Mυστήριες ιστορίες κρύβονται πίσω από τους Κήπους του Πασά στη Θεσσαλονίκη

Βρίσκεσαι Θεσσαλονίκη, πάνω από την πλατεία συντριβανιού στην Άνω Πόλη, δίπλα από τα κάστρα. Πιο συγκεκριμένα, πίσω από το νοσοκομείο του Αγίου Δημητρίου σε μια καταπράσινη έκταση με επίπεδα, μυστηριακή, κάπως απόκοσμη, που δε μοιάζει με τίποτα που έχεις ξανασυναντήσει. Μπροστά σου, εχεις τους Κήπους του Πασά, ένα πανέμορφο μέρος με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και πλούσια βλάστηση. Σίγουρα έχεις ακούσει γι’ αυτούς αν είσαι ντόπιος, ή επισκέπτης που το ψάχνει λίγο παραπάνω. Έχεις αναρωτηθεί, όμως, τι μυστήριο καλύπτει το συγκεκριμένο μέρος;

Ιστορικά, θεωρούνται ένα από τα πιο κομβικά μνημεία, με μυστικιστική ατμόσφαιρα και γεμάτοι αστικούς μύθους. Λίγο τρομακτικό έτσι; Ας το πάρουμε όμως από την αρχή για να φτάσουμε και στο πιο ζουμερό κομμάτι τους. Οι κήποι του Πασά, ή αλλιώς Δρακόσπιτα ή «άντρο των Δερβισάδων», φαίνεται ότι ανήκουν στο νοσοκομείο Αγίου Δημητρίου από το 1904 σύμφωνα με μια επιγραφή που βρίσκεται απ’ έξω, ενώ το όνομά τους το επινόησαν κατά πάσα πιθανότητα οι κάτοικοι της περιοχής, από τις ιστορίες που λέγονται για τους κήπους, ότι δηλαδή ήταν το ησυχαστήριο του Σεϊφουλάχ Πασά.

Πηγή φωτογραφίας: ThessalonikiGuide.gr

Η κατασκευή των κήπων αποτελείται από σιδηροδοκούς και σιδερόβεργες, ενώ στα πιο χαμηλά επίπεδα, υπάρχει ακατέργαστη πέτρα και τούβλα. Πλέον, τα μόνα που μπορούμε να βρούμε στους κήπους είναι ένα συντριβάνι που αποτελεί την κύρια κατασκευή του έργου, μια στέρνα που συγκεντρώνεται το νερό, μια χαμηλή πύλη που οδηγεί σε ένα υπόγειο χώρο και τέλος, ένα υπερυψωμένο καθιστικό για τους επισκέπτες. Όλα είναι μικρού μεγέθους, με δρομάκια και κλίμακες σε διαφορετικά επίπεδα φτιάχνοντας κάτι σαν λαβύρινθο. Τα μισογκρεμισμένα κτίσματα που βρίσκονται στους Κήπους, αποτελούν δείγμα της φανταστικής αρχιτεκτονικής και μας θυμίζουν αρκετά τα έργα του Γκαουντί στη Βαρκελώνη, στο πάρκο Γκιουέλ.

Υπάρχουν αρκετοί μύθοι που συντροφεύουν αυτούς τους Κήπους. Μία από τις πιο γνωστές ιστορίες που ακούγεται από τους ντόπιους, έχει να κάνει με τα αινιγματικά σύμβολα που βρίσκονται στους τοίχους από τα κτίσματά τους, που έχουν φτιάξει τη φήμη πως χρησιμοποιήθηκαν ως τόπος συνάντησης για τους Οθωμανούς Τέκτονες, οι οποίοι άνηκαν στον κύκλο του πασά Σεϊφουλάχ, με τον οποίο έχει συνδέσει το όνομά του το πάρκο.

Πηγή φωτογραφίας: Typosthes

Άλλες ιστορίες αναφέρουν ότι όλες οι πέτρες που υπάρχουν στους κήπους έχουν χτυπηθεί από κεραυνό, ενώ στο σημείο που βρίσκονται οι κήποι τερματίζουν πολλές υπόγειες στοές από το κέντρο της Θεσσαλονίκης. Υπάρχει, μάλιστα, και συγκεκριμένο σημείο το οποίο ονομάστηκε «Νύμφη του Θερμαϊκού» και θεωρείται σημείο τέλεσης αποκρυφιστικών τελετών κι ανθρωποθυσιών, θεωρία που δεν είναι παρά ένας αστικός μύθος χωρίς κάποιο ιστορικό υπόβαθρο.

Παρ’όλο που υπάρχουν τόσες εικασίες για τους κήπους του Πασά, υπάρχει ένας μύθος που είναι ο πιο διαδεδομένος, ο μύθος της Μαύρης Πέτρας. Πρόκειται για μια οδό στην Άνω Πόλη, η οποία οδηγεί σε αδιέξοδο, κοντά στο ύψος των κήπων. Ο μύθος αναφέρει ότι κάθε τρεις μέρες, στις 12 τα μεσάνυχτα, για 15 μόλις λεπτά, εμφανίζεται ένας χαμένος δρόμος, που κανείς δεν έχει ιδέα πού μπορεί να οδηγεί και πως άπαξ και τον διαβείς, δεν έχει γυρισμό. Άλλοι πάλι, λένε πως οι Κήποι είναι η πύλη προς τον άλλο κόσμο. Οι οπαδοί, πάλι, της ιερής γεωγραφίας θεωρούν τον τόπο μαγικό ενώ πιστεύεται ότι στα υπεδάφη του βρίσκονται πολλά μαγνητικά πεδία. Έχει κάτι μυστηριώδες σίγουρα!

Πηγή φωτογραφίας: Seleo.gr

Δυστυχώς, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε από τις περιγραφές που έχουν φτάσει μέχρι σήμερα στ’ αυτιά μας, είναι να φανταστούμε πώς πραγματικά ήταν κάποτε οι κήποι του Πασά. Αυτό συμβαίνει γιατί έχουν υποστεί μεγάλη φθορά ανά τα χρόνια, με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται αρκετά το αρχικό σχέδιο. Βάλε, δηλαδή, με το μυαλό σου πόσο πιο επιβλητικό θα ήταν όταν πρωτοχτίστηκε το κεντρικό τους κτίσμα! Πιο συγκεκριμένα, την περίοδο του 1922-23, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, μεγάλος αριθμός προσφύγων εγκαταστάθηκε στην Άνω Πόλη, ενώ τα τούβλα και οι πέτρες των κήπων λεηλατήθηκαν για να χρησιμοποιηθούν ως οικοδομικά υλικά για να χτίσουν ή να επισκευάσουν τα σπίτια τους. Η ζημιά που προκλήθηκε δεν επηρέασε μόνο την αρχιτεκτονική του μνημείου, αλλά και τη λειτουργικότητά του.

Σήμερα η κατάσταση των Κήπων, αν εξαιρέσουμε μερικούς μικροβανδαλισμούς είναι σχετικά καλή! Παγκάκια, φωτισμός, προσεγμένο γκαζόν, πολλά μεγάλα δέντρα δε σου βάζουν στο μυαλό την υπόνοια ότι μπορεί κάτι να συνέβαινε παλιά εκεί. Ωστόσο, τα μυστικιστικά σύμβολα και τα περίεργα σχήματα στα απομεινάρια των οικισμάτων από τον 20ο αιώνα εξακολουθούν να αποτελούν μια τολμηρή αρχιτεκτονική άποψη και να τραβούν το ενδιαφέρον των περαστικών, παρ’ όλο που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση. Παράλληλα, οι μύθοι που τα ακολουθούν είναι μια πολύ καλή αφορμή να επισκεφτεί κάποιος τους Κήπους του Πασά για να διαπιστώσει και μόνος του αν όντως αποπνέουν ακόμη αυτή την αύρα.

Ένα είναι το σίγουρο: οι Κήποι του Πασά είναι ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό δημιούργημα που υπάρχει στη Θεσσαλονίκη, έχει κάτι το μυστηριώδες και δε θα βρεις κάτι παρόμοιο πουθενά στην Ελλάδα. Νομίζω αυτό και μόνο, μπορεί να σε κάνει να έχεις μεγάλη περιέργεια να επισκεφτείς το μέρος και να το διαπιστώσεις ιδίοις όμμασι.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: parallaxi