American History X: Γίνεται ένας ρατσιστής να αλλάξει 180 μοίρες;

Αν έχεις δει το American History X, έχεις έρθει σε επαφή με το ωμό πρόσωπο του ρατσισμού αλλά και τη μεταστροφή ενός ρατσιστή. Ένας ρατσιστής που μεταβάλλεται 180 μοίρες, σε άνθρωπο που σέβεται τη διαφορετικότητα και δεν κρίνει έναν άνθρωπο από τη φυλή και την καταγωγή του. Ο φυλετικός ρατσισμός, τον οποίο αριστουργηματικά θίγει η ταινία, αφορά τη διάκριση με βάση βιολογικές διαφορές μεταξύ των φυλών, βάσει των οποίων και προσδιορίζονται οι άνθρωποι σε ανώτερες και κατώτερες. Μέσα από έναν ιστό γεγονότων, λοιπόν, η πλοκή θέτει το ερώτημα για το αν μπορεί να εξαλειφθεί αλλά και τις συνέπειες που φέρει.

Στην ταινία ακολουθούμε την πορεία ζωής ενός λευκού νέο νaζί, αρχηγού των skinheads, μιας ομάδας λευκών που μισούν καθετί διαφορετικό φυλετικά π.χ. Κορεάτες, Ισπανούς αλλά περισσότερο τους μαύρους. Ο Ντέρεκ (Edward Norton) μεγαλωμένος σε μια φτωχή γειτονιά που κυριαρχεί η ξενοφοβία και το μίσος, είχε λίγες πιθανότητες να μην ασπαστεί τις ίδιες απόψεις που κυριαρχούσαν κοινωνικά. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο πατέρας του δολ@φονήθηκε από έναν μαύρο, οδηγήθηκε σε ακραία μορφή ρατσιστικής βίας, που κατέληξε στη δ@λοφονία δυο μαύρων, με πολύ άγριο τρόπο.

Οι σκηνές αυτές, έχουν χαραχτεί στο μυαλό όσων τις είδαν και θεωρούνται από τις πιο συγκλονιστικές σκηνές αναπαράστασης φ@νου χωρίς αίμα. Ποιον δε στοιχειώνει η εικόνα του Ντέρεκ να αναγκάζει έναν μαύρο να δαγκώσει το πεζοδρόμιο επειδή προσπάθησε να τον κλέψει κι η έπειτα δ@λοφονία του, χτυπώντας τον στο κεφάλι μέχρι να ακουστεί ένας απόκοσμος ήχος σπασίματος. Τη στιγμή της σύλληψης, έπειτα, επίσης, όπου επιδεικνύει τα ν@ζιστικά τατουάζ του και χαμογελάει, δίχως να έχει συνειδητοποίηση της πράξης του, ολοκληρώνουν ένα καρέ τρόμου και κινηματογραφικής διάνοιας.

Ο ρόλος της οικογένειας αλλά και του κοινωνικού περίγυρου είναι ένας από τους κύριους άξονες της ταινίας μας καιθέλει ξεκάθαρα να δηλώσει το πόσο έντονα συμβάλουν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα ενός ανθρώπου. Έτσι, στην περίπτωση του Ντέρεκ που αναζητούσε τη συντροφικότητα, την αποδοχή του συνόλου και το αίσθημα του κοινού σκοπού, κάτι που δεν μπορούσε να πάρει από την οικογένειά του, έχουμε και μια ξεκάθαρη ώθηση στην οργάνωση των skinheads. Ο μικρός αδερφός του Ντέρεκ, από την άλλη Ντάνυ που είχε ως πρότυπο τον αδερφό του πριν μπει στη φυλακή και ήταν η πατρική φιγούρα γι’ αυτόν, είναι ένας δεύτερος πολύ βασικός άξονας. Τον βλέπουμε να ακολουθεί τα χνάρια του αδερφού του και να μυείται στην ίδια οργάνωση, με τις ρατσιστικές του απόψεις να δημιουργούν μπλεξίματα στο σχολείο όταν αποφασίζει να γράψει μια εργασία με θέμα το βιβλίο του Χίτλερ, «O αγών μου».

Παράλληλα, ο Ντέρεκ έρχεται ως φυλακισμένος σε επαφή με έναν μαύρο συγκρατούμενό του, όσο συνεργάζονται στο δίπλωμα των σεντονιών, πράγμα που σιγά-σιγά αρχίζει να τον αλλάζει. Ο Ντέρεκ βρίσκει κατανόηση από τους μαύρους φυλακισμένους κι αναπροσδιορίζει την κοσμοθεωρία του. Αρχίζει να καταλαβαίνει τις λάθος αντιλήψεις του και προσπαθεί να φτιάξει πάλι από την αρχή τη ζωή του. Όταν πια αποφυλακίζεται, όμως, βλέπει ότι ο μικρός του αδερφός έχει ακολουθήσει τα λανθασμένα αρχικά χνάρια του.

Στην ταινία βλέπουμε έναν άνθρωπο που από ακραίο νέο ν@ζί, που όπου βρισκόταν εξέφραζε τις απόψεις του δυνατά, μεταμορφώνεται σε έναν άνθρωπο λακωνικό και πιο ώριμο συναισθηματικά. Η μετάβαση του χαρακτήρα από την παλιά στη νέα ζωή του αποτελεί λύτρωση όταν αποκτά το ρόλο του συμβούλου απέναντι στο μικρό του αδερφό. Ο Ντέρεκ έχει καταλάβει από τη φυλακή ότι η βία φέρνει πάντα βία και δεν μπορείς να αλλάξεις τη ζωή, αλλά μόνο τον ίδιο τον εαυτό σου. Και με μια νέα φιλοσοφία ζωής προσπαθεί να βοηθήσει τον μικρό αδερφό του να καταλάβει ποσό λάθος είναι οι απόψεις που είχε και να τον ξεμπλέξει από αντίστοιχες οργανώσεις πριν να είναι αργά. Όμως, είναι αργά.

Το μήνυμα που θέλει να περάσει η ταινία, είναι ότι η εκδίκηση δεν είναι ποτέ απόδοση δικαιοσύνης αλλά μια κλιμάκωση της βίας που με τη σειρά της γεννάει βία, όπως ο ρατσισμός γεννά ρατσισμό. Επίσης, δεν κρύβει την ευθύνη της οικογένειας, του σχολείου και του κοινωνικού περίγυρου, στη δημιουργία τέτοιων χαρακτήρων. Ένας άνθρωπος με ρατσιστικές απόψεις, έρχεται αντιμέτωπος με το σκληρό πρόσωπο της κοινωνίας κι αναγκάζεται να δει τα λάθη του και τις εσφαλμένες αντιλήψεις που έχει. Μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι ρατσιστής γίνεσαι, δε γεννιέσαι. Η ευθύνη δεν έγκειται μόνο στην οικογένεια, όμως, αλλά είναι ένα μείγμα παραγόντων όπως το σχολείο, η εκπαίδευση και το κοινωνικό σύνολο που ανήκεις. Ένας άνθρωπος μπορεί να αποβάλλει αυτές τις απόψεις, ακόμα και σε περιπτώσεις ακραίων πεποιθήσεων, ενώ οι συνέπειες είναι πάντα εκεί και συνήθως είναι εξαιρετικά σκληρές, σε όποια πλευρά της ιστορίας κι αν ανήκεις.