«Εκπαίδευσε τον γιο σου» λένε όλοι· μα πώς γίνεται αυτό πρακτικά;

Τα παιδιά όπως μάθουν από το σπίτι τους κι όπως μεγαλώσουν κατά κύριο λόγο στο οικογενειακό τους περιβάλλον, θα λειτουργούν και μέσα στον κοινωνικό περίγυρο. Περισσότερο από το εξήντα τοις εκατό της κάθε ημέρας τα παιδιά μέχρι την εφηβεία, το περνούν εντός του σπιτιού με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας και κατά βάση με τους γονείς. Αντιγράφουν συμπεριφορές σαν μικρά φωτοτυπικά και οι γονείς τους αποτελούν πρότυπα τα οποία θα έχουν στο νου τους ως ιδανικά. Για το λόγο αυτό οι γονείς αφενός είναι άνθρωποι, αφετέρου θα πρέπει να έχουν στο μυαλό τους ότι παρακολουθούνται στενά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και θα δεχθούν ερωτήσεις για επιλογές που κάνουν ή για τον τρόπο με τον οποίο φέρονται ή μιλούν. Θα δεχθούν ίσως και επικρίσεις από τα παιδιά με πιο δυναμική προσωπικότητα και ανά πάσα στιγμή πρέπει να είναι έτοιμοι να εξηγηθούν, λες και είναι οι ίδιοι σχολιαρόπαιδα, αν κάποια κίνησή τους δεν ταιριάξει με όσα έχουν πει.

Οι γονείς οφείλουν να δώσουν στα παιδιά πολύ πιο σημαντικά μαθήματα από εκείνα που παρέχει το εκπαιδευτικό σύστημα με το σχολείο, μαθήματα συμπεριφοράς και διαχείρισης διαφορετικών καταστάσεων. Ένα πρόβλημα πρόκληση, με το οποίο θα έρθουν αντιμέτωποι οι γονείς, είναι ο διαφορετικός τρόπος εκπαίδευσης ενός παιδιού ανάλογα με το φύλο του. Παλαιότερα, επικρατούσε η άποψη ότι αφού τα κορίτσια είναι περισσότερο αδύναμα και μικρόσωμα, είναι και ευάλωτα έναντι των αγοριών, οπότε πρέπει να εκπαιδευτούν να προστατεύονται. Από την άλλη όμως η συγκεκριμένη νοοτροπία, κρύβει τον κίνδυνο να περάσει υποσυνείδητα το μήνυμα ότι τα κορίτσια είναι αυτά που πρέπει να έχουν μόνιμα τα μάτια τους ανοιχτά στο να αποφύγουν «φυσιολογικές» συμπεριφορές αγοριών. Κάτι τέτοιο, ακόμη και σαν σκέψη, είναι επικίνδυνο. Οι γονείς οφείλουν να καθοδηγήσουν τα αγόρια, όχι μόνο να ελέγχουν τη δύναμή τους, αλλά και να κατανοήσουν σε καθαρά πρακτικό επίπεδο το τι σημαίνει να σέβονται οποιονδήποτε υπάρχει γύρω τους.

Στο Διαδίκτυο γίνεται όλο και πιο έντονη συζήτηση σχετικά με το θέμα. Το τελευταίο διάστημα γίνεται όλο και περισσότερη αναφορά στην ανάγκη οι γονείς να εκπαιδεύουν και να προετοιμάζουν με συμβουλές και καθοδήγηση τόσο τις κόρες όσο και τους γιους τους, τόσο ώστε να μη φέρνουν κανένα άτομο σε δύσκολη θέση, αλλά και να μπορούν να προστατεύσουν τους εαυτούς τους όταν χρειαστεί. Το μήνυμα που συχνά ακούμε είναι «αντί να μάθεις στην κόρη σου να προστατεύεται, μάθε στον γιό σου να σέβεται». Σε ό,τι αφορά όμως το “educate your son”, το να μιλάς περί ισότητας και να αναλύεις θεωρίες σε ένα παιδί, είναι κάπως άτοπο. Οι κινήσεις και τα λόγια σου πρέπει να είναι καθαρά πρακτικά. Ας δούμε λοιπόν κάποιους τρόπους που μπορούν να ακολουθήσουν οι γονείς και κάποιες φράσεις που μπορούν να περάσουν στο παιδί πιο ξεκάθαρα το μήνυμα.

Ας πιάσουμε για αρχή ένα φλέγον θέμα. Social media. Τα παιδάκια γύρω μας πλέον πρώτα μαθαίνουν να κάνουν like και μετά να μιλάνε, είναι λοιπόν υψίστης σημασίας να κατανοούν και το τι σημαίνει η κάθε online κίνησή τους. Μιλήστε στους γιους σας για το πώς μία δημοσίευση, ένα σχόλιο ή ακόμη και ένα meme μπορεί να σταματήσει ένα κορίτσι, ή και ένα άλλο αγόρι, που ένιωσε άσχημα με κάτι να το παραδεχτεί και να ζητήσει βοήθεια. «Πριν γράψεις ένα σχόλιο, να σκέφτεσαι πάντα άμα θα σου άρεσε να το γράψουν σε εσένα με τις ίδιες λέξεις. Άμα θα γελούσες ή αν θα στεναχωριόσουν». Και φυσικά, δεν πρέπει να μένουν εκεί. Οι γονείς οφείλουν να ελέγχουν περιστασιακά και διακριτικά, ή με τη χρήση κατάλληλων λογισμικών, τους λογαριασμούς που διατηρούν τα παιδιά τους καθώς και την αλληλεπίδραση και τους σχολιασμούς που κάνουν μεταξύ τους. Μέσα από αυτό μπορεί να εντοπιστεί κάποιο σχόλιο ή συμπεριφορά που με την ευγενική καθοδήγηση του γονέα, να διορθωθεί.

Ούτε αυτό όμως είναι αρκετό. Δώστε στα παιδιά συμβουλές και εξηγήστε τρόπους που μπορούν να αναφέρουν προσβλητικές και ανήθικες συμπεριφορές και σχόλια ή μηνύματα που τους φέρνουν σε δύσκολη θέση. Αναφορά σχολίου και μπλοκ χρήστη. Τι είναι, πώς και κυρίως πότε πρέπει να το κάνουν. «Αν έβλεπες να χτυπάνε ένα άλλο παιδάκι, θα το βοηθούσες; Το να σχολιάζει κάποιος άσχημα πράγματα είναι το ίδιο κακό με το να χτυπάει». Επίσης, είναι σημαντικό να αναπτύξουν εμπιστοσύνη με τον ίδιο τον γονέα και να μη νιώσουν πως πρέπει απλώς να χειριστούν καταστάσεις μόνα, καθώς και να νιώθουν άνετα να ρωτάνε. «Δεν πειράζει αν δεν είσαι σίγουρος αν κάτι είναι κακό, αλλά όταν μπερδεύεσαι μπορείς να μου το δείχνεις και να το συζητάμε».

Πάμε και σε κάτι λίγο πιο άβολο αλλά εξίσου ή και περισσότερο αναγκαίο;  Μιλήστε στους εφήβους για την πορνογραφία. Οι γονείς οφείλουν, όσο κι αν νιώθουν να κοκκινίζουν και μόνο στη σκέψη ή όσο κι αν πιστεύουν πως το παιδί τους δεν ασχολείται με το θέμα, να κάνουν τη συζήτηση έτσι ώστε να κατανοήσουν τα παιδιά πώς δημιουργείται το περιεχόμενο ενός τέτοιου βίντεο και τι ακριβώς σημαίνει το ότι γυρίζεται από ηθοποιούς. Θα πρέπει να κατανοήσουν ότι η χρήση δύναμης ή η επιβολή είναι κομμάτι του σεναρίου και πως στην πραγματική ζωή, όχι απλώς δεν είναι αποδεκτό και φυσιολογικό, αλλά είναι ό,τι χειρότερο μπορούν να σκεφτούν! Μπορείτε να πείτε πως «μοιάζει λίγο με τις άλλες ταινίες. Όπως όταν βλέπουμε ταινία δράσης και ακόμη και οι καλοί έχουν όπλα, εμείς ξέρουμε πως κάτι τέτοιο είναι κακό, το ίδιο συμβαίνει κι εδώ». Εδώ δένει και το θέμα της συναίνεσης, καθώς και η εξήγηση πως κάποια πράγματα είναι αποδεκτά μόνο εφόσον ζητηθούν συγκεκριμένα και ξεκάθαρα. Σε διαφορετική περίπτωση δεν είναι κάτι που περιμένει κάποιος από τον σύντροφό του.

Μάθετε στα παιδιά σας να υπερασπίζονται τόσο τους εαυτούς τους όσο και τους άλλους χωρίς χρήση του σώματός τους. «Αν δεις άλλα παιδιά να πειράζουν ένα κοριτσάκι θα τρέξεις και θα τους φωνάξεις να σταματήσουν!». Οι γονείς οφείλουν να μάθουν στα παιδιά τους από πολύ μικρή ηλικία ότι ο διάλογος είναι ο καλύτερος τρόπος να επιλυθεί κάθε διένεξη και κάθε πρόβλημα. «Αν σηκώσεις κι εσύ το χέρι σου είναι σαν να συμφωνείς πως μπορούν να το κάνουν και οι άλλοι. Συμφωνείς εσύ με κάτι τέτοιο;». Θα πρέπει επίσης να γίνει σαφές ότι όταν χτυπάνε, ακόμη και για να υπερασπιστούν, οι πιθανότητες είναι η άλλη μεριά να απαντήσει ανάλογα και το πρόβλημα δε θα λυθεί αλλά αντίθετα θα γίνει μεγαλύτερο. «Δε θέλω να χτυπήσεις ούτε εσύ, ούτε κάποιο άλλο παιδάκι. Το να πονάει κάποιος είναι πάντα κακό».

Μάθετε στα παιδιά τις διαφορετικές μορφές επιθετικότητας. Η ενημέρωση είναι μέρος της καθοδήγησης και της εκπαίδευσης των παιδιών. Με διαδραστικό τρόπο, με βίντεο και εικόνες, τα παιδιά πρέπει αν είναι ενήμερα για κάθε μορφή που υπάρχει ώστε να είναι σε θέση να την αναγνωρίσουν και άρα να την αντιμετωπίσουν. Πείτε επίσης με τον πιο απλό τρόπο στα παιδιά να μην ακουμπούν άλλα παιδιά -κορίτσια ή αγόρια- σε ευαίσθητα σημεία. «Να θυμάσαι πως δεν είναι ποτέ αστείο. Κι αν δεις κάποιο άλλο παιδάκι να το κάνει και να γελάει, τότε δεν ξέρει πόσο λάθος είναι. Μπορείς να του το πεις εσύ». Είναι καλό τα παιδιά από μικρή ηλικία να είναι εξοικειωμένα με τα μέρη του σώματός τους και επιπλέον είναι σημαντικό να γνωρίζουν ποιες περιοχές είναι κόκκινες ζώνες ακόμη και την ώρα του παιχνιδιού.

Είναι πραγματικά εύκολο να λέμε φράσεις όπως «εκπαίδευσε τον γιο σου», αλλά είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε πώς αυτό να το κάνουμε πρακτικά. Δεν έχει νόημα να τους μιλάμε για ισότητες αν δεν εξηγούμε τι είναι αυτό και κυρίως, πώς γίνεται. Απλά λόγια λοιπόν, ξεκάθαρες λέξεις κι οδηγίες και ναι, το να διαπλαστεί ένα παιδί με αξίες και κατανόηση του κόσμου γύρω του είναι εφικτό και φυσικά απαραίτητο.