Βιολογικά μιλώντας, ο ανθρώπινος οργανισμός λειτουργεί με βάση 5 αισθήσεις: την όραση, την αφή, τη γεύση, την ακοή και φυσικά την όσφρηση. Κάτι ακούγεται και για την αίσθηση του χώρου, αλλά ας την αφήσουμε για τώρα. Αχ αυτή η όσφρηση, απ’ όλες τις αισθήσεις είναι η πιο δυνατή. Οι επιστήμονες λένε πως όσα χρόνια κι αν περάσουν ο ανθρώπινος οργανισμός δεν ξεχνάει τη μυρωδιά που συνδέεται με τις αναμνήσεις. Πιο συγκεκριμένα, μιλάμε για την οσφρητική μνήμη, που κάνει κάτι μαγικά στον εγκέφαλο οδηγώντας τις οσμές ώστε να ακολουθούν μια διαδρομή προς το μεταιχμιακό σύστημα, όπου βρίσκονται η αμυγδαλή κι ο ιππόκαμπος- περιοχές που σχετίζονται με τα συναισθήματα και τη μνήμη. Κάπως έτσι, φτάνουμε κάθε τέτοια εποχή να πιάνουμε αρώματα από μαχλέπι και βανίλια αναφωνώντας: «πω, μύρισε σαν το τσουρέκι της γιαγιάς μου».
Ποιος μπορεί να ξεχάσει -ειδικά την περίοδο των εορτών- όλες αυτές τις μυρωδιές που υπήρχαν στο σπίτι! Μελομακάρονα, κουραμπιέδες, ψητή γαλοπούλα για τα Χριστούγεννα, κουλουράκια, τσουρέκια, μαγειρίτσα, ακόμα και το ξύδι από τα κόκκινα αυγά το Πάσχα. Ειδικά με τα τσουρέκια, υπήρχε ολόκληρη ιεροτελεστία. Ν’ αφήσεις τη ζύμη να ξεκουραστεί, η μητέρα σου ή η γιαγιά σου να την έχει προστατέψει με όλους τους δυνατούς τρόπους για να μην της χαλάσει με όποια πετσέτα έχει διαθέσιμη, να έχει ανάψει θέρμανση στους 40 βαθμούς κι από την άλλη εσύ να είσαι τόσο ανυπόμονος και ταυτόχρονα τόσο όμορφα και παιδικά ενθουσιώδης, με τον μαγικό, στο δικό σου μυαλό, τρόπο που φούσκωσε η ζύμη. Κι αφού τα έχετε τυλίξει -και βάζω πληθυντικό γιατί προφανώς δεν υπήρχε περίπτωση να μην ανακατευτείς στην όλη διαδικασία- και μπει και το αμύγδαλο ή το σουσάμι από πάνω, έρχεται η μεγάλη στιγμή- εκείνη του ψησίματος. Το αποτέλεσμα; Να μοσχοβολάει όλο το σπίτι μαστίχα κι αγάπη.
Κάθε χρόνο λοιπόν η ίδια ιστορία και μπορεί να έχεις μεγαλώσει πια κι ίσως να ψήνεις τα δικά σου τσουρέκια, αλλά πάντα στη μυρωδιά αυτή θα γυρνάς για λίγο στην ενθουσιασμένη παιδική σου φάτσα μπροστά από τον φούρνο στο πατρικό. Και δεν οφείλεται μόνο στο ότι η όσφρηση είναι πολύ δυνατή σαν αίσθηση, αλλά φταίνε κι όλες οι αναμνήσεις που έχεις συνδέσει με τα αρώματα αυτά. Γιατί μπορεί να ενηλικιώθηκες, αλλά οι μυρωδιές σε κάνουν πάλι παιδί. Γιατί έχεις ταυτίσει την παιδικότητά σου και την ξεγνοιασιά σου με τις παραδόσεις των γιορτών, τις γεύσεις και τα αρώματά τους. Δεν είναι μια απλή μυρωδιά για εσένα αλλά ένα κάλεσμα προς το σπίτι, τη μαμά, τη γιαγιά.
Προσωπικά, οι δικές μου έμεναν στο νησί μας, οπότε τις έβλεπα μόνο το καλοκαίρι αλλά κι αυτοί οι μήνες ήταν αρκετοί ώστε να δημιουργήσουν τις ρίζες μου. Βέβαια για να μην τις αδικώ, και τα Χριστούγεννα και το Πάσχα φρόντιζαν να στείλουν τα καλούδια τους. Υπάρχει, άλλωστε, μια λαϊκή έκφραση που λέει «του παιδιού σου το παιδί δύο φορές παιδί σου» κι οι γιαγιάδες αυτήν ακριβώς την έκφραση σωματοποιούν. Δεν υπάρχει περίπτωση να επισκέφτηκες τη γιαγιά σου και να μη σου έβγαλε το μισό ψυγείο για να σε κεράσει. Να σε περιποιηθεί, να σε φροντίσει, να σου βγάλει φρέσκο και ζεστό τσουρέκι με τον ελληνικό κι ένα αυγουλάκι δώρο- το καλύτερο, που φυλούσε για σένα.
Όσφρηση λοιπόν. Η μάγισσα των αισθήσεων. Η υπερδύναμη του ανθρώπινου οργανισμού που έχει τη δυνατότητα να σε ταξιδεύει στο παρελθόν αλλά και να ταυτίζει πρόσωπα και καταστάσεις απλώς και μόνο μ’ ένα άρωμα. Που σε πλημμυρίζει με αναμνήσεις και της αρκεί μια στιγμή για να το καταφέρει. Μακάρι να μπορούσαμε να έχουμε ορισμένες μυρωδιές για πάντα στη ζωή μας, ώστε να μην ξεχνάμε ποτέ την παιδικότητά μας. Γιατί στο κάτω-κάτω την ξεγνοιασιά αυτή χρειαζόμαστε ως ενήλικες μέσα στην καθημερινότητα. Οπότε, τι λες, πλάθουμε φέτος τσουρέκι; Κι αν δεν έχεις συνταγή, έχω εγώ της γιαγιάς μου. Να ξέρεις, είναι η καλύτερη.
Συντάκτης: Στέλλα Δελή
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
