Wealth p*rn: Όταν ο πλούτος σε κάνει να ερεθίzεσαι

Πρόσφατα, είδα reel στο Instagram που έδειχνε έναν άγνωστο για μένα άντρα, ντυμένο με ένα πολύ ακριβό και κιτς χρωματιστό κοστούμι/σμόκιν, με ένα κλισέ ύφος υπεροψίας και θεατρικότητας, που μάλλον επρόκειτο για celebrity. Τα μαλλιά του, σε τέλειο κούρεμα και styling, ήταν κι αυτά στην τρίχα. Το σκηνικό ήταν ένα κλαμπ ή μπουζούκια, όπου εκείνος, ας πούμε, με μαεστρία, άνοιγε επιδεικτικά ένα μπουκάλι σαμπάνιας. Εικόνα που ξεπερνούσε τα όρια του cringe και της κακογουστιάς, και φλέρταρε με τα όρια του παράλογου και του γελοίου.

Δεν ήταν η αισχρή επίδειξη χλιδής που με θορύβησε, αλλά ότι συνειδητοποίησα πως το instagram έχει γίνει βάση για την τάση που είναι γνωστή ως wealth p@rn. Πρόκειται για έναν όρο που αναφέρεται στην τάση στα social, στις ταινίες, στις τηλεοπτικές εκπομπές να παρουσιάζουν έναν πάμπλουτο πολυτελή τρόπο ζωής, προσπαθώντας να περάσουν ως σ3ξι και γοητευτικές, τις υπερβολές στη ζωή των πολύ πλούσιων ατόμων. Οι λόγοι που αυτή η τάση είναι δημοφιλής στο κοινό είναι, διότι αποτελούν μια μορφή διαφυγής, ακόμη και ηδονοβλεψίας ή ζήλιας για τους καταναλωτές των media, οι οποίοι συγκρίνουν τις δικές τους ζωές με αυτές που βλέπουν στην οθόνη. Μερικά παραδείγματα wealth p@rn είναι το Fifty Shades of Grey, το Big Little Lies, το Billions και το WAGS, που έχουν ως βάση εξαιρετικά πλούσιους και γοητευτικούς ανθρώπους, που μέσω του πλούτους τους έλκουν τα πάντα και τους πάντες.

Στο Instagram βλέπουμε influencers και μη, που μοιράζονται πτυχές της καθημερινής τους ζωής και πολλές φορές αποτελούν την άλλη πλευρά αυτού του weath p@rn. Μια σημαντική τάση τώρα πια είναι η προβολή του πλούτου μέσω ποστς πολυτελών αντικειμένων, εξωτικών διακοπών, ακριβών αυτοκινήτων και γενικά ακριβές συνήθειες και συνθήκες διαβίωσης. Η τάση αυτή συμβάλλει και σε αυτό που λέμε «κανονικοποίηση υπερβολικών καταναλωτικών συνηθειών». Ένα παράδειγμα είναι η πολιτισμική αλλαγή που έχει κάνει φαινομενικά αποδεκτό το να ξοδεύουμε 8 ευρώ για έναν καφέ χωρίς να πληρώνουμε ουσιαστικά τις πρώτες ύλες και το σέρβις, αλλά το όνομα της εταιρίας που τον σερβίρει, μια γενική πρακτική που συχνά προβάλλεται ως lifestyle στο Instagram. Με πανάκριβες καφετέριες και premium ροφήματα, αυτές οι αναρτήσεις ωραιοποιούν την απόλαυση πολύ ακριβών καθημερινών αγαθών. Αυτή η εσφαλμένη απεικόνιση, υποδηλώνει ότι τέτοιες εξωφρενικές δαπάνες είναι φυσιολογικές αλλά κι αναμενόμενες από ένα πετυχημένο, όμορφο και φιλόδοξο άτομο, ακόμη κι όταν πρόκειται για απλές καθημερινές αγορές, όπως ένας καφές.

Το σύστημα αυτό, πέρα από τη γοητεία που ασκεί, μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία μας, καθώς μπορεί να δημιουργήσει μη ρεαλιστικές προσδοκίες, δυσαρέσκεια ή ανασφάλεια. Μπορεί να δημιουργήσει ψευδή εικόνα για το τι θεωρείται θελκτικό και το πώς θα έπρεπε να είναι η ζωή μας, για να μας αγαπούν και να μας αποδέχονται. Η συνεχής έκθεση σε εικόνες πλούτου και πολυτέλειας στα social μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα ανεπάρκειας, στοιχείο που αναφέρεται συχνά ως «θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης», όπου τα άτομα αξιολογούν τη δική τους ζωή σε σύγκριση με τη ζωή των άλλων, η οποία μπορεί να διαστρεβλωθεί από τα highlight reels που παρουσιάζονται στο Instagram.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο “Journal of Social and Clinical Psychology” διαπίστωσε συσχέτιση μεταξύ της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Instagram, και των αυξημένων συναισθημάτων κατάθλιψης και μοναξιάς. Η μελέτη υπέδειξε ότι η «κατανάλωση» των προσεγμένων, εξιδανικευμένων εικόνων της ζωής των άλλων, συμπεριλαμβανομένων της επίδειξης πλούτου και πολυτέλειας, μπορεί όντως να φέρει τεράστιο πλήγμα στην προσωπικότητα και την αίσθηση της επάρκειας.

Σε πολιτισμικό επίπεδο, η λατρεία, η εξύμνηση του πλούτου στο Instagram μπορεί να επηρεάσει και τις κοινωνικές αξίες. Μπορεί να μετατοπίσει τις πολιτιστικές μας προτεραιότητες προς τον υλισμό και τα επιφανειακά κριτήρια επιτυχίας, όπως η συσσώρευση χρημάτων, και περιουσίας, αντί της προσωπικής ανάπτυξης, της συμμετοχής στην κοινότητα ή αντί άλλων μη υλιστικών στόχων.  Εκπομπές όπως το “Keeping Up with the Kardashians” έχουν κατακριθεί γι’ αυτή την εξύμνηση του υλισμού και του υπερπολυτελούς τρόπου ζωής, που είναι φυσικά απρόσιτος για τους περισσότερους ανθρώπους. Η επιρροή της εκπομπής αυτής, στην κουλτούρα του Instagram, όπου η οικογένεια Kardashian έχει εκατομμύρια followers, συμβάλλει σε αυτή την αλλαγή των αξιών προς την προτεραιοποίηση του πλούτου και της εμφάνισης, έναντι πιο ουσιαστικών προσωπικών επιτυχιών.

Από οικονομική άποψη επίσης, η τάση αυτή μπορεί να έχει κι άλλες επιπτώσεις. Αλλάζει τη συμπεριφορά των καταναλωτών προς την αύξηση των εξόδων για αντικείμενα και υπηρεσίες πολυτελείας, σε μια ρηχή αναζήτηση/απομίμηση του τρόπου ζωής που απεικονίζεται στο Instagram. Αυτό, οκ, έχει 1-2 θετικά αποτελέσματα, όπως η ενδυνάμωση συγκεκριμένων τομέων της οικονομίας όπως ο τουρισμός, αλλά κυρίως αρνητικά αποτελέσματα, όπως μη βιώσιμα έξοδα ή καταναλωτικές συνήθειες αυτών που προσπαθούν να μιμηθούν αυτό το lifestyle. Η αγορά προϊόντων brand πολυτελείας έχει δει σημαντική ανάπτυξη με την άνοδο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μάρκες όπως Gucci, Louis Vuitton, YSL αξιοποίησαν το Instagram για να παρουσιάσουν τα προϊόντα τους κι η δευτερογενής αυτή διαφήμιση καθοδηγείται φυσικά από τους influencers και τους celebrities που παρουσιάζουν την υπερπολυτελή ζωής τους, οδηγώντας το οπαδιλίκι τους (αλήθεια έτσι χαρακτηρίζω τους φανατικούς θαυμαστές του οτιδήποτε) να μιμηθεί την αγοραστική τους συμπεριφορά, παίρνοντας, ενίοτε μη βιώσιμες αποφάσεις.

Αυτή η τάση επηρεάζει το οικοσύστημα του Instagram και από τη μεριά των content creators. Οι creators/vloggers μπορεί να αισθάνονται πιεσμένοι να απεικονίσουν έναν πλούσιο τρόπο ζωής για να μείνουν ανταγωνιστικοί και να προσελκύσουν followers, οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο όπου τέτοιο περιεχόμενο παράγεται και καταναλώνεται όλο και περισσότερο, διαιωνίζοντας περαιτέρω το wealth p@rn. Influencers όπως Dan Bilzerian, Kylie Jenner, James Stunt, Tamara Ecclestone και Jeffree Star είναι γνωστοί για το εξωφρενικό wealth p@rn στο Instagram, π.χ. ιδιωτικά τζετ, πολυτελή αυτοκίνητα και πλουσιοπάροχα πάρτι, κι επομένω; θέτουν τον πήχη στο Instagram, για άλλους influencers.

Θέλω να κλείσω λέγοντας ότι στην εποχή που ζούμε ο βομβαρδισμός πληροφοριών και εικόνων είναι αμείλικτος, οφείλουμε να αναλογιστούμε την ποιότητα της τροφής που ταΐζουμε όχι μόνο το σώμα μας, αλλά και το μυαλό μας. Η γοητεία ή η απλή συνήθεια της παρακολούθησης wealth p@rn στο Instagram, μπορεί να μας παρασύρει, τροφοδοτώντας μας υποσυνείδητα με ζήλια, επιφανειακές επιθυμίες ή απλά μια άσχημη πικρή αίσθηση που δεν αντιλαμβανόμαστε συνειδητά.

Διάλεξε τι θα καταναλώνεις σε όλες τις πτυχές της ζωής σου. Ψάξε τροφές για το μυαλό που εξυπηρετούν τους δικούς σου στόχους, τροφές που σε μορφώνουν και που σε εμπλουτίζουν με ουσία. Αποκλειστικά αυτές, αξίζει και να σε ερεθίζουν (με κάθε τρόπο).