Ειρήνη εσωτερική για ειρήνη συλλογική

Η έννοια της δοξασίας στηρίζεται στη φαντασία, στο ανύπαρκτο, και τοποθετείται ανάμεσα στη γνώση και την άγνοια. Φαίνεται πως αυτή η λέξη είναι η καταλληλότερη για περιγράψει το ψευδεπίγραφο ειρηνικό σκηνικό που επικρατεί σήμερα. Είναι σαφές πως διανύουμε ένα καθεστώς δοξασίας ειρήνης. Ενώ έχουν γίνει θεμελιώδεις συμβάσεις, συμφωνίες και συνταγματικές κατοχυρώσεις για την ειρηνική λειτουργία του οικουμενικού γίγνεσθαι, φαίνεται πως η κατάσταση της ειρήνης παγκοσμίως είναι μία επισφαλής κατάσταση.

Η βία κι η ακρότατη μορφή της, ο πόλεμος, είναι πολυδιάστατα φαινόμενα που αρύονται από πλήθος αιτίων, τα οποία έχουν ως κέντρο τον άνθρωπο και την κοινωνική του φύση. Πέρα απ’ τις γνωστές αιτίες πολέμου (οικονομικά συμφέροντα, πολιτική στρατηγική, εκμετάλλευση αδύναμων κρατών κ.α.), ενδιαφέρον παρουσιάζει η κοινωνικά ατομική αιτιολογική προσέγγιση της πολεμικής δραστηριότητας διεθνώς. Το πώς, δηλαδή, ο άνθρωπος κατά μόνας αλλά και μέσω της συλλογικής του υπόστασης προκαλεί αυτό το εχθρικό-πολεμικό περιβάλλον.

Ο άνθρωπος, λοιπόν, με κυρίαρχο στοιχείο τη σύγχρονη διεφθαρμένη ατομική εσωτερική του ταυτότητα, η οποία προοικονομεί τον κοινωνικό του ρόλο και συνάμα τη λειτουργικότητα της κοινωνίας, φέρει ρόλο βαρύνουσας σημασίας σχετικά με τα αίτια του σύγχρονου πολεμικού κλίματος. Αρχικά, το άτομο ως ηθική οντότητα έχει χάσει τα χαρακτηριστικά που τον έχουν εξυψώσει στους καιρούς των μεγάλων αλλαγών και καινοτομιών, με αποτέλεσμα να απανθρωποποιηθεί. Έχασε την επαφή του με τα ανθρωπιστικά ιδεώδη και προασπίζοντας το προσωπικό συμφέρον, τη δύναμη και τον ατομικισμό, μορφοποίησε το αριβιστικό πρότυπο της εποχής, που μοναδικό στόχο έχει την επικράτηση έναντι των άλλων.

Ένα τέτοιο μέλος του κοινωνικού συνόλου αδιαφορεί για τον συνάνθρωπο, αγνοεί την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά ακόμα κι όταν η καταστρατήγηση των ελευθεριών του ατόμου υποπέσει στην αντίληψή του, απλώς παρατηρεί. Φαντάζει ασυγκίνητος στις λοίσθιες παγκόσμιες πνοές και μένει άπραγος μπροστά στην εικόνα ανθρώπων που χάνονται για τα συμφέροντα των ισχυρών. Άρα υπάρχει σοβαρό έλλειμμα κοινωνικής συνείδησης που προκαλεί την ατομική και συνάμα συλλογική ανοχή σε εγκληματικές ενέργειες που λαμβάνουν χώρα σε όλη την υφήλιο.

Παράλληλα, άλλα κοινωνικά φαινόμενα αποτελούν ισχυρές αιτίες της ανοχής κι έξαρσης του πολεμικού κλίματος. Κατά γενική ομολογία, ο άνθρωπος έχει απογοητευτεί πλήρως απ’ τις πρακτικές των εκάστοτε πολιτικών ηγεσιών, οι οποίες με τις ενέργειές τους απομακρύνουν ακόμη περισσότερο τον αλλοτριωμένο άνθρωπο απ’ την υγιή πολιτική ζωή. Σ’ αυτό το σημείο εμφανίζονται εθνοσωτήρες και σύγχρονοι μεσσίες, που με ξύλινους λόγους επηρεάζουν τον γεμάτο εσωτερικά κενά άνθρωπο.

Η κοινωνία των ηθικά αδειανών ανθρώπων, λοιπόν, καλύπτεται με ιδεοληψίες περί εθνικής καθαρότητας κι ανωτερότητας, με αποτέλεσμα την περαιτέρω απομάκρυνση του ανθρώπου απ’ την ανθρωπιστική του φύση. Συγχρόνως, συνεχίζουν να ποτίζονται οι κήποι του μακραίωνου μίσους, που ανθίζουν και θρέφουν ταχύτατα της ακαλλιέργητες άγριες ψυχές της βίαιης κοινωνίας μας. Εν τέλει, ο άνθρωπος κινδυνεύει να ξεχάσει πώς να ‘ναι άνθρωπος.

Επειδή η ισχύουσα κατάσταση αντιστρατεύεται την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης, ο άνθρωπος πρέπει μόνος να δώσει την πιο καθοριστική μάχη, τη μάχη με τον ίδιο του τον εαυτό. Να ανακτήσει τις ανθρωπιστικές του αξίες με πράξεις κι όχι με κούφια εσωτερικά λόγια. Πρέπει να ξαναδεί τον συνάνθρωπο στα μάτια και να αντιληφθεί ότι η προσωπική του εικόνα νοηματοδοτείται μέσα απ’ τον άλλο, τον διπλανό. Κι αφού αντιληφθεί την αξία του διπλανού, ας κοιτάξει κι αυτόν που είναι λίγο πιο μακριά, έξω απ’ τα σύνορα που θεωρεί ασφαλή. Γιατί οι συνέπειες της καταπάτησης των μακριά θα ‘ρθουν κάποτε δίπλα μας, και τότε πώς θα καταφέρει να απαλύνει μονομιάς τις άγριες ψυχές που σφυρηλάτησε το σίδερο;

Με αφορμή και την αυριανή εθνική εορτή είναι ευκαιρία να αναλογιστούμε, πέρα απ’ τα εθνικά κατορθώματα, τι ακριβώς σημαίνει πολεμική πραγματικότητα. Γιατί αυτή δυστυχώς υπάρχει, μπορεί μακριά μας, αλλά υπάρχει και διαχέει τον πόνο και το μίσος. Ο άνθρωπος, όμως, δεν υπάρχει για να κάνει πολέμους και μετά από πάμπολλες ηρωικές ψυχές να γιορτάζει νίκες ή ιστορικές μάχες. Ο άνθρωπος για να υπάρχει στο όλον του πρέπει να ζει ειρηνικά, αλλά πραγματικά ειρηνικά, αφού μόνο έτσι εξελίσσει και τον ίδιο αλλά και το σύνολο.

Ο πόλεμος πια δε γίνεται μόνο με όπλα αλλά και με εσφαλμένες ιδέες, με απάνθρωπα πρότυπα ζωής, με ζωές μακριά απ’ τον αληθινό άνθρωπο. Το μόνο όπλο ενάντια σε έναν τέτοιο πόλεμο είναι η ηθική ως στάση ζωής, που με αυτή θα φθάσουμε στην καλύτερη εκδοχή μας και θα επιβάλλουμε την ειρήνη, τόσο την εσωτερική όσο και τη συλλογική.