Τα τελευταία χρόνια το concept της βιωσιμότητας υπάρχει παντού γύρω μας, όπως βιώσιμη ανάπτυξη, βιώσιμη γεωργία κι άλλοι πολλοί όροι. Σήμερα, 18 Ιουνίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Βιώσιμης Γαστρονομίας. Τι είναι όμως η βιώσιμη γαστρονομία και γιατί είναι σημαντική;
Αρχικά, ως γαστρονομία θα λέγαμε ότι είναι όταν μοιράζεσαι το φαγητό σου, είτε αυτό είναι τέχνη, είτε είναι απλώς ένα καθημερινό πιάτο της local κουζίνας. Θα λέγαμε, λοιπόν, πως στη γαστρονομία συναντιούνται ο πολιτισμός, η κοινωνία, η οικονομία με επίκεντρο το φαγητό. Το δεύτερο μέρος του όρου, η βιωσιμότητα είναι ένας τρόπος ώστε να ελαχιστοποιήσουμε τη σπατάλη των φυσικών πόρων και να ανταποκριθούμε στις ανάγκες του σήμερα χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενιών να ανταποκριθούν στις δικές τους. Η Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) ορίζει τη βιώσιμη γαστρονομία ως την κουζίνα που λαμβάνει υπόψη της από πού προέρχονται τα συστατικά της, πώς καλλιεργούνται τα προϊόντα και πώς φτάνουν στις αγορές και, τελικά, στα πιάτα μας.
Θα σκέφτεστε γιατί όμως θεσπίστηκε αυτή η παγκόσμια ημέρα. Η Παγκόσμια Ημέρα Βιώσιμης Γαστρονομίας καθιερώθηκε για να μας υπενθυμίζει πως η κατανάλωση τοπικών τροφίμων που έχουν παραχθεί με βιώσιμο τρόπο μπορεί να κάνει τη διαφορά στην καθημερινότητα των ανθρώπων, στο περιβάλλον καθώς και στις τοπικές οικονομίες. Μια τέτοια ημέρα βοηθά όλους τους παραγωγούς, τους αγρότες και τους καλλιεργητές να προωθήσουν περισσότερο την αναγκαιότητα του πρωτογενούς τομέα και να αναδείξουν τη σημασία της πρώτης ύλης. Αυτή η κίνηση προσθέτει μεγαλύτερη ασφάλεια στις τροφές μας, προσδίδει ποικιλία στη διατροφή μας και μειώνει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Γιατί όμως είναι σημαντικό να τρώμε βιώσιμα; Ο τρόπος που παράγονται τα τρόφιμα στις μέρες μας, επηρεάζει το περιβάλλον γύρω μας. Το 30% των παγκόσμιων εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου και το 70% της κατανάλωσης φρέσκου νερού υπολογίζεται ότι προέρχεται από τη βιομηχανία τροφίμων, ενώ το 40% της παγκόσμιας έκτασης της γης «απασχολείται» από καλλιέργειες. Ο τρόπος δηλαδή που διαχειριζόμαστε τα τρόφιμα κατά την αποθήκευση, το μαγείρεμα και μετά το φαγητό φαίνεται να οδηγεί σε μεγάλη «σπατάλη τροφίμων», η οποία αποτελεί περίπου το 1/3 του συνόλου των τροφίμων που παράγονται.
Όσον αφορά το κομμάτι της διατροφής μας, οι διατροφικές συστάσεις που λαμβάνουμε, χρειάζεται να λαμβάνουν υπόψιν όχι μόνο τα θρεπτικά στοιχεία αλλά και τον περιβαλλοντικό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό αντίκτυπο της διατροφής.
Ποια είναι τα τρόφιμα που ανήκουν στη βιώσιμη γαστρονομία μας, δηλαδή τα τρόφιμα που δεν υπόκειται σε επεξεργασία και γνωρίζουμε την προέλευση τους. Αρχικά, στα όσπρια, τα φασόλια θεωρούνται ως το πλέον βιώσιμο τρόφιμο και ακολουθούν οι φακές και η φάβα. Ένα από τα πιο βιώσιμα τρόφιμα θεωρείται το ρύζι, σε όποια ποικιλία κι αν είναι. Εννοείται τα φρούτα και τα λαχανικά, είτε είναι φρέσκα, είτε αποξηραμένα. Οι ξηροί καρποί αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή πρωτεΐνης και μπορούν να αντικαταστήσουν το κρέας, το ψάρι και τα αβγά, των οποίων το περιβαλλοντικό αποτύπωμα είναι σαφώς μεγαλύτερο. Τα ζυμαρικά αντέχουν στο χρόνο, μπορούν να αποθηκευτούν έως και δύο χρόνια μειώνοντας τις εκπομπές αερίου. Το βιολογικό εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο βοηθάει στην προστασία του περιβάλλοντος, μιας και αποτρέπει τη διάβρωση του εδάφους αλλά και τη χρήση παρασιτοκτόνων που είναι επιβλαβή για το περιβάλλον.
Πώς μπορούμε εμείς να συμβάλλουμε στη βιώσιμη γαστρονομία;
1. Στηρίζοντας τους τοπικούς παραγωγούς, αγοράζοντας τρόφιμα από τοπικές αγορές τροφίμων, η διατροφή μας αποκτά χαμηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα και βοηθάμε στην τόνωση της περιφερειακής οικονομίας.
2. Επίλεξε εποχικά τρόφιμα. Είτε στο super market, είτε στην παραγγελία σου σε κάποιο εστιατόριο, διάλεξε προϊόντα εποχής. Πέραν του ότι είναι απαλλαγμένα από κάθε μορφή συντηρητικών και διατηρούν τα θρεπτικά τους συστατικά, κάτι το οποίο αυτόματα τα καθιστά ιδανικά για μια υγιεινή διατροφή, τα εποχικά τρόφιμα δεν υπόκεινται σε επεξεργασία.
3. Ελαχιστοποίησε τη σπατάλη τροφίμων. Η σπατάλη των τροφίμων έχει να κάνει με το πώς χρησιμοποιούμε τα τρόφιμα πριν τα μαγειρέψουμε, κατά τη διάρκεια και μετά. Αρχικά, ας προσπαθήσουμε να ψωνίσουμε τρόφιμα που χρειαζόμαστε πραγματικά αλλά και να μαγειρεύουμε όσες μερίδες φαγητού έχουμε σκοπό όντως να καταναλώσουμε. Όσον αφορά την αγορά τροφίμων, χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί τόσο με τις ημερομηνίες λήξης των προϊόντων όσο και με τα μεγέθη των συσκευασιών έτσι ώστε να μην καταλήξουν στο τέλος να πεταχτούν. Όσο για τα leftovers, είναι χρήσιμο να βρούμε έξυπνους τρόπους να τα εντάξουμε στο φαγητό της επόμενης ημέρας ή να τα μετατρέψουμε σε κάποιο άλλο γεύμα όπως για παράδειγμα το τσουρέκι που ξεμένει το Πάσχα και το φτιάχνουμε καριόκες, κέικ κ.α.
Extra τρόπος θα μπορούσε να είναι η καλλιέργεια του δικού μας κήπου. Όσο περνάνε τα χρόνια όλο και περισσότεροι άνθρωποι αναβιώνουν την έννοια του «μποστανιού», όπως ο γνωστός σε όλους μας, Σάκης Ρουβάς, ο οποίος εδώ και χρόνια έχει ασπαστεί τη βιώσιμη γαστρονομία, καλλιεργώντας τα δικά του φρούτα και λαχανικά. Άλλωστε, πέρα από πιο νόστιμα υλικά, με αυτόν τον τρόπο αποκτάς και περισσότερα χρήματα στην τσέπη σου.
Η βιώσιμη γαστρονομία είναι ένας τρόπος να βοηθήσουμε περισσότερο το περιβάλλον. Ιδιαίτερα σε μια εποχή που το περιβάλλον ζητά απεγνωσμένα τη σημασία μας, μπορούμε με ελάχιστη προσπάθεια καθημερινά και μικρές αλλαγές στη ζωή μας, να κάνουμε μεγάλη διαφορά.
Συντάκτης: Γεωργία Καλίτση
