Η τέχνη του "catfishing"

Πριν δέκα χρόνια ακριβώς, ένας εικοσιπεντάχρονος Αμερικάνος μας σύστησε για πρώτη φορά τον πασίγνωστο πλέον όρο του “catfish”. Ο Nev Schulman είχε πέσει θύμα μιας διαδικτυακής κομπίνας, όπου ένα πρόσωπο που γνώρισε σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης τον έκανε να το ερωτευτεί, δίνοντάς του άκρως ψευδή στοιχεία για τον εαυτό του και οδηγώντας τον στο να ζει σε μία αυταπάτη. Έκτοτε, ο παραπάνω όρος χρησιμοποιείται με μεγάλη συχνότητα ανάμεσα σε όσους από μας διατηρούν μια ενεργή επαφή με το διαδίκτυο, μιας και οι πιθανότητες να υπάρξουμε θύματα ή θύτες του συγκεκριμένου φαινομένου είναι σταθερά -και τρομακτικά- τεράστιες.

Δε θα αναφερθώ στις περιπτώσεις όπου οι απατεώνες-θύτες μπαίνουν στη διαδικασία να εκμεταλλευτούν τη λεία τους οικονομικά ή βίαια. Οι περιπτώσεις αυτές, άλλωστε, θαρρώ πως μπορούν να υπάρξουν και χωρίς την κάλυψη των αληθινών στοιχείων του ενός ατόμου. Επιτήδειοι υπάρχουν πολλοί, και τις περισσότερες φορές δε νιώθουν την ανάγκη να φορέσουν μάσκα και να κρυφτούν.

Σήμερα θα προσπαθήσω να επικεντρωθώ στα “catfish” που πιθανώς να κρύβονται πίσω απ’ τις πολύ δημοφιλείς και συχνές διαδικτυακές σχέσεις των ημερών μας.

Η αλήθεια είναι πως στις μέρες μας, το να γνωρίσει κανείς έναν online έρωτα δεν είναι καθόλου σπάνιο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, άλλωστε, (Facebook, Instagram, Tweeter κ.λπ.) μας δίνουν άπειρες δυνατότητες όσον αφορά στη γνωριμία με άτομα που δε γνωρίζουμε δια ζώσης. Πέρα από αυτά, όμως, οι εφαρμογές που ως μοναδικό σκοπό τους έχουν τη γνωριμία ατόμων με καθαρά ερωτικό σκοπό (dating apps) βρίσκονται σταθερά στην κορυφή των charts τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με έρευνες, τουλάχιστον ένα 10% των ανθρώπων που χρησιμοποιούν αυτές τις δωρεάν εφαρμογές λένε ψέματα για την ταυτότητά τους -και η σταθερότητα αυτού του αριθμού είναι αυτή που σοκάρει περισσότερο κι απ’ το νούμερο. Κι ενώ πιο ήπιες μορφές “catfishing” περιλαμβάνουν ψέματα για την ηλικία ή για το σχεσιακό στάτους, σε αυτό το 10% θα βρούμε ανθρώπους που δηλώνουν ψεύτικο όνομα, ξένες φωτογραφίες, παραπλανητικό μέρος εργασίας κ.λπ.. Ανθρώπους, δηλαδή, που παρουσιάζονται εξ ολοκλήρου ως άλλοι.

Δεν είναι δύσκολο να πέσεις θύμα ενός τέτοιου ατόμου, όσο κι αν νομίζεις πως προσέχεις. Τα συγκεκριμένα άτομα φαίνεται να έχουν μία ανεπτυγμένη δεξιότητα ως προς τα ψέματα που σου πετάνε, ενώ πάντοτε φροντίζουν να κερδίζουν την εμπιστοσύνη σου σιγά-σιγά, μη θέλοντας να προδώσουν την απάτη στην οποία σε μυούν.

Αν ρίξουμε μια ματιά στην ψυχολογία τους, θα παρατηρήσουμε πως τα “catfish” είναι άνθρωποι που είτε αναζητούν κάποιου είδους καρμική δικαίωση, είτε νιώθουν μοναξιά, είτε απλώς βαριούνται. Υπάρχει, δηλαδή, η πιθανότητα να αποτελείς προσχεδιασμένο στόχο τους, αλλά και να είσαι απλώς ένα τυχαίο τους θύμα. Ακόμα, τις περισσότερες φορές, σύμφωνα με σχετικές έρευνες, οι απατεώνες είναι παθολογικοί ψεύτες, έχουν πολύ χαμηλή αυτοπεποίθηση και πιθανότητα υπήρξαν θύματα (ή και θύτες) κάποιου είδους κακοποίησης στο παρελθόν.

Η απάτη τους μοιάζει πάντοτε αρκετά καλοστημένη. Τα “catfish” έχουν, άλλωστε, ήδη προετοιμάσει καθετί που θα σου πουν. Έχουν προβλέψει τις περισσότερες απ’ τις ερωτήσεις που θα τους κάνεις και έχουν καταφέρει να σκαρφιστούν τέτοιου είδους απαντήσεις, έτσι ώστε εσύ να μην υποπτευτείς καν πως κάτι δεν πάει καλά με τα λεγόμενά τους. Στο μυαλό τους, βλέπεις, κάθε φορά που σου μιλούν είναι ένας άλλος άνθρωπος, ένας άνθρωπος ο οποίος, εφόσον θεωρείται υπαρκτός για εσένα, είναι σαν να υπάρχει.

Η σοβαρότητα του όλου φαινομένου, όμως, δεν κρύβεται αποκλειστικά στα ψέματα που θα σου πουν. Το τρομακτικό είναι πως οι περισσότεροι από αυτούς θα βρουν ένα μαγικό τρόπο να σε κάνουν να τους ερωτευτείς! Θα σου λένε ό, τι θες να ακούσεις, θα είναι ό, τι ακριβώς έψαχνες, και το μόνο πρόβλημα που θα υπάρχει στη σχέση σας θα είναι το γεγονός πως πάντοτε κάτι θα συμβαίνει και δε θα μπορείτε να συναντηθείτε (ή να μιλήσετε με βιντεοκλήση).

Αν το ψάξεις λίγο online, άλλωστε, κάθε συμβουλή που θα βρεις σχετικά με την αποφυγή ενός “catfish” περιλαμβάνει τρεις βασικούς άξονες: 1) Βάλε τη φωτογραφία τους σε ένα πρόγραμμα αντίστροφης αναζήτησης (παλιότερα υπήρχε τέτοια δυνατότητα στο Google, μα πλέον μπορείς να το δοκιμάσεις μέσω πολλών δωρεάν εφαρμογών που κυκλοφορούν), 2) Ζήτα να δεις το άτομο σε βιντεοκλήση ή σε βίντεο όπου θα σου λέει κάτι πολύ συγκεκριμένο (π.χ. το όνομά σου), 3) Ψάξε διεξοδικά το όνομα και τα χαρακτηριστικά τους σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (οι πιθανότητες λένε πως δε θα έχει και πολλούς ενεργούς λογαριασμούς).

Κι ενώ όλα αυτά φαίνονται αρκετά για να αποφύγεις τα χειρότερα, εγώ θα σου πω πως, αν τυχόν μπεις στη διαδικασία να αναρωτηθείς αν το άτομο με το οποίο μιλάς υπάρχει ή όχι, αν αναγκαστείς να καταλήξεις σε κάποιον απ’ τους παραπάνω τρόπους για να επιβεβαιώσεις την αυθεντικότητά του ή αν κάτι μέσα σου σού λέει πως τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται, το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να αναφέρεις τον χρήστη και να απομακρυνθείς. Τίποτα δεν μπορεί να σε προειδοποιήσει καλύτερα για έναν κίνδυνο που ελλοχεύει απ’ το ίδιο σου το ένστικτο.

Και, πέραν αυτού, νομίζω πως αν περιμένεις να βρεις τον έρωτα μέσα από κάποιον άνθρωπο που σου γεννάει τόσες πολλές αμφιβολίες, καλύτερα να μη βάλεις τον εαυτό σου σε μια τέτοια ιστορία και να αποτραβηχτείς απ’ αυτό όσο είναι καιρός, άσχετα με το πόσο ιδανική μπορεί να φαντάζει η περίπτωση που βρήκες.

Στα μάτια του απατεώνα-“catfish”, δεν είσαι τίποτα παραπάνω από ένα εύκολο θύμα. Κάποιος που έχει τόση πολλή ανάγκη να ακούσει όμορφα λόγια και να νιώσει τρυφερά πράγματα, που είναι διατεθειμένος, ασυνείδητα, να τα δεχτεί, ακόμα κι όταν είναι ψέματα, ακόμα κι όταν προέρχονται από κάποιον που δε γνωρίζει καθόλου. Ο τύπος που κρύβεται πίσω απ’ την οθόνη σου δε θέλει σε καμία περίπτωση μια ειλικρινή σχέση κι αυτό αποδεικνύεται απ’ το γεγονός πως καταφέρνει να στήσει μια ολόκληρη (αυτ)απάτη εις βάρος σου.

Οι πιθανότητες να γνωρίσεις τον έρωτα, όμως, ξεπερνούν τα αχανή όρια του διαδικτύου. Δε χρειάζεται να αναλώνεσαι σε τέτοιες ιστορίες, απλώς και μόνο επειδή δεν έχει έρθει ακόμα τίποτα καλύτερο στο δρόμο σου. Η υπομονή είναι αρετή και πάντοτε είναι καλύτερη από μία αλόγιστη σπατάλη χρόνου και συναισθημάτων. Μείνε μακριά απ’ οτιδήποτε ύποπτο, λοιπόν και προφύλαξε τον εαυτό σου: τα γατόψαρα πάντοτε θα βρίσκονται εκεί έξω και θα καραδοκούν.