5 ύμνοι των Pink Floyd που μας δίδαξαν για τη ζωή και τους ανθρώπους

Η μουσική αποτελεί έναν από τους πιο διαδεδομένους τρόπους καλλιτεχνικής έκφρασης, ειδικά σήμερα που αποτελεί στην ουσία ένα δωρεάν προϊόν, χάρη στην τεχνολογία και το διαδίκτυο. Πολλοί είναι οι καλλιτέχνες που έχουν αφήσει το στίγμα τους στη μουσική ιστορία και άλλαξαν την αντίληψη ή ακόμα και την σύλληψή της. Κάποιοι από τους θρύλους της μουσικής είναι και οι Pink Floyd. Ένα βρετανικό μουσικό σχήμα με τη δική του προσωπική σφραγίδα στο μουσικό βεληνεκές.

Αρχικά δημιουργήθηκαν το 1963, έχοντας άλλα ονόματα (Sigma 6 και The Screaming Abdabs) και αλλάζοντας κάποιες φορές την σύνθεσή τους, με κομβικό σημείο την αποχώρηση του Syd Barret το 1968, λόγω του εθισμού του στα ναρκωτικά. Ηγετική φυσιογνωμία της μπάντας ήταν ο Roger Waters. Το συγκρότημα αυτό προκάλεσε εντυπώσεις με τις καινοτόμες για την εποχή μουσικές συνθέσεις, με τους γλαφυρούς και νεωτεριστικούς στίχους που πραγματικά αποτελούν ποίηση, καθώς επίσης και με τα πρωτότυπα εξώφυλλα, τα οποία πολλές φορές προκάλεσαν αντιδράσεις (όπως ο δίσκος “Wish you were here”).

Για τους συγκεκριμένους μουσικούς έχουν γραφεί ολόκληρα βιβλία και πραγματείες ανάλυσης του έργου τους, οπότε στον περιορισμένο χώρο ενός άρθρου θα γίνει μία σαφής επικέντρωση σε έναν συγκεκριμένο δίσκο, ο οποίος έχει αφήσει το δικό του ανεξίτηλο σημάδι στη μουσική ιστορία.

Ο δίσκος αυτός, με τίτλο “The Dark Side of the Moon”, γνώρισε παγκόσμια επιτυχία με την κυκλοφορία του το 1973 και εκτόξευσε το συγκρότημα στην κορυφή. Η σύνθεση του δίσκου εκπορεύεται από την πιεστική καθημερινότητα του ανθρώπου, λόγω της οποίας ο ίδιος δεν αντιλαμβάνεται την ουσία της ζωής και οδηγείται στον καταναλωτισμό, τους γρήγορους ρυθμούς ζωής, την αλλοτρίωση, τον ατομικισμό και την έχθρα. Όλο αυτό το κλίμα μεταβιβάζεται στον ακροατή τόσο μέσα από τους λογοτεχνικούς στίχους, όσο και μέσα από τα κομμάτια ήχων και ομιλίας ανάμεσα στα τραγούδια. Η κυριαρχία του β’ ενικού προσώπου και του νουθετικού ύφους πραγματικά αναγκάζει τον αναγνώστη να προβληματιστεί και αναθεωρήσει.

Όλος ο δίσκος είναι γεμάτος με ουσιαστικά μηνύματα αλλά ειδικά πέντε κομμάτια, τα οποία κυκλοφόρησαν εκείνη την εποχή αλλά παραμένουν πιο επίκαιρα από ποτέ, αναδεικνύουν δυναμικά τα φαινόμενα που καταδυναστεύουν το σύγχρονο άνθρωπο.

1.”Breathe in the air” (David Gilmour, Roger Waters, Rick Wright)

Ο πρώτος στίχος του τραγουδιού, δίνει έμφαση στην πιο απλή αλλά ουσιαστικότερη πράξη της ζωής. Μέσα στη φρενίτιδα της καθημερινότητας ο άνθρωπος πρέπει ουσιαστικά να πάρει μια ανάσα, να αξιολογήσει, ν’ αντιληφθεί, να ξεκουραστεί, να χαλαρώσει και ν’ αφήσει την ζωή του να περάσει για μια στιγμή μπροστά του και να την παρατηρήσει.

Ο δεύτερος στίχος με σαφές νουθετικό τόνο, ωθεί τον ακροατή να νοιαστεί, να αγαπήσει, να ενδιαφερθεί για τον διπλανό του σε μια εποχή, που σήμερα μοιάζει να μην έχει αλλάξει καθόλου, στην οποία επικρατεί ο ατομικισμός, η ιδιοτέλεια, ο καιροσκοπισμός και ο ωφελιμισμός. Αυτός ο στίχος είναι μία ευθεία και δυναμική κινητοποίηση του ανθρώπου κοντά στη φωτεινή και ανθρωπιστική του φύση, στη μόνη φύση που του αρμόζει.

Καθώς η πρώτη στροφή βαδίζει αργά προς την επόμενη, παρουσιάζεται ένας ακόμη στίχος με συμβουλευτικό χαρακτήρα που προτείνει την επιλογή μιας ζωής βάσει των δικών μας προσωπικών προτιμήσεων, παρατηρήσεων και θέλω.  Μας παρακινεί να απομακρυνθούμε από τις φτιαχτές ζωές των επιβαλλόμενων προτύπων και να πλησιάσουμε μια ζωή μοναδική, ιδιαίτερα προσωπική, παρά την προσπάθεια οποιουδήποτε περιβαλλόμενου παράγοντα να μας ορίσει και να μας τακτοποιήσει με έτερα και ξένα δόγματα.

Εν συνεχεία, το πρώτο μισό της τρίτης στροφής “Run, rabbit run – Dig that hole, forget the sun- And when at last the work is done – Don’t sit down, it’s time to dig another one” αποτελεί μια επίθεση εναντίον της εργασιακής ψυχρότητας στη ζωή του ανθρώπου. Παρά την απαισιοδοξία του αποσπάσματος, πολλοί είναι εκείνοι που μπορούν να ταυτιστούν με το φαινόμενο της υπερεργασίας κατά τη διάρκεια των πιο παραγωγικών χρόνων της ζωής τους.

Σαν άλλοι λαγοί, οι άνθρωποι τρέχουν συνεχώς, σκάβοντας τα δικά τους λαγούμια που θα κρύψουν τον πολύτιμο υλικό τους θησαυρό. Και μόλις τελειώσει το πρώτο, ας μην καθόμαστε, ας σκάψουμε άλλο ένα, ξεχνώντας τον ήλιο, ο οποίος σε όλο το δίσκο αναπαριστά την ουσία της ζωής. Φαίνεται πως το απόσπασμα περιγράφει με τον πιο γλαφυρό και περιπαικτικό τρόπο την ματαιότητα της υλικής θήρας μέσω της υπερεργασίας.

2. “Time” (David Gilmour, Roger Waters, Rich Wright, Nick Mason)

Το τραγούδι ξεκινά με ήχους ρολογιού που αναδεικνύουν το πεπερασμένο του χρόνου και σε συνδυασμό με τον υπόηχο των καρδιακών χτύπων, παραπέμπει στο ρολόι της ζωής που χτυπά για όλους. Οι πρώτοι δύο στίχοι “Ticking away the moments that make up a dull day- Fritter and waste the hours in an offhand way” αναφέρονται στον παθητικό χρόνο, την παθητικοποιημένη ζωή, μία ζωή που δημιούργησε έναν κουρασμένο άνθρωπο, αδύναμο να αδράξει την ημέρα και να ζήσει πραγματικά.

Συνεχίζοντας στη δεύτερη στροφή γίνεται μια πιο δριμεία κριτική σχετικά με την ελαφρότητα στην αντίληψη της αξίας του χρόνου τον οποίο σπαταλάμε χωρίς ουσία και σκοπό, βυθιζόμενοι ακόμα περισσότερο στην κινούμενη άμμο της ανίας. Μα κάποια μέρα, θα ξυπνήσουμε και θα αντιληφθούμε την αξία του ανεπιστρεπτί χαμένου πεπερασμένου χρόνου συνειδητοποιώντας το σφάλμα.

Η αντίληψη αυτή γίνεται εναργέστερη στην τρίτη στροφή “So you run and you run to catch up with the sun but it’s sinking- Racing around to come up behind you again- The sun is the same in a relative way but you’re older, – shorter of breath and one day closer to death” με τον άνθρωπο να καταλαβαίνει πια την ουσία της ζωής και να τρέχει σπασμωδικά να την κατακτήσει. Το κομμάτι είναι μια ξεκάθαρη ώθηση αξιοποίησης κάθε στιγμής της ζωής μας. Η ζωή πρέπει να ξεζουμίζεται, γιατί αλλιώς τα χρόνια θα φύγουν, το κενό θα χαραχθεί στην επιφάνεια των πεπερασμένων ημερών κι εμείς θα δούμε ελλιπείς τίτλους τέλους στο μοναδικό παιχνίδι εμπειριών που προσφέρει απλόχερα η μεγαλοπρεπής ζωή.

3. “Money” (Roger Waters)

Το τραγούδι αυτό, ένα από τα πιο γνωστά όλων των εποχών, είναι μια σατιρική απεικόνιση του καταναλωτισμού. Ενώ ο άνθρωπος πήρε σοβαρά τη φαινομενική υλοποίηση της καπιταλιστικής ονειρικής υπόσχεσης, θρέφει ασταμάτητα το τέρας της προσωπικής του απληστίας. Είναι μοναδικός ο τρόπος που αποδίδεται η ακόρεστη υλική επιθυμία στο κομμάτι.

Χαρακτηριστικός ο στίχος στην τρίτη στροφή “Money, it’s a crime- Share it fairly but don’t take a slice of my pie” που καυτηριάζει τη γενικά αποδεκτή αντίληψη της οικονομικής αδικίας του συστήματος λόγω της οποίας προκαλείται η δυσπραγία και η ανέχεια, αλλά κανείς δε θέλει να αποχωριστεί τον προσωπικό του πλούτο για την επίλυση του προβλήματος. Εδώ στηλιτεύεται ξεκάθαρα η υποκριτικά αλτρουιστική ανθρώπινη φύση. Ο Waters είχε δηλώσει: «Είμαι σίγουρος πως αυτού του τύπου η οικονομία δεν αποτελεί την απάντηση σε όλα. Ελπίζω ότι οι άνθρωποι θα εξελιχθούν σ’ ένα πιο συνεργάσιμο και λιγότερο ανταγωνιστικό είδος, καθώς φεύγει η χιλιετία. Αν δεν το κάνουν θα εξαφανιστούν στο πηκτό σκοτάδι».

4. “Us and Them” (Rick Wright, Roger Waters)

Το τραγούδι αναφέρεται στις διαχωριστικές τάσεις που χαρακτηρίζουν τους ανθρώπους. Σε όλη την έκταση των στίχων, η λέξη “them” απεικονίζει τους εχθρούς, τους διαφορετικούς από εμάς. Ο άνθρωπος έχει την έμφυτη τάση να συναναστρέφεται ανθρώπους με κοινές βάσεις. Το πρόβλημα που αναδεικνύεται είναι η άποψη του ανθρώπου, υπό το ομαδικό πρίσμα, ενάντια στους διαφορετικούς, δημιουργώντας εχθρικές πρακτικές που οδηγούν στη βία και ακραία στον πόλεμο. Η ομάδα δίνει δύναμη και σιγουριά στον άνθρωπο, δημιουργώντας στεγανά ασφαλείας, τα οποία, αν τείνουν να διαταραχθούν από τάσεις διαφορετικότητας, φοβίζουν τον άνθρωπο, ο οποίος όντας μαζοποιημένος θέλει να ισοπεδώσει τη διαφορετικότητα που φέρνει την αλλαγή και ταρακουνά τη συνήθεια.

Γενικώς, σε αυτό το δημιούργημα καυτηριάζεται το ανούσιο της βίας που κυριαρχεί και διαχωρίζει τους ανθρώπους σε ομάδες, σε «εμάς» και στους «άλλους».

5. “Eclipse” (Roger Waters)

Το τελευταίο τραγούδι του δίσκου κλείνει τον κύκλο του μουσικού ταξιδιού, οδηγώντας ξανά στο πρώτο κομμάτι, το “Breathe in the air”, στην αναζήτηση της ουσιαστικής ζωής. Όλοι οι στίχοι, γραμμένοι σε β’ ενικό πρόσωπο παρουσιάζουν τα ουσιαστικά στοιχεία της ζωής, τα οποία είναι τα απλά, τα καθημερινά, τα ανούσια για κάποιους, κάθε πράξη, κάθε σκέψη, κάθε συναίσθημα, κάθε τ αλλιώτικο που κάνει τον καθένα από εμάς διαφορετικά και μοναδικά όμορφο.

Καταλήγοντας λακωνικά στους δυο τελευταίους στίχους, βρίσκουμε το νόημα όλου του δίσκου “And everything under the sun is in tune- But the sun is eclipsed by the moon”. Στη ζωή πρέπει να επικρατεί η αρμονία, στα συναισθήματα, στις σκέψεις, στις ενέργειες, ακόμα και στις πιέσεις που δεχόμαστε, διαφορετικά η τρέλα θα κυριεύσει την ζωή και ο ήλιος θα χαθεί από την εκλειπτική σκοτεινή σελήνη.