Η τροφή αλλάζει ερμηνεία ανάλογα με το πού τη συναντάς

Ένα ζήτημα καίριο που θα τολμούσα να χαρακτηρίσω και ως διαχρονικό- εφόσον έχει φτάσει έως τις μέρες μας- αποτελεί η τροφή και ειδικότερα οι συμβολισμοί που κρύβει από πίσω και οι διαφορετικές ερμηνευτικές της διαστάσεις σε κάθε ζώντα πολιτισμό. Εκτός από την αυτονόητη χρηστικότητά της να μας θρέψει αλλά και ως τομέας εργασίας. Προϊόντα που περνάνε από το χώρο της παραγωγής στην κατανάλωση και την αξιοποίηση όπως κρίνεται από τον καθένα απαραίτητο.

Παντός καιρού η τροφή, αποτελούσε σημαίνουσα έννοια και η ερμηνεία της σε τομείς της καθημερινής ζωής όπως οι κοινωνικές και εθιμικές πρακτικές αλλά και η λατρεία του θείου. Η κατανάλωση μιας συγκεκριμένης γεύσης με καθορισμένα το χρόνο, τον τόπο αλλά και τα πλαίσια αποτελούσε έναν κώδικα κοινό μεταξύ των ομοϊδεατών, αυτών των λατρευτικών συνηθειών αλλά κι ένδειξη σεβασμού και πίστης προς το θεϊκό πρόσωπο ή πρόσωπα που λατρεύονταν. Επομένως οι τροφές επιδέχονται ταξινομήσεως σε κάθε κουλτούρα και θρησκεία. Καλό και κακό. Ιερό, άρα αποδεκτό και μιαρό άρα βρώμικο κι απαγορευμένο. Σε πληθώρα θρησκευτικών συστημάτων της Μέσης Ανατολής το γουρούνι δεν κατατάσσεται στα βρώσιμα κρέατα μιας και οι οπλές του δεν είναι δίχηλες κι αποτελεί ζώο μη καθαρό και ακατάλληλο για κατανάλωση.

Σε ορισμένες φυλές, κάποιες τροφές όπως το κοτόπουλο θεωρούνταν ακατάλληλες για το γυναικείο φύλο με τη δικαιολογία πως αυτό θα έφερνε επιπλοκές στην κύηση ή και στειρότητα. Στη φυλή των Ndembu το γαλακτόδεντρο συμβόλιζε το μητρικό γάλα κι αποτελούσε στοιχείο στη μύηση των κοριτσιών στη γονιμότητα. Κι άλλες περιπτώσεις υπάρχουν όπου η προτίμηση ορισμένων τροφών θεωρείται ταμπού από μια κοινωνική ομάδα κι αυτό είναι φανερό από τις επερχόμενες κυρώσεις στους παραβάτες.

Προχωρώντας την αναζήτηση γι’ ανακάλυψη κι άλλων συμβολισμών και λειτουργιών της τροφής φτάνουμε στη βορειοδυτική ακτή. Ένας θεσμός κοινωνικού χαρακτήρα λαμβάνει χώρα μεταξύ εύπορων φυλών ψαράδων και κυνηγών. Πρόκειται για το potlatch, θεσμό που βασίζεται στην ανταλλαγή δώρων με μια φύση ανταγωνιστική. Σε φαντασμαγορικές γιορτές αρχηγοί των φυλών προσέφεραν δώρα απαράμιλλης αξίας ο ένας στον άλλον και ύστερα τα κατέστρεφαν μετά μεγάλης μανίας. Στην προσφορά των δώρων συμπεριλαμβάνονταν και μεγάλες ποσότητες παστωμένων ψαριών. Αυτός που θα κατέστρεφε τα περισσότερα και καλύτερα θα λάμβανε μια θέση στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας.

Στην καθολική εκκλησία η όστια που προσλαμβάνεται από τους πιστούς, πέρα από άρτο, αποτελεί την ίδια στιγμή σώμα Χριστού. Συμβολίζει τη γέφυρα ανάμεσα στον γήινο κόσμο και τον κόσμο των πνευμάτων. Επομένως άνθρωποι που δεν έχουν τίποτα κοινό μεταξύ τους εκτός από την πίστη στον ίδιο Θεό, μέσω υλικών αγαθών όπως η τροφή νιώθουν μέλη μιας κοινότητας με την αλληλεγγύη να πράξουν το σωστό γι’ αυτή, οδηγούμενοι από την αίσθηση της ταύτισης που τροφοδοτεί ο εκάστοτε γευστικός κώδικας.

Σε περιόδους νηστείας ορισμένων θρησκειών υπάρχουν τροφές που προτάσσονται ως οι καταλληλότερες για κατανάλωση λόγω της αγνής φύσης των υλικών κι άλλες απαγορεύονται λόγω της περιόδου που διανύεται.

Συνεπώς προκύπτει η αναγωγή ενός βιολογικού φαινομένου σε κοινωνικό και πολιτισμικό. Η τροφή σηματοδοτεί συστήματά και δομές μιας κουλτούρας, προσφέροντας παράλληλα την αίσθηση της σταθερότητας στα μέλη ενός κοινωνικού συνόλου. Μια τάση που ήρθε από τους παλιότερους για να τηρηθεί με ευλάβεια έως και σήμερα. Στοιχεία τέθηκαν στη βάση θεμελίωσης πολιτισμών και τους ξεχώρισαν από κάποιους άλλους προσφέροντας μια νέα δική τους ταυτότητα. Η ανάγκη των κοινωνικών ομάδων να διαφοροποιηθούν από αυτές με τις οποίες συνυπήρχαν και να ξεχωρίσουν, φάνταζε επιτακτική.

Αδιαμφισβήτητα η τροφή κατέχει και μια δύναμη θαυματουργή, αποτελεί δείκτη πολιτισμού και βάση στην οποία στηρίχθηκαν επί γενιές ιδεολογίες και τρόποι ζωής. Επομένως τίποτα δε βρέθηκε στη θέση του αναίτια και ξαφνικά. Υπάρχουν λογικές εξηγήσεις και συμπεράσματα αρκεί να ρίχνουμε και καμία ματιά στο πριν πού και πού. Άλλωστε, όση εξέλιξη και χημική επεξεργασία κι αν υποστεί η τροφή, πάντα η πρώτη ύλη θα είναι αυτή με τη μεγαλύτερη σημασία, η πατάτα, η ντομάτα, τα βότανα και τα μπαχαρικά της Αρχαίας Γης, εκείνης της αέναης μάνας φύσης που μένει αλώβητη στους αιώνες.