Ίσως ένας από τους πιο μεγάλους φόβους ενός ανθρώπου είναι το να ξεχάσει. Η δημιουργία μιας ανάμνησης είναι μια πολύ περίπλοκη διαδικασία, στην οποία λαμβάνουν μέρος πολλά διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου μας. Άρα, από τη στιγμή που είναι μια τόσο μπλεγμένα τα πράγματα, λογικό είναι καμιά φορά να ξεχνάμε κάποια πού και πού. Σήμερα λοιπόν θα δούμε τα 7 πιο συχνά προβλήματα μνήμης κι από πού μπορεί να προκύψουν.
1. Παροδικότητα
Με την πάροδο του χρόνου έχουμε την τάση να ξεχνάμε διάφορα γεγονότα που συνέβησαν. Αυτό οφείλεται στο ότι πολύ απλά δε χρειάστηκε να ανατρέξουμε πολλές φορές στη συγκεκριμένη ανάμνηση κι έτσι δεν τη χρησιμοποιούσαμε συχνά. Αυτό όλοι λίγο-πολύ το πάθαμε, όπως για παράδειγμα όταν συστηνόμαστε με κάποιον και ξεχνάμε το όνομά του διότι δε χρειάστηκε να τον φωνάξουμε. Άρα ουσιαστικά, ό, τι δε χρησιμοποιούμε, το ξεχνάμε.
2. Αφαιρούμαστε
Πολλοί άνθρωποι ξεχνάνε επειδή αφαιρούνται λόγω του ότι σκέφτονται αόριστα όταν απασχολούνται με κάτι συγκεκριμένο ή επειδή μπορεί να μην δίνουν πολλή σημασία στο τι γίνεται γύρω τους. Έτσι, ξεχνούν διάφορα πράγματα όπως ραντεβού κι υποχρεώσεις επειδή ο εγκέφαλος δεν κατάφερε να αφομοιώσει όλες τις πληροφορίες που έπαιρνε την ίδια στιγμή. Αυτό το πρόβλημα μπορούμε να το επιλύσουμε θέτοντας διάφορα σημάδια που θα μας θυμίζουν αυτό που πρέπει να κάνουμε σε καθημερινές καταστάσεις. Για παράδειγμα, μπορούμε να συνδυάσουμε τις βιταμίνες μας με το πρωινό μας το πρωί και να τοποθετούμε το μπουκαλάκι στην κουζίνα για να μην ξεχάσουμε. Συνδυάζοντας δραστηριότητες και βάζοντας σημάδια, κάνουμε τη ζωή μας πιο εύκολη και τη μνήμη μας πιο χαρούμενη.
3. Μπλοκάρισμα
Ακόμα μια εμπειρία που μπορεί να έχουμε αρκετοί. Να έχουμε την απάντηση σε μια ερώτηση «στην άκρη της γλώσσας» μας αλλά να μην μπορούμε να τη θυμηθούμε κι έτσι να μπλοκάρουμε. Αυτό συμβαίνει επειδή, ενώ έχουμε την ανάμνηση που χρειαζόμαστε κάτι εμποδίζει τη διαδικασία του εγκεφάλου για να ανατρέξει σε αυτή. Πολλές φορές στην προσπάθειά μας να θυμηθούμε αυτό που θέλουμε μπορεί να βρούμε μια ανάμνηση που να είναι παρόμοια και να τη χρησιμοποιήσουμε. Το τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν μπλοκάρουμε είναι ότι κατά τη διάρκεια της διαδικασίας να ανατρέξουμε σε μια ανάμνηση, κάποια σημεία του εγκεφάλου δείχνουν πιο μεγάλη κινητικότητα ενώ άλλα, ταυτοχρόνως, πιο λίγη, πράγμα που συνδέεται με τη φύση της σκέψης που κάνουμε εκείνη τη στιγμή. Έρευνες όμως δείχνουν ότι οι άνθρωποι καταφέρνουν να θυμηθούν τις μισές από τις αναμνήσεις που έψαχναν σε κάποια λεπτά. Επίσης, δε γνωρίζουμε ακόμα εάν το μπλοκάρισμα αντικατοπτρίζει κάποια επιβράδυνση του εγκεφάλου που να συσχετίζεται με την ηλικία ή αν συμβαίνει για κάποιο άλλο λόγο.
4. Λάθος απόδοση δεδομένων
Σενάριο: λες σ’ ένα φιλικό πρόσωπο ένα κουτσομπολιό και σε ρωτάει που το έμαθες. Εσύ απαντάς ότι κάπου το διάβασες, ενώ στην πραγματικότητα σου το είχε πει απλώς κάποιος άλλος. Είχες τη σωστή πληροφορία αλλά την απέδωσες σε λάθος ανάμνηση. Αυτό συμβαίνει όταν θυμόμαστε κάτι έντονα αλλά δεν μπορούμε να θυμηθούμε πολλές λεπτομέρειες για το γεγονός. Είναι κάτι που μπορεί να συμβεί σε όλους μας κι είναι άκακο, εκτός και αν μιλάμε για δικαστικές υποθέσεις με μάρτυρες. Η λάθος απόδοση δεδομένων είναι ένα φαινόμενο το οποίο μπορεί να γίνει πιο εντατικό σε πιο μεγάλες ηλικίες· όσο μεγαλώνουμε γίνεται πιο δύσκολο να διατηρούμε πληροφορίες κι επίσης, οι αναμνήσεις μας μεγαλώνουν μαζί μας. Όσο πιο παλιά είναι μια πληροφορία τόσο πιο εύκολο είναι να την αποδώσουμε λάθος.
5. Αφήγηση με κενά
Η μνήμη μας είναι ευαίσθητη στην αφήγηση γεγονότων. Αυτό για παράδειγμα μπορεί να συμβεί με κάτι που θυμόμαστε από την παιδική μας ηλικία. Έχουμε την εντύπωση ότι θυμόμαστε ακριβώς τι έγινε, ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να συνδυάσουμε και πληροφορίες που συνδέονται με αυτό το γεγονός αλλά να τις μάθαμε αργότερα. Υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να δεχθούμε αυτού του είδους αφηγήσεις γεγονότων, όταν έρχονται από ανθρώπους που θεωρούμε αυθεντίες, όπως έναν δάσκαλο, έναν ψυχολόγο, ακόμα και του γονείς μας.
6. Προκατάληψη
Ένας μύθος γύρω από τον τρόπο που λειτουργεί η μνήμη, είναι ότι λειτουργεί σαν φωτογραφική μηχανή. Δηλαδή οτιδήποτε αντιλαμβανόμαστε μια δεδομένη στιγμή, το αποθηκεύουμε έτσι όπως είναι. Αυτό είναι λάθος. Ο καθένας μας, συγχέει τις αναμνήσεις του μαζί με προκαταλήψεις που μπορεί να έχει, όπως τα πιστεύω του ή άλλες εμπειρίες του κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης μιας ανάμνησης. Πολλές φορές θα προσέξατε ότι όταν νιώσουμε κάποιο συναίσθημα θα μπούμε στη διαδικασία να θυμηθούμε μια περίσταση που ξανανιώσαμε το ίδιο. Η προκατάληψή μας μπορεί να επηρεάσει διάφορες αναμνήσεις, αλλά παρατηρήθηκε ότι οι αναμνήσεις από ερωτικές σχέσεις είναι πιο επιρρεπές να εμπίπτουν σε αυτή την περίπτωση. Εάν μια σχέση μας τέλειωσε πολύ χάλια κι άλλαξε η γνώμη μας για τον πρώην σύντροφό μας, παρ’ όλο που η σχέση συνολικά δεν ήταν τόσο κακή, υπάρχει η πιθανότητα να την περιγράψουμε πολύ πιο χάλια απ’ όσο ήταν. Αυτό μπορεί να συμβεί και αντιστρόφως.
7. Επιμονή
Υπάρχουν περιπτώσεις που οι άνθρωποι πασχίζουν για να ξεχάσουν κακές ή τραυματικές εμπειρίες αλλά δεν τα καταφέρνουν. Κάποιες από αυτές τις αναμνήσεις μπορεί όντως να είναι από τραυματικά γεγονότα, αλλά άλλες μπορεί να είναι από αρνητικά σενάρια που εμείς φτιάξαμε. Τα άτομα που υποφέρουν από διαταραχή μετατραυματικού στρες (post-traumatic stress disorder-PTSD) ή κατάθλιψη είναι πιο ευάλωτα σε τέτοιες εμπειρίες. Οι αναμνήσεις τους μπορούν να δημιουργήσουν ένα φαύλο κύκλο στον οποίο τα άτομα αυτά μπορούν να βυθιστούν βαθιά.
Κι αφού καλύψαμε όλα τα σημεία, ας αναφέρουμε ότι πάντα συμβουλευόμαστε τους γιατρούς σε περίπτωση που ανησυχούμε για κάτι –δε βγάζουμε μόνοι μας συμπεράσματα– και μόνο εάν κάτι από τα πιο πάνω εμφανίζεται συστηματικά, επίμονα και σταθερά.
Συντάκτης: Σμαράγδα Σαββίδου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
