Το εμβληματικό “Bambi” κυκλοφόρησε πρώτη φορά ως βιβλίο το 1923 από τον γερμανικό εκδοτικό οίκο Ullstein Verlag με τίτλο «Μπάμπι: Μια ζωή στο δάσος», γραμμένο από τον Felix Salten (Φέλιξ Σάλτεν), έναν Αυστροουγγρικής καταγωγής συγγραφέα. Κι όμως, ενώ κανείς δε θα το περίμενε, αυτό το μυθιστόρημα ενηλικίωσης, απαγορεύτηκε από τους Ναζί και κατέληξε στα χέρια της Walt Disney κάποια χρόνια μετά, μέχρι να φτάσει να γίνει η παιδική ταινία κινουμένων σχεδίων που πολλοί γνωρίζουν κι αγαπούν ως σήμερα. Η ταινία “Bambi” κυκλοφόρησε το 1942, λοιπόν και ήταν μια τεράστια εισπρακτική επιτυχία, όπως επίσης και μια από τις πιο αγαπημένες ταινίες του ίδιου του Walt Disney.
Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι ο Μπάμπι του βιβλίου απέχει πολύ από τον Μπάμπι της ταινίας. Το κοινό σημειο στις δύο εκδοχές, είναι ότι το ελαφάκι μαθαίνει για το φυσικό κόσμο, χάνει τη μητέρα του αφού την πυρ@β@λήσει ένας κυνηγός και στη συνέχεια, ενηλικιώνεται. Η Φαλίν –ο έρωτας του Μπάμπι και στο βιβλίο η ξαδέρφη του– εμφανίζεται και στις δύο εκδοχές, αλλά αυτή και ο Μπάμπι αποξενώνονται στο τέλος του βιβλίου, χωρίς να ζουν ως ευτυχισμένη οικογένεια, όπως προβλέπει η Disney.
Ας πούμε πρώτα λίγα λόγια για τον Μπάμπι της ταινίας. Ο Μπάμπι ζει στο δάσος παρέα με τον φίλο του, τον λαγό Θαμπερ, τη μαμά του, τον ασβό Λουλούδη και το θηλυκό ελάφι Φαλίν. Ξέρει ότι κάποια στιγμή στο μέλλον θα πάρει τη θέση του Μεγάλου Πρίγκιπα του Δάσους, ο οποίος προστατεύει τα πλάσματα από τον κίνδυνο των κυνηγών. Ο Μπάμπι δεν ξέρει, όμως, ότι ο Μεγάλος Πρίγκιπας είναι ο πατέρας του.
Ως ένα περίεργο και περιπετειώδες ελάφι, ρωτά για τον κόσμο γύρω του και η μητέρα του τον προειδοποιεί για τους κινδύνους της ζωής στο δάσος. Μια μέρα, βλέπει στο λιβάδι τον Μεγάλο Πρίγκιπα, αλλά δεν ξέρει ότι είναι ο πατέρας του. Καθώς ο Πρίγκιπας περιπλανιέται στο δάσος, ανακαλύπτει έναν κυνηγό τον οποίο τα ζώα ονομάζουν «Άνθρωπο» και τρέχει βιαστικά στο λιβάδι για να οδηγήσει τα πλάσματα του δάσους σε ασφαλές μέρος. Στη διάρκεια αυτή, ο Μπάμπι χωρίζεται από τη μητέρα του, αλλά ο Πρίγκιπας καταφέρνει να τον οδηγήσει σε αυτή, κι έπειτα, μαζί, μακριά από τους πυροβολισμούς του Ανθρώπου.
Αργότερα, η μητέρα του τον παίρνει μαζί της για να βρουν φαγητό αλλά εμφανίζεται και πάλι ο Άνθρωπος. Προσπαθούν να δραπετεύσουν αλλά η μητέρα του πυρ@β@λείται και σκοtwνεται από τον κυνηγό, αφήνοντας τον μικρό Μπάμπι μόνο του. Ο Μεγάλος Πρίγκιπας, μετά τον χαμό της μητέρας του, πηγαίνει τον Μπάμπι στο σπίτι του και του αποκαλύπτει ότι είναι ο πατέρας του. Τον επόμενο χρόνο, ο Μπάμπι μεταμορφώνεται σε ένα νεαρό ελάφι και οι φίλοι του μεγαλώνουν μαζί του. Η ιστορία μπλέκει κι άλλες επιθέσεις του Ανθρώπου με περισσότερους κυνηγούς και το ερωτικό ενδιαφέρον του Μπάμπι προς τη Φαλίν.
Ο Μπάμπι, ο πατέρας του, η Φαλίν και τα υπόλοιπα ζώα του δάσους καταφέρνουν να βρουν καταφύγιο στην όχθη ενός ποταμιού μετά τις επιθέσεις των ανθρώπων. Την επόμενη άνοιξη, η Φαλίν γεννάει δίδυμα, ο οποίος πλέον έχει γίνει ο νέος Μεγάλος Πρίγκιπας του Δάσους.
Η ιστορία της ταινίας απευθύνεται σε παιδάκια κι έχει, θα λέγαμε, happy end. Το βιβλίο του Σάλτεν, όμως, απευθύνεται σε ενήλικες. Στην πραγματικότητα του βιβλίου, η μητέρα του Μπάμπι σκοtwνεται και ο ξάδερφος του Γκόμπο (δεν εμφανίζεται στην ταινία) τραυματίζεται βαριά κατά τη διάρκεια της επίθεσης. Στη συνέχεια ο Γκόμπο, εξαφανίζεται στο δάσος για μήνες και θεωρείται νεκρός. Κάποια στιγμή, ο Μπάμπι και η Φαλίν παρατηρούν ένα ελάφι να βολτάρει στο δάσος, σαν να μην έχει καμία επίγνωση των κινδύνων που κρύβει το δάσος. Το ελάφι αυτό είναι ο Γκόμπο, μεγάλος πια κι έτοιμος να διηγηθεί στους φίλους του πως τον έσωσε ενός κυνηγός και τον πήρε σπίτι του για να τον φροντίσει. Τους αφηγείται πως κάθε μέρα του προσέφερε φρέσκο φαγητό και του φερόταν με ευγένεια και ζεστασιά. Επίσης, στο βιβλίο, ο Μπάμπι πυρ@β@λείται κι αυτός, για να σωθεί το ελάφι που υπονοείται ότι είναι ο πατέρας του. Ωστόσο, αυτό το ελάφι πεθαίνει στη συνέχεια, αφήνοντας τον Μπάμπι όχι περιτριγυρισμένο από μια ευτυχισμένη οικογένεια, αλλά εντελώς μόνο του.
Ποιος, όμως, είναι ο συμβολισμός και με ποια ζητήματα ασχολείται όντως το έργο του Σάλτεν; Το βιβλίο έχει «ένα πολύ βαθύ νόημα» σύμφωνα με το Τζακ Ζιπς, μεταφραστή της έκδοσης του Princeton University Press για το 2022. Ασχολείται με το «πώς αντιμετωπίζουμε τη μοναξιά μας; Πώς αντιμετωπίζουμε τη ζωή σε μια βάναυση κατάσταση;», ενώ η μετάφραση που έκανε, θεωρήθηκε ότι επανέφερε τον ανθρωπομορφισμό που υπήρχε στο πρωτότυπο, για να δείξει πώς ο Σάλτεν χρησιμοποιούσε τους ζωώδεις χαρακτήρες του για να διατυπώσει απόψεις για την ανθρωπότητα.
«Είναι αρκετά προφανές» λέει ο Ζιπς, «ότι οι πυροβολισμοί και η μεταχείριση των ζώων είναι μια αλληγορία της κατάστασης στην οποία βρίσκονταν οι Εβραίοι εκείνη την εποχή». Ενώ το ηθικό δίδαγμα της ταινίας της Disney ότι το κυνήγι των ζώων είναι λάθος, το μήνυμα του Σάλτεν φαίνεται να είναι περισσότερο ότι το κυνήγι των ανθρώπων είναι λάθος. Σύμφωνα με τον Ζιπς, ο συγγραφέας είχε «απόλυτη επίγνωση του τι συνέβαινε στους Εβραίους στα πογκρόμ. Έτσι, η δική μου ερμηνεία είναι ότι ο Μπάμπι δεν αφορούσε στην πραγματικότητα τα ζώα, αλλά τους Εβραίους ή άλλες ομάδες μειονοτήτων». Γι’ αυτό και οι Ναζί απαγόρευσαν το βιβλίο, επειδή το θεωρούσαν εβραϊκή προπαγάνδα. Εξαιτίας αυτού, υπάρχουν ελάχιστες πρώτες εκδόσεις του βιβλίου.
Ο Stephen King έχει αναγνωρίσει το Bambi ως την πρώτη ταινία τρόμου που παρακολούθησε, ενώ η Pauline Kael –κριτικός κινηματογράφου για το New Yorker– έχει ισχυριστεί πως δεν ξέρει κανένα παιδί που να έχει φοβηθεί τόσο από τις «ενήλικες» ταινίες τρόμου, όσο από το Bambi. Υπάρχουν αρκετές λογοτεχνικές συζητήσεις για το Bambi και το νόημα του βιβλίου. Πέρα από τα πογκρόμ του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, υπάρχει μια θεωρία ότι η ιστορία του αθώου ελαφιού συμβολίζει την αντίθεση στα ολοκληρωτικά καθεστώτα ή λειτουργεί ως σχόλιο για τις βασανιστικές μάχες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Δεν ξέρουμε τι σκεφτόταν ο συγγραφέας όταν το έγραφε και πού βασίστηκε, αλλά σίγουρα η ταινία της Disney δε μας προετοίμαζε γι’ αυτό.
Συντάκτης: Γεωργία Καλίτση
