Mικροεκφράσεις, ή αλλιώς, γρήγορες, ακούσιες (άθελες) εκφράσεις του προσώπου, που προκύπτουν ως φυσική αντίδραση στα συναισθήματα που βιώνουμε εκείνη τη στιγμή. Συνήθως, διαρκούν μόνο ένα κλάσμα του δευτερολέπτου, γεγονός που καθιστά δύσκολη την ανίχνευση και την ερμηνεία τους. Ο ψυχολόγος Paul Ekman, πρωτοπόρος στη μελέτη των συναισθημάτων και της σχέσης τους με τις εκφράσεις του προσώπου (Wizards Project) προσδιόρισε 7 βασικές μικροεκφράσεις: Ευτυχίας, θλίψης, φόβου, αηδίας, θυμού, έκπληξης και περιφρόνησης (ή απέχθειας). Οι εκφράσεις αυτές, είναι παρούσες σε όλους τους πολιτισμούς, γεγονός που υποδηλώνει τον θεμελιώδη ρόλο τους στην ανθρώπινη επικοινωνία.
Πρακτική εφαρμογή στις σχέσεις
Η κατανόηση των μικροεκφράσεων μπορεί να είναι ιδιαίτερα πολύτιμη στις σχέσεις. Για παράδειγμα, ο ένας σύντροφος Α μπορεί να αρνείται λεκτικά ότι αισθάνεται αναστατωμένος, αλλά μια γρήγορη αναλαμπή θλίψης στη μικροέκφρασή του μπορεί να αποκαλύψει το πραγματικό του συναίσθημα.
Πρακτικό παράδειγμα: Σκεφτείτε ένα σενάριο όπου ο ίδιος σύντροφος Α επισκέπτεται το σύντροφο Β, αργοπορημένος στο σπίτι μετά από τη δουλειά ή το μάθημα. Ο σύντροφος Β λέει: «Εντάξει, δεν πειράζει που άργησες», αλλά μια μικροέκφρασή του δείχνει για λίγο, μια απογοήτευση, μια ενόχληση. Οι συνολικοί μύες του προσώπου μπορεί να είναι σφιγμένοι κι η ένταση να εντοπίζεται περισσότερο γύρω από το στόμα και τα μάτια, σε αντίθεση με τις εκφράσεις θλίψης ή φόβου που περιλαμβάνουν μεγαλύτερο μέρος του προσώπου. Αυτό το φευγαλέο σημάδι δευτερολέπτων, μπορεί να βοηθήσει στο να προκύψει μια πιο ειλικρινής συζήτηση σχετικά με τα συναισθήματα που οδηγούν με τη σειρά τους σε προβλήματα επικοινωνίας κι εν τέλει προβλήματα στη σχέση.
Μαθαίνουμε να διαβάζουμε τις μικροεκφράσεις
Αν κι η ανίχνευση μικροεκφράσεων μπορεί να είναι μια πρόκληση από μόνη της, είναι σίγουρα μια δεξιότητα που μπορεί να αναπτυχθεί με εξάσκηση. Υπάρχουν τεχνικές, βασισμένες στην έρευνα του Ekman που μπορούν να μας βοηθήσουν να μάθουμε να αναγνωρίζουμε και να ερμηνεύουμε αυτά τα γρήγορα συναισθηματικά σήματα.
Τεχνικές παρατήρησης
Μια παλιά σειρά, το “Lie To Me” (2009-2011) δείχνει τον Καλ Λάιτμαν, που μέσω της εφαρμοσμένης ψυχολογίας, αναλαμβάνει αποστολές από αστυνομία και FBI, και βοηθά σε έρευνες για να ανακαλύψουν την αλήθεια σε εγκλήματα. Είναι μια εξαιρετική πηγή πρώτης επαφής με την τέχνη της παρατήρησης των μικροεκφράσεων για να πάρετε μια γεύση.
Υπάρχουν δύο βήματα για την αποκωδικοποίησή τους:
Βήμα 1: Ξεκινήστε παρατηρώντας τις δικές σας εκφράσεις σε έναν καθρέφτη. Προσπαθήστε να εκφράσετε καθένα από τα επτά βασικά συναισθήματα και παρατηρήστε τις κινήσεις των μυών. Μετά, παρακολουθήστε βίντεο στο youtube σχετικά με τις μικροεκφράσεις. Κάντε παύση κι επανάληψη για να δείτε ξεκάθαρα αυτές τις γρήγορες εκφράσεις.
Βήμα 2: Στις καθημερινές αλληλεπιδράσεις σας, δώστε προσοχή στις γρήγορες εκφράσεις του προσώπου των άλλων. Σημειώστε τυχόν αποκλίσεις μεταξύ του λόγου τους (του τι λένε) και των ενδείξεων του προσώπου τους. Εξασκηθείτε σε αυτή την παρατήρηση διακριτικά σε διάφορα μέρη και καταστάσεις – με το ταίρι σας, τους φίλους σας ή ακόμη κι ενώ βλέπετε μια ταινία/σειρά.
Πιο αναλυτικά:
Χαρά: Ανασηκωμένα μάγουλα, πόδι της χήνας (ρυτιδούλες) γύρω από τα μάτια.
Θλίψη: Κατεβασμένα βλέφαρα, κατεβασμένο στόμα.
Φόβος: Ανασηκωμένα φρύδια, γουρλωμένα μάτια.
Αηδία: Ρυτιδωμένη μύτη, ανασηκωμένο άνω χείλος.
Θυμός: Σφιγμένα φρύδια και χείλη.
Έκπληξη: Ανασηκωμένα φρύδια, λίγο ανοιχτό στόμα.
Περιφρόνηση: Ανύψωση του στόματος από τη μία μεριά.
Απάντηση στις μικροεκφράσεις
Αν εντοπίσετε μια μικροέκφραση που υποδηλώνει ένα συναίσθημα που ο άνθρωπος που έχετε απέναντί σας δεν έχει εκφράσει, εξερευνήστε το διακριτικά. Θα μπορούσατε να πείτε: «Μου φάνηκες λίγο ανήσυχος μόλις τώρα. Τι σκέφτεσαι;» Αυτή η προσέγγιση θα πρέπει να είναι μη-συγκρουσιακή κι ανοιχτή, προσκαλώντας τον να μοιραστεί τα συναισθήματά του.
Να θυμάστε, ότι οι μικροεκφράσεις είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι της επικοινωνίας. Θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη μαζί με τη λεκτική επικοινωνία, τη γλώσσα του σώματος και την κατάσταση. Κι ενώ μπορούν να δώσουν πληροφορίες για τα κρυμμένα συναισθήματα, δεν αποτελούν οριστική απόδειξη για το τι αισθάνεται κάποιος. Εάν το ταίρι σας ή οποιοσδήποτε άλλος που παρατηρείτε, αρνείται τα συναισθήματα που μπορεί να υποδηλώνουν οι μικροεκφράσεις του, να σεβαστείτε τα λόγια του. Ακόμη κι αν πιστεύετε ότι λέει ψέματα, δεν μπορείτε να αποδείξετε το αντίθετο.
Συντάκτης: Έστερ Μ. Πρυνν
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
