανθρώπου για ομορφιά και την παράξενη ηδονή της οικειότητας.

Ίσως τολμούσαμε να πούμε πως η συμμετρία ως αρχή και επιδίωξη στην τέχνη αλλά και ως φυσικό συστατικό της φύσης αποτελεί αυτό το οποίο θα επιθυμούσαμε κατά βάθος να έχουμε και εμείς αλλά και ο κόσμος στον οποίο κατοικούμε. Εκείνη, δηλαδή, την έστω υποτυπώδη τάξη, οργάνωση και ίσως ένα βήμα πιο κοντά σε αυτό που όλοι παλεύουμε να φτάσουμε, την τελειότητα. Αν σε έναν κόσμο όπου όμως τίποτα δεν είναι ομοιόμορφο και τέλειο με την κυριολεκτική σημασία του όρου, η αρμονία που μας χαρίζει η συμμετρία ενός οποιουδήποτε αντικειμένου, κτιρίου ή προσώπου δίνει μια αίσθηση κομψότητας, απλότητας και επίτευξης αυτής της βαθιάς προσωπικής μας φιλοδοξίας.

Σε έναν κόσμο όπου όσο κι αν αγαπάμε τις ατέλειες που μας χάρισε απλόχερα θέλοντας να μας δείξει πως καθετί έχει περιθώρια βελτίωσης και επιτρέπει την εξέλιξη της ύπαρξης μας, η συμμετρία είναι εκείνη που μπορεί έστω και για λίγο να ικανοποιήσει την ανάγκη μας για μια υποτυπώδη τελειότητα, έστω και οπτικά για μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή.