Deja vu· αυτό που έχεις ξαναζήσει χωρίς να το έχεις ξαναζήσει

Αλήθεια, σου έχει συμβεί ποτέ να έχεις βρεθεί σε κάποιο μέρος  για πρώτη φορά και να είσαι σίγουρος πως κάποτε έχεις ξαναβρεθεί; Να έχεις πει κάτι σε κάποιον ή ακόμη, να έχεις βρεθεί και σε κάποια ολόκληρη συζήτηση και ξαφνικά να πιστέψεις πως αυτή τη συζήτηση την έχεις ξανακάνει; Να παγώσεις προς στιγμή και να αναφωνήσεις «εγώ αυτό το έχω ξαναζήσει!». Αν έχεις ζήσει αυτήν την εμπειρία ή αν ακριβέστερα την έχεις ξαναζήσει, τότε έχεις βιώσει μια προμνησία ή κατά το κοινώς λεγόμενο ένα Deja vu. Τι είναι όμως η προμνησία και τι την προκαλεί;

Η πιο διαδεδομένη κι ίσως απλούστερη εξήγηση που δίνεται από τους ειδικούς, έχει να κάνει με το διαχωρισμό του εγκεφάλου ανάμεσα σε συνειδητό κι υποσυνείδητο. Οι αναμνήσεις και τα βιώματά μας καταγράφονται στο συνειδητό. Κάτι που ζήσαμε και θυμόμαστε. Μια μνήμη. Κάτι όμως που δε συγκρατήσαμε, κάτι στο οποίο δε δώσαμε την παραμικρή σημασία, καταγράφεται στο υποσυνείδητό μας. Ένα μικρό αντικείμενο παραδείγματος χάριν που μπορεί να υπάρχει στο χώρο που βρισκόμαστε. Που μπορεί φευγαλέα να έπεσε το μάτι μας επάνω του, αλλά να μη δώσαμε την παραμικρή προσοχή προς αυτό. Κι όμως η εικόνα του αποτυπώνεται στο υποσυνείδητο και παραμένει χαραγμένη στο πίσω μέρος του εγκεφάλου μας. Βρισκόμενοι, λοιπόν, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, είτε μικρό είτε μεγάλο, σε κάποιο άλλο χώρο όπου μπορεί να βρίσκεται ένα ίδιο ή κάποιο παρόμοιο αντικείμενο, το υποσυνείδητό μας μπορεί να επαναφέρει στο μυαλό μας μια μνήμη, λεπτομέρεια της οποίας μπορεί να ήταν και το συγκεκριμένο αντικείμενο που συνειδητά τότε δεν είχαμε προσέξει. Κι έτσι αναμοχλεύοντας μια μνήμη, δημιουργείται η αίσθηση πως αυτό που ζούμε τώρα κάποτε το είχαμε ξαναζήσει.

Μια άλλη εξήγηση είναι αυτή της διαδικασίας ανάκλησης μνημονικού υλικού. Εδώ η κατάσταση είναι κάπως πιο περίπλοκη. Κάποιες φορές προσπαθούμε να θυμηθούμε κάποιες μνήμες ή και κάποιες καταστάσεις που όμως δε θυμόμαστε πότε τις έχουμε. Ωστόσο η ψευδής αυτή ανάμνηση ή το υποτιθέμενο αυτό βίωμα που έχουμε ζήσει, έχει καταγραφεί στον εγκέφαλό μας με πολλές κι ακριβείς λεπτομέρειες. Απλά δεν μπορούμε να θυμηθούμε πώς και πότε το έχουμε βιώσει. Γιατί οι λεπτομέρειες που μάς θυμίζουν αυτήν την απροσδιόριστη ανάμνηση είναι τόσο αμυδρές, που δεν μπορούμε να επαναφέρουμε στη μνήμη μας τη συγκεκριμένη ανάμνηση. Βρισκόμενοι, λοιπόν, σε κάποιο χώρο και βιώνοντας μια κατάσταση που μπορεί να μοιάζει με αυτήν που έχουμε την ψευδαίσθηση πως έχουμε ζήσει, μπορεί από κάτι που θα δούμε ή που θ’ ακούσουμε, να νιώσουμε αυτήν την αίσθηση της προμνησίας.

Δεν είναι λίγες και οι παραψυχολογικές ερμηνείες που δίνονται για να εξηγήσουν το φαινόμενο της προμνησίας. Πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν ότι το άτομο που βιώνει αυτή την εμπειρία έχει μαντικές ικανότητες και μπορεί να προβλέψει τα μελλούμενα. Ακόμη, κάποιοι πιστεύουν πως αυτοί που ζουν τέτοιες καταστάσεις μπορεί να έχουν κάποιου είδους επικοινωνία με κόσμους πνευματικούς κι είναι οι αγγελιοφόροι μηνυμάτων που στέλνουν οι ψυχές στους ανθρώπους. Οι υποστηρικτές της μετεμψύχωσης, θεωρούν πως οι εικόνες και οι μνήμες που ξυπνάνε κατά τη διάρκεια μιας προμνησιακής εμπειρίας είναι αναμνήσεις από κάποιες προηγούμενες ζωές.

Προμνησία. Ή αλλιώς deja vu. Παρόλο που έχουν δοθεί πάρα πολλές ερμηνείες, ακόμη τουλάχιστον δεν έχουμε αποδεδειγμένη εξήγηση για το τι το προκαλεί. Εξακολουθεί να παραμένει ένα μυστήριο της εγκεφαλικής λειτουργίας του ανθρώπου. Τι είναι τελικά το deja vu; Μια εγκεφαλική υπερδιέγερση; Ένα εγκεφαλικό ταξίδι στο χρόνο; Ή μήπως μια εναλλακτική πραγματικότητα; Ανάλογα με το πώς το έχει βιώσει ο καθένας που το έζησε. Κι αν ποτέ το έζησες κι εσύ, κράτα σαν απάντηση το δικό σου βίωμα. Τη δική σου εμπειρία. Τα ξαναλέμε.