Παιχνίδια ικανά να ενισχύσουν τη μνήμη

Το παιχνίδι ανέκαθεν υπήρχε στη ζωή του ανθρώπου, από την αρχαιότητα μέχρι και τη σύγχρονη εποχή. Το παιχνίδι ακολουθεί και συντροφεύει τον άνθρωπο από τη βρεφική ηλικία μέχρι και την ενήλικη ζωή του. Αυτό όμως που αλλάζει ανά χρονικές περιόδους και με βάση την ηλικία είναι ο σκοπός για τον οποίο χρησιμοποιείται και το είδος του παιχνιδιού. Ο σκοπός κάθε παιχνιδιού συνδέεται με την ψυχαγωγία, τη διασκέδαση, την ενημέρωση, την εκπαίδευση, την εργοθεραπεία, την εκμάθηση νέων πραγμάτων, την ενθάρρυνση, την ενίσχυση συγκεκριμένων ικανοτήτων, την κριτική σκέψη και την ανάπτυξη της ομαδικότητας. Το είδος του παιχνιδιού που επιλέγεται σχετίζεται άμεσα με τα αποτελέσματα και τις επιδράσεις που αναμένεται να έχει στο άτομο, είτε άμεσα είτε έμμεσα.

Σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες έχει ενσωματωθεί και υιοθετηθεί για τα πεδία που αναφέρονται στις Φυσικές Επιστήμες, την Τεχνολογία, την Επιστήμη των Μηχανικών και τα Μαθηματικά, η εκπαιδευτική μέθοδος STEM, η οποία προσεγγίζει σε μεγάλο βαθμό τη χρήση του παιχνιδιού στην εκπαιδευτική διαδικασία με στόχο τη μάθηση. Σημαντικά για τη μαθησιακή διαδικασία έχουν αποδειχθεί τα παιχνίδια προσημείωσης και τα παιχνίδια ρόλων, τα οποία μάλιστα χρησιμοποιούνται τόσο σε μικρές ηλικίες όσο και σε ενήλικες με σκοπό την ανάληψη πρωτοβουλιών και την κατανόηση γενικών εννοιών.

Ωστόσο το παιχνίδι εκτός από τις ευεργετικές ιδιότητες περί ενθάρρυνσης, συμμετοχής και ομαδικότητας στην παιδική ηλικία, αποδεικνύεται εξίσου σημαντικό σε θέματα βελτίωσης της μνήμης, ενίσχυσης της συγκέντρωσης και ανάπτυξης της δημιουργικότητας με τα λεγόμενα «brain games» ή «παιχνίδια μυαλού». Σύμφωνα με μελέτη του Harvard, η συμμετοχή σε παιχνίδια μπορεί να βελτιώσει τη μνήμη και τη συγκέντρωση, ειδικά όσο μεγαλώνει κανείς. Μάλιστα διευκρινίζεται ότι τα παιχνίδια μυαλού μπορεί να μην είναι ικανά να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης νοσημάτων όπως η άνοια και το Αλτσχάιμερ, ωστόσο συμβάλλουν στην πρόληψη και στον καλύτερο έλεγχο της ταχύτητας εμφάνισης των συμπτωμάτων. Τέτοια παιχνίδια βοηθούν στη διατήρηση της ευελιξίας, της ανταπόκρισης και της επαγρύπνησης του μυαλού με απολαυστικό τρόπο.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η πολυπλοκότητα της καθημερινότητας, οι έντονοι ρυθμοί που απαιτούν από έναν άνθρωπο να αναλαμβάνει ταυτόχρονα πολλές ευθύνες και ρόλους συχνά αντικρουόμενους μεταξύ τους, επιβάλλουν στο μυαλό και τη μνήμη να είναι συνεχώς σε εγρήγορση και να λειτουργούν σε έντονους ρυθμούς. Αυτό προκαλεί κόπωση και δυσφορία στον άνθρωπο που από κάποιο σημείο και μετά αρχίζει να ξεχνάει ή έχει το άγχος ότι μπορεί κάτι από τα πολλά που έχει να κάνει να μην το θυμηθεί. Κάπως έτσι αρχίζει να αξιοποιεί τα παραδοσιακά χαρτάκια με σημειώσεις σε κάθε σημείο του σπιτιού και του χώρου εργασίας, να διαμορφώνει συνεχώς λίστες με το παραμικρό για να νιώθει ασφαλής. Η τεχνολογία και οι έξυπνες συσκευές με τους πολλαπλούς τρόπους υπενθυμίσεων επιτρέπουν επίσης στον χρήστη να οργανώσει τη σκέψη του και να μην ξεχάσει σημαντικές υποχρεώσεις.

Από τη μία πλευρά, όλη αυτή η οργάνωση βοηθά στην καλύτερη αξιοποίηση του χρόνου και κατανομή των υπεράριθμων υποχρεώσεων, από την άλλη κάνει το μυαλό να επαναπαύεται στο γεγονός ότι «κάποιος άλλος» ή «κάτι άλλο» θα θυμηθεί τα σημαντικά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι κάθε μέσο που προσφέρεται στον άνθρωπο και που μπορεί να βελτιώσει τη καθημερινότητα, πρέπει να αξιοποιείται αλλά παράλληλα κάθε άνθρωπος οφείλει να καταβάλλει προσπάθεια να εξασκεί τον νου και τη μνήμη, ώστε να παραμένουν σε εγρήγορση.

Ορισμένα από τα παιχνίδια που έχουν διακριθεί για τα οφέλη τους σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, καθώς μπορούν να συμβάλλουν στην ενίσχυση της ικανότητας συγκέντρωσης και εγρήγορσης της μνήμης είναι τα εξής:

1. Σκάκι ή ναυμαχία

Η συγκέντρωση, η υπομονή, η αναζήτηση της καλύτερης στρατηγικής και των εναλλακτικών κινήσεων ανάλογα με τις κινήσεις του αντιπάλου, η παρατήρηση της συμπεριφοράς του και η προσπάθεια σύνδεσης κινήσεων και εκφράσεων πριν ληφθούν συγκεκριμένες αποφάσεις, είναι μόνο μερικά από τα οφέλη αυτών των δύο παιχνιδιών.

2. Βιντεοπαιχνίδια

Ιδιαίτερα τα βιντεοπαιχνίδια που βασίζονται στη διαμόρφωση στρατηγικής ή στην προσομοίωση βάζουν τον παίκτη σε διαδικασία ενσωμάτωσης με το περιβάλλον του παιχνιδιού, ο οποίος με τις επιλογές του παίρνει ρίσκο και αναλαμβάνει την ανάλογη ευθύνη. Τα βιντεοπαιχνίδια σύμφωνα με έρευνες αφενός εστιάζουν στον προγραμματισμό και τη σκέψη και συμβάλλουν στη βελτίωση της λειτουργίας του εγκεφάλου ιδιαίτερα σε ενήλικες και αφετέρου βοηθούν τους παίκτες να συνδεθούν και να επικοινωνήσουν με άλλους νεότερους συγγενείς ή φίλους, αποτελώντας έναν τρόπο να γεφυρωθεί το ηλικιακό χάσμα ανάμεσά τους.

3. Σταυρόλεξα

Τα σταυρόλεξα μπορεί να καθυστερήσουν την έναρξη της απώλειας μνήμης σύμφωνα με επιστημονική μελέτη. Μάλιστα διευκρινίζεται από τους ειδικούς ότι εφόσον ο λύτης καταφέρνει να ολοκληρώσει ένα σταυρόλεξο, θα πρέπει να περάσει σε επίπεδο αυξημένης δυσκολίας. Επίσης τα σταυρόλεξα βοηθούν το άτομο να συγκεντρωθεί και να ανακαλέσει τις γνώσεις του.

4. Sudoku

Σε παρεμφερή λογική με τα σταυρόλεξα βασίζονται και τα Sudoku, μόνο που σχετίζονται με αριθμούς, χωρίς να πιέζουν τον λύτη να ανακαλέσει τις απαντήσεις από τη μνήμη του. Τα Sudoku εστιάζουν στην ανάπτυξη και ενίσχυση της γνωστικής λειτουργίας που συνδέεται με νούμερα, ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους. Σύμφωνα με μελέτες όσο περισσότερα λύνει κάποιος τόσο περισσότερο εθίζεται και αντιλαμβάνεται τα ευεργετικά τους αποτελέσματα.

5. Jigsaw puzzles

Παρατήρηση, φαντασία, κινητές δεξιότητες αλλά και βελτίωση της μνήμης είναι τα βασικότερα οφέλη των παζλ. Τα Jigsaw puzzles είναι από τα πιο χαλαρωτικά παιχνίδια που στηρίζονται κατά κύριο λόγο στη μνήμη, τη συγκέντρωση, την ηρεμία και την παρατηρητικότητα του παίκτη. Έρευνες έχουν αποκαλύψει ότι κάθε κλικ συνδέεται με την παραγωγή ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, συμβάλλοντας στη βελτίωση της διάθεσης αλλά και στην ενθάρρυνση να συνεχίσει το παζλ, μέχρι να το ολοκληρώσει και να περάσει στο επόμενο και μετά σε ένα ακόμη ώσπου να χάσει το μέτρημα. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι τα παζλ μπορούν να ενισχύσουν και τις οπτικοχωρικές γνωστικές ικανότητες.

Καθένας μπορεί να επιλέξει το παιχνίδι που του ταιριάζει για να περάσει δημιουργικά και κυρίως εποικοδομητικά είτε τον ελεύθερο χρόνο του είτε τον χρόνο αναμονής σε ένα ραντεβού ή μία υποχρέωση. Μπορεί κανείς να αγοράσει τα συγκεκριμένα παιχνίδια ή ακόμα και να αποκτήσει πρόσβαση από ηλεκτρονικές συσκευές.

Ό,τι κι αν επιλέξεις, φρόντισε να το απολαύσεις!