Να μην είσαι υπόλογος ούτε καν στον εαυτό σου

Τι είναι ελευθερία; Τι είναι ανεξαρτησία; Είναι ο άνθρωπος ελεύθερος ή είναι υπόλογος στα πρέπει και στα θέλω άλλων, άλλων που καθορίζουν το σωστό και το λάθος; Ποια πράγματα κάνει ο άνθρωπος στη δική του ζωή χωρίς να υπολογίζει γνώμες και δρόμους ξένους; Πολλές φορές αψηφώντας και την ίδια την προσωπική του λογική;

Μοιάζει παράξενο στη σημερινή δημοκρατική και φιλελεύθερη εποχή, πόσος δογματισμός, καθωσπρεπισμός και νόρμες επιβάλλονται στις ανθρώπινες ζωές. Υπάρξεις ανασφαλείς, χωρίς σιγουριά, ακολουθούν αλλότριους δρόμους που φαντάζουν σίγουροι, αφού άλλοι τους περπάτησαν και στάθηκαν. Μα για κάποιους, οι δρόμοι οι περπατημένοι τους στενεύουν, τους αποπροσανατολίζουν, τους κάνουν να βαδίζουν χαμένοι σε μια ποδοπατημένη οδό. Κι όλα αυτά, γιατί αισθάνεται ο καθένας πως πρέπει να λογοδοτεί για τις επιλογές του. Μα δεν είναι έτσι. Όλοι αυτοί που θέτουν τα πρέπει και τους δρόμους, δεν είναι άξιοι να πουν με σιγουριά πως αυτό που προτείνουν θα φέρει την προσωπική ευτυχία και ολοκλήρωση στον καθένα.

Ο άνθρωπος πρέπει να γίνει ξανά ο ρυθμιστής της ζωής του. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να επιβάλλει ρυθμό και ισορροπία αλλά με τις δικές του σταθερές, όχι της κοινωνίας, της οικογένειας ή γενικώς οποιουδήποτε άλλου εξωγενούς παράγοντα που θα παλέψει να τον μορφοποιήσει κατά το δοκούν. Των υπολοίπων οι σταθερές θα φυλακίσουν ενώ οι δικές του θα τον εξυψώσουν, φτάνοντάς τον πιο κοντά στην προσωπική ελευθερία. Κι αν οι δικές του αποβούν μοιραίες και τον καταδικάσουν, ας είναι, τουλάχιστον βάσει ιδίων επιλογών δημιουργήθηκε η δική του φυλακή. Κι αφού είναι δική του, υποφερτή θα είναι.

Αν όμως κλειστεί σε άλλων παγίδες, τον εαυτό του κατηγορεί περισσότερο που έσφαλε για άλλου το κρίμα. Το κρίμα το δικό του ο καθένας το υποφέρει κι εκτίει την ποινή, καθώς τουλάχιστον απολαμβάνει την ικανοποίηση που προσφέρει ο ιδρώτας της αποτυχημένης προσπάθειας. Κι όλο αυτό πιο εύκολο είναι, γιατί τον υπαίτιο τον γνωρίζει, ο ίδιος είναι. Όταν όμως καταβάλλεται κανείς από άλλους, τότε το σύστημα κατηγορεί που τον έφερε σε τέτοιο δρόμο. Κι αυτή η αποπομπή της ευθύνης είναι που βυθίζει στην άβυσσο της υποτιθέμενης αθωότητας, απομακρύνοντάς τον από την υποχρέωση να κρατά ο καθένας τη δική του ζωή στα δικά του μόνο χέρια.

Γι’ αυτό λοιπόν, ο άνθρωπος πρέπει να ακολουθεί αυτά που πραγματικά αγαπά κι επιθυμεί. Γιατί είτε ευεργετικά είτε επιβλαβή, δικά του θα’ ναι όλα. Καλύτερα αυτός ισοβίτης του δικού του λάθους, παρά παραπλανημένος ισοβίτης μιας εις βάρος του σκευωρίας προτύπων, η οποία εξ’ αρχής δημιουργήθηκε για να τον τυφλώσει με το σκοτάδι των ενοχικών εσφαλμένων επιλογών. Ας αφεθούν ελεύθερα του καθενός τα όνειρα, η φαντασία κι η τρέλα. Κι αν κάποιοι, έναν τέτοιον άνθρωπο, τον πουν παράφρονα, θα φτιάξει το δικό του τρελάδικο και σ’ αυτό θα κάνει τη ζωή του– άλλωστε μόνο αυτή θα του μείνει. Όπως σημειώνει κι ο Antonio Porchia «Όλοι θα πουν πως είσαι σε λάθος δρόμο, αν είναι ο δικός σου».

Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν, είναι που θα αφήσει τα σίγουρα, τα σταθερά, τα πρέπει και δε θα είναι υπόλογος σε κανέναν και σε τίποτα. Γιατί αυτός κατάλαβε πως ο άνθρωπος δεν είναι βάρος που τοποθετείται και στέκεται αλλά ιδέα. Ιδέα φευγαλέα σαν την ίδια τη ζωή του. Κι αν βαρύνει κανείς την ιδέα, τότε βαραίνει κι η ζωή και γίνεται ασήκωτη. Είναι αυτός που αφήνει τις ιδέες του να τον πάνε ψηλά, να τον φθάσουν εκεί που μοιάζει η φαντασία να τελειώνει. Κι όταν μοιάσει τελειωμένη, θα δει ν’ ανοίγουν άλλοι δρόμοι, πιο μεγάλοι, με διόδια ακριβά κι αντίτιμο περίσσιου θάρρους.

Οι άθυμοι μόνο μπαίνουν σε καλούπια. Αφού τέτοιοι είναι, ας στριμωχτούν. Μα ο άνθρωπος ο ανώτερος ας μείνει ιδέα, ιδέα υψηλή που οι καλουπωμένοι θα πουν τρελή. Κάτι τρελοί κι ονειροπαρμένοι είναι που άλλαξαν τον ρυθμό του κόσμου κι από βουβό και άτονο τον έκαναν αρμονικά εκκωφαντικό.

Κανείς και τίποτα δεν μπορεί να πει με σιγουριά τι είναι σωστό και λάθος, τι πρέπει και τι όχι. Κανείς δεν μπορεί να ορίσει την προσωπική ελευθερία ή τα σύνορα στην ύπαρξη του καθενός. Ακόμη κι η προσωπική λογική μοιάζει πολλές φορές να σφάλει και να γίνεται υπηρέτης των παθών μας. Όμως η ζωή είναι γεμάτη από παράθυρα και πόρτες, που άλλοι θα κλείσουν βροντερά. Ας γίνει ο άνθρωπος βοριάς που θα τα ανοίξει διάπλατα.

Πολλές φορές κανείς δεν ταιριάζει γι’ κείνα που του λένε πως τον φτιάξανε. Χρειάζεται στάση προσωπική, για να ξεφύγουμε από τους δικούς μας τυράννους. Αρκεί να σκεφτούμε τη ζωή σαν μια στιγμή μέσα στην αχανή πραγματικότητα, πεπερασμένη, παρούσα, μέλλουσα και τότε θα καταλάβουμε το νόημα. Μέσα σ’ αυτήν την πραγματικότητα ας δημιουργηθούν προσωπικές στιγμές που θα κάνουν υποφερτές τις ανεπιθύμητες ξένες ώρες. Ας σκεφτούμε λίγο περισσότερο τα λόγια του Καζαντζάκη «Δε ζυγιάζω, δε μετρώ, δε βολεύομαι! Ακολουθώ το βαθύ μου χτυποκάρδι».