Μία ιστορία μπορεί να γίνει χίλιες αν χίλια στόματα τη διηγηθούν

Ο Τολστόι σε ένα από τα σπουδαιότερα έργα που γέννησε η συγγραφική του πένα, «Ειρήνη και Πόλεμος», καταπιάνεται με την παραδοχή μιας αλήθειας που μας ταλανίζει έως και σήμερα. Η ελεύθερη πρόσβασή μας στις πληροφορίες και ιδέες δε συνεπάγεται πως θα καταφέρνουμε πάντοτε να φτάσουμε στη διαλεύκανση της αλήθειας. Η ερμηνεία ενός περιστατικού λόγου χάρη, όσους παρόντες κι αν έχει δεν μπορεί να εγγυηθεί την εξαγωγή ενός και μοναδικού ορθού συμπεράσματος.

Στο έργο του λοιπόν ο συγγραφέας επιλέγει τη διήγηση ενός φυσικού φαινομένου, ενός φαινομένου καθημερινού που πολλές φορές αν ήμασταν λίγο πιο παρατηρητικοί ίσως να αντιλαμβανόμασταν. Μια μέλισσα αναπαύεται σε ένα λουλούδι. Η ίδια μέλισσα τσίμπησε ένα παιδί προ ολίγου. Αυτό που ακολουθεί στη συνέχεια είναι η περιγραφή του γεγονότος από διαφορετικές οπτικές γωνίες, αυτές των παρευρισκόμενων, φτάνοντας εν τέλει μπροστά από μια μεγάλη συνειδητοποίηση.

Το παιδί που αντιμετωπίζει μια παθολογική φοβία προς τις μέλισσες υποστηρίζει πως οι μέλισσες υπάρχουν μόνο και μόνο για να τσιμπάνε τους ανθρώπους. Ένας ποιητής που παρακολουθούσε τη μέλισσα να ρουφά γύρη από το άνθος, θαύμασε τόσο το θέαμα που υποστήριξε ότι σκοπός της ύπαρξης αυτού του πλάσματος είναι να ρουφά τις μυρωδιές των λουλουδιών. Ένας μελισσοκόμος παρών στο συμβάν του τσιμπήματος, έχοντας εντρυφήσει σε ό, τι αφορά τη ζωή στο μελίσσι, δηλώνει πως η μέλισσα συλλέγει γύρη για να θρέψει τη νεότερη γενιά αλλά και λόγω της χαμηλής θέσης της στην ιεραρχία. Μια βασίλισσα ποτέ δε συλλέγει γύρη.

Εν ολίγοις στην ιστορία που διαβάσαμε παρουσιάζονται ορισμένες οπτικές γωνίες με την εστίαση να διαφέρει σε κάθε περίπτωση. Όμως αλήθεια, άραγε ξέρουμε ποιος είναι ο πραγματικός σκοπός της μέλισσας; Ποια τα κίνητρά της; Το ανθρώπινο μυαλό ναι μεν με μεγάλη μαεστρία συνέλεξε όσα περισσότερα δεδομένα μπορούσε γι’ αυτό το πλάσμα, στερεύει όμως ποτέ η γνώση; Και πόσο πεπεισμένοι μπορούμε να είμαστε πως κρατάμε στα χέρια μας όλα τα κομμάτια του παζλ; Κυρίως το πραγματικό ερώτημα που θέλω να σας θέσω, εσείς πιστεύετε στην ύπαρξη μιας και μόνο αλήθειας;

Ακόμη και στην Ιστορία η πραγματικότητα δεν είναι ποτέ μία. Η αφήγηση ενός γεγονότος, μιας μάχης, ήταν σύνηθες να διέπεται από μια υποκειμενικότητα. Η αφήγηση διαποτιζόταν από πολιτικά φρονήματα, προσωπικές μνήμες και αντιλήψεις. Μεταγενέστερα μόνο αυτό αλλάζει. Αξίζει να αναφερθεί η ύπαρξη ενός ολοκλήρου ακαδημαϊκού κλάδου που πραγματεύεται μια έννοια άκρως ζωτική ειδικά για τα σημερινά δεδομένα. Πρόκειται για τη πολυπρισματικότητα που όπως φανερώνει και η λέξη η ίδια αντιμετωπίζει τα γεγονότα υπό πολλαπλά πρίσματα. Λαμβάνονται υπόψη και οι ιδιαίτερες συνθήκες της κάθε ιστορικής εποχής, με δυο λόγο το τι συνέβη έχει να κάνει με το ποιος το είδε κι από πια οπτική.

Η ανάπτυξη της πολυπρισματικότητας αποτελεί και ζητούμενο στον τομέα της εκπαίδευσης, με την έννοια ότι η διαμόρφωση των αυριανών πολιτών συνεπάγεται τη συνειδητοποίηση του γεγονότος πως η πραγματικότητα δεν είναι μονόπλευρη. Πλήθος τρόπων διδασκαλίας και μεθόδων επιστρατεύονται για την επίτευξη αυτού του στόχου. Ο κόσμος μας στην ουσία είναι ένα πεδίο αντιθέσεων. Η εξέλιξη του κόσμου διέπεται από μια ασυμφωνία και η συμφιλίωση με αυτό συμβάλει στη διαμόρφωση πολιτών που θα είναι σύμφωνοι με αυτό.

Ακόμη και στα βιβλία που διαβάζουμε, στις ταινίες που παρακολουθούμε επιχειρείται μια τομή στην ψυχοσύνθεση του κεντρικού ήρωα ή ηρωίδας, μια τομή ικανή να μας προσφέρει την καλύτερη δυνατή πρόσβαση στο να γνωρίσουμε όλες τις πτυχές της προσωπικότητάς του. Στο κάτω-κάτω είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι έχουμε παραπάνω πλευρές μας κρυμμένες.

Φυσικά δε θα μπορούσαμε να μην ανάγουμε το συγκεκριμένο ζήτημα και σε επίπεδο ατομικό, προσωπικό. Αντιμετωπίζοντας μια σύγκρουση ή ένα γεγονός μονόπλευρα πολλές φορές μας απομακρύνει από την εύρεση λύσης. Άλλες φορές εγκλωβιζόμαστε τόσο στα πληγωμένα αισθήματά μας που αγνοούμε πως ποτέ δεν υπάρχει μια πλευρά. Δε μιλάμε πάντοτε για την πλευρά του άλλου, άλλα για όλα αυτά που συσσωρεύονται κι εμείς αγνοούμε συνειδητά ή όχι. Ίσως αυτά που δεν τολμάμε να ξεστομίσουμε και στο τέλος θα είναι αυτά που θα καθορίσουν τα πάντα.

Σίγουρα όμως το πώς θα ερμηνεύσουμε αυτό που βλέπουμε βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το ποιοι είμαστε και ποιος είναι ο δικός μας κόσμος, για την ακρίβεια με τι μάτια αντικρίζουμε εμείς τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Η δυσπιστία μας, ή πολλές φορές οι παρωπίδες που φοράμε άθελά μας, μάς ωθούν στην υιοθέτηση μιας μόνο άποψης ως αληθινής. Η πραγματικότητα μοιάζει να αποτελείται από διαδοχικά στρώματα κι εμείς επιλέγουμε σε ποιο να σταματήσουμε και να επαναπαυτούμε ορίζοντας τη δικιά μας αλήθεια. Ας προχωρήσουμε λοιπόν τη σκέψη μας ένα βήμα παρακάτω κι ας προβληματιστούμε γι’ αυτά που θεωρούμε κακώς ή καλώς κείμενα της ζωής.