5 μυστήριες υπερδυνάμεις του ανθρώπινου μυαλού

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελεί ένα διαχρονικό πεδίο έρευνας που συναρπάζει τον επιστημονικό κόσμο και συνιστά μια ατελή πηγή πληροφοριών κι ανακαλύψεων. Λειτουργεί με εκατομμύρια νευρικές συνάψεις που πυροδοτούν σκέψεις, ιδέες και συναισθήματα. Στο πέρασμα του χρόνου, η επιστήμη έχει κατορθώσει να εξηγήσει πολλές πτυχές του εγκεφάλου αλλά φυσικά, πέρα από τα ανεξήγητα μέρη, υπάρχουν και τα μερικώς ερευνημένα. Αυτά που οι αρμόδιοι μελετούν αλλά προς το παρόν αποτυγχάνουν να ορίσουν εντελώς. Παρακάτω θα ερευνήσουμε πέντε από αυτά (μνήμη, υποσυνείδητο, ένστικτο, όνειρα και Déjà-vu), τα οποία συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται.

1. Μνήμη

Η γνωστή αποθήκη του εγκεφάλου. Η μνήμη διατηρεί το ερευνητικό ενδιαφέρον από την αρχή της ζωής και μελετάται συνεχώς καθώς φαίνεται να έχει σχέση με πολλές ασθένειες. Με τον ίδιο τρόπο που αποθηκεύει πληροφορίες, αποβάλλει κιόλας. Με τον χρόνο, αφήνει κάποιες εμπειρίες να ξεθωριάσουν και διατηρεί κάποιες που ίσως ευχόμασταν να διέγραφε. Υπάρχουν διάφοροι τύποι μνήμης όπως η «επεισοδιακή» που σχετίζεται με τις εμπειρίες, η «σημασιολογική» με γενικές πληροφορίες, αριθμούς και ημερομηνίες και η «άδηλη» που δε σχετίζεται με τη συνειδητή σκέψη. Αυτό που ίσως δε γνωρίζουμε, είναι ότι συνδέεται πολύ στενά με το συναίσθημα και -σχεδόν πάντα- χαρακτηρίζεται υποκειμενική. Άρα, με βάση τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, ξεχωρίζουμε τις λεπτομέρειες που μας προκάλεσαν μεγαλύτερη εντύπωση (συνήθως αρνητικά μιας και βιώνουμε πιο έντονα τα αρνητικά συναισθήματα) και συχνά καταλήγουμε να διατηρούμε αναμνήσεις που απέχουν πολύ από αυτό που πραγματικά συνέβη ή να αψηφούμε σημαντικές λεπτομέρειες κινούμενοι από το προσωπικό βίωμα.

2. Υποσυνείδητο

Μια πάντοτε «ενεργή» αποθήκη. Παρατηρεί και σημειώνει το κάθε ερέθισμα γύρω μας, το οποίο μπορεί συνειδητά να μη βλέπουμε, είναι δύσκολα ελέγξιμο κι ευθύνεται για πολλά καθημερινά προβλήματά μας. Η πραγματική πνευματική ισορροπία θα επέλθει όταν εναρμονιστεί με το συνειδητό και το εκμεταλλευτούμε προς όφελός μας. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί. Εκεί καταγράφονται όλα τα βιώματα που επέφεραν έντονα αισθήματα όπως ταραχή, καθώς και συνειρμοί που με την παραμικρή ομοιότητα με ένα παρελθοντικό συμβάν επαναφέρονται στην επιφάνεια και γίνονται σκέψεις. Επίσης, είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη μνήμη και το συναίσθημα, γι΄αυτό αξίζει να προσέχουμε με τι τρέφουμε το νου μας καθώς καταναλώνει ό,τι του δίνουμε. Ακόμα και αν δεν το αντιλαμβανόμαστε, αυτό καταγράφει τα πάντα!

3. Ένστικτο

Πρόκειται για έμφυτες βιολογικές τάσεις που βοηθούν στην επιβίωση. Είναι αυτό το gut-feeling ή προαίσθημα, μία συμπεριφορά που βγαίνει αυθόρμητα και σε κάποιους είναι πιο αναπτυγμένη, σαν χάρισμα. Οι ψυχολόγοι διακρίνουν δεκαοκτώ διαφορετικά είδη ενστίκτου, τα οποία σχετίζονται με τον έρωτα, την επιβίωση και το συναίσθημα. Ο Φρόιντ τα ξεχωρίζει σε δύο βασικές δυνάμεις που κατευθύνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, το ένστικτο της ζωής και τον φόβο του θανάτου. Ο τρόπος δημιουργίας του εξηγείται από τα μοτίβα που έχουμε εντοπίσει από παλαιότερες εμπειρίες και εξωτερικεύονται σαν διαίσθηση. Από τη γέννησή μας είμαστε φτιαγμένοι για να ανιχνεύουμε μοτίβα κι ερεθίσματα του περιβάλλοντος και να τα αποθηκεύουμε στο υποσυνείδητο. Είναι πέρα από την λογική και φαίνεται να αντιλαμβάνεται πιο γρήγορα γεγονότα και καταστάσεις που το μυαλό μας αργεί να συνειδητοποιήσει. Πόσες φορές όμως έχει πέσει έξω;

4. Όνειρα

«Ον» + «είρω» ή αλλιώς «ύπαρξη» + «σύνδεση-αφήγηση». Είναι η νοητική αναπαράσταση εικόνων-ιστοριών κατά τη διάρκεια της φάσης REM (έντονη κίνηση ματιών) του ύπνου. Βλέπουμε περίπου 5-7 όνειρα κάθε βράδυ και η διάρκειά τους αντιπροσωπεύει το 20% του ύπνου μας. Είναι αποδεδειγμένο ότι σε ένα όνειρο βιώνουμε πραγματικά συναισθήματα κι όταν αυτά είναι πολύ έντονα ξυπνάμε. Αυτό συμβαίνει για παράδειγμα όταν στη διάρκεια ενός εφιάλτη, μία ταχυκαρδία ή ακόμα και κλάμα διακόπτει τον ύπνο μας. Ο Φρόιντ τα χαρακτηρίζει ως δρόμο προς το ασυνείδητο και ως μέσο έκφρασης καταπιεσμένων επιθυμιών ή κρυμμένων φόβων. Συχνά χρησιμοποιούνται συμβολισμοί για να μεταφερθούν μηνύματα με ήπιο τρόπο, όπως το νερό σε ένα όνειρο -ανάλογα με την υπόστασή του- δείχνει ένα έντονο συναίσθημα. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες, είτε ότι είναι απλώς παιχνίδια του μυαλού και της φαντασίας με τυχαίες εικόνες , είτε ακόμα και ότι δρουν προφητικά και σαν οιωνοί προειδοποίησης. Στην πραγματικότητα, δεχόμαστε σήματα από το περιβάλλον κι όταν κοιμόμαστε οπότε πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι κάποια όνειρα είναι ο τρόπος να κωδικοποιήσει ο εγκέφαλος αυτά τα ερεθίσματα. Το μόνο σίγουρο; Το μυαλό αναπαριστά ήδη γνωστά στοιχεία οπότε ο άγνωστος που είδες στον ύπνο σου ίσως είναι ένας περαστικός που είδες χθες στον δρόμο. Εξάλλου, όπως προ είπαμε, το υποσυνείδητο αποθηκεύει τα πάντα.

5. Déjà-Vu

(Προμνησία) Είναι όταν μία στιγμή μάς φαίνεται γνώριμη, σαν να την έχουμε ξαναζήσει. Μερικές από τις δημοφιλείς θεωρίες συνιστούν οι μεταφυσικές εξηγήσεις, όπως αυτές που προσδίδουν μαντικές ικανότητες ή επικοινωνία με πνευματικούς κόσμους και ψυχές. Μερικοί υποστηρίζουν ότι είναι αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές ενώ άλλοι -με πιο τεκμηριωμένη εξήγηση- τη συνδέουν με το χάσμα μεταξύ συνειδητού και υποσυνείδητου. Παρ’ όλο που πρόκειται για ένα μυστήριο του εγκεφάλου, πρόσφατα ο Ακίρα Ο’ Κόνορ, μέσα από ένα πείραμά του, προέβη στη διαπίστωση ότι οι μετωπιαίες περιοχές του εγκεφάλου αποστέλλουν σήματα αν διαπιστώσουν κάποιο λάθος της μνήμης. Με απλά λόγια, αναφέρεται στην επαλήθευση- έλεγχο ορθότητας. Ο ίδιος ανέφερε «Δεν πρόκειται για λάθος της μνήμης, αλλά για την πρόληψη ενός λάθους». Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η συσχέτισή του με την επιληψία καθώς κατά καιρούς αναφέρεται ότι επιληπτικοί άνθρωποι βιώνουν την εμπειρία πολύ συχνότερα.

Συνολικά, και τα πέντε στοιχεία του εγκεφάλου συνδέονται στενά μεταξύ τους και τα κενά πληροφορίας του ενός δημιουργούν ασάφεια και στα υπόλοιπα. Σίγουρα όμως εξιτάρουν τον ερευνητικό κόσμο και πα’ ρόλο που συνεχώς θέλουμε να μάθουμε περισσότερα και να αποκωδικοποιήσουμε τις ελλιπείς πληροφορίες, αυτό το μυστήριο προσδίδει μία γοητεία στην επιστήμη του ανθρώπινου νου.