Αφού δεν ελέγχω τη ζωή μου θα κρατάω τα λουριά στη δική σου

Υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων στη ζωή, εκείνοι που προσπαθούν να σε συμβουλέψουν και να σου δώσουν λύσεις στα προβλήματα που σ’ απασχολούν κι εκείνοι που προσπαθούν να σου επιβάλλουν τη γνώμη τους με το έτσι θέλω. Άνθρωποι που δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν τους φόβους, τα κενά, τις ανασφάλειες και τις απογοητεύσεις τους, που βιώνουν μια επιτακτική ανάγκη να ελέγχουν τους άλλους για να αισθάνονται ότι ελέγχουν καλύτερα και τη δική τους ζωή. Προσπαθούν να τους επιβάλλουν τις απόψεις και τις αποφάσεις τους, αναγκάζοντάς τους να συμμορφωθούν με τις επιθυμίες τους και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Αυτή η συμπεριφορά τους οδηγεί να δημιουργήσουν κυρίαρχες σχέσεις στις οποίες καταλήγουν να πνίγουν τους άλλους, στερώντας τους το απαραίτητο ψυχολογικό οξυγόνο που τους είναι απαραίτητο για να ζήσουν.

Αυτή η ανάγκη για έλεγχο των άλλων δεν έχει μόνο ένα πρόσωπο αλλά εκδηλώνεται σε διαφορετικά πλαίσια, στιγμές και καταστάσεις. Μπορεί να είναι μια ανασφαλής μητέρα ή πατέρας που προσπαθεί να ελέγξει τα παιδιά του, ώστε να μείνουν κάτω από τις προστατευτικές φτερούγες τους για όσο το δυνατόν περισσότερο αυτά μπορούν κι αντέχουν. Μπορεί να είναι ένα άτομο που ελέγχει το ταίρι του προσπαθώντας να δημιουργήσει μια σχέση συναισθηματικής εξάρτησης, ώστε να μην εγκαταλείψει τη σχέση τους. Ή μπορεί ακόμη και να είναι δύσκολοι φίλοι, συνάδελφοι κι αφεντικά που εμπλέκονται σε συμπεριφορές ελέγχου, χειραγώγησης ή εκβιασμού.

Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να ελέγξουν τους άλλους επειδή δεν έχουν επαρκή αυτοέλεγχο, εσωτερική πειθαρχία και συναισθηματική αυτονομία. Ίσως όλες αυτές οι λέξεις ν’ ακούγονται άγνωστες και τρομακτικές, όμως ένα είναι το μόνο σίγουρο: ότι η επιθυμία τους να ελέγχουν τους άλλους είναι πραγματικά μια στρατηγική αντιστάθμισης της κατάστασης που επικρατεί, σε φάση αφού δεν μπορούν να ρυθμίσουν τον εαυτό τους, οπότε προσπαθούν να κυριαρχήσουν και να υποτάξουν τους άλλους. Χρειάζονται να λαμβάνουν συνεχώς την επιβεβαίωση  μέσα από τις σχέσεις που δημιουργούν. Ελέγχοντας τους άλλους χτίζουν μια πιο ισχυρή εικόνα για τον εαυτό τους κι αναπτύσσουν μια αντίληψη αυτό-αποτελεσματικότητας που δεν μπορούν να επιτύχουν μέσω του αυτοελέγχου.

Στην πραγματικότητα, αυτή η σχεδόν εμμονική προσπάθεια ελέγχου των άλλων αποκαλύπτει έναν βαθύ φόβο εγκατάλειψης. Ουσιαστικά ανασφαλείς άνθρωποι, που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και σοβαρές δυσκολίες να διαχειριστούν δυναμικά τον συναισθηματικό τους κόσμο, έχουν απαιτήσεις που συνήθως αποκαλύπτουν αυτή την αντίφαση, αφού προβάλλουν τις δικές τους ελλείψεις κι αδυναμίες στους άλλους. Μπορούν να μας πουν, για παράδειγμα, ότι πρέπει να κάνουμε δίαιτα γιατί πήραμε εκείνα τα δύο κιλάκια ή ότι σπαταλάμε χρήματα και πρέπει να μπούμε στο πνεύμα της οικονομίας ενώ στην πραγματικότητα είναι αυτοί που δε διαχειρίζονται καλά τα οικονομικά τους. Πολλές φορές ακόμη, προβάλλουν αυτόν τον έλεγχο που επιβάλλουν στους άλλους αντίστροφα, λες και τον δέχονται οι ίδιοι. Οι προσωπικότητες αυτές δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν την αβεβαιότητα, δεν ανέχονται το απρόβλεπτο ή την ανασφάλεια της ζωής. Αποτυγχάνοντας να διαμορφώσουν τις συναισθηματικές τους αντιδράσεις στις αντιξοότητες και τα απρόοπτα που μπορεί να συναντήσουν βρίσκουν μια παρηγοριά και μια ασφάλεια στη χειραγώγηση και την ελεγκτικότητα ως ύστατη προσπάθεια να συγκρατήσουν ακέραιη την ψυχολογία τους.

Σε έρευνα από τα Πανεπιστήμια του Wurzburg και της Βασιλείας διαπίστωσαν ότι τα άτομα με ανεπαρκή αυτοέλεγχο τείνουν να υιοθετούν ακραίες στάσεις, τύπου «όλα ή τίποτα». Αυτό σημαίνει ότι αυτοί οι άνθρωποι αντιδρούν πιο παρορμητικά κι επομένως η ανάγκη τους για έλεγχο δεν επιτρέπει καθυστερήσεις ή δικαιολογίες. Αυτοί οι άνθρωποι θα μας βάζουν συνεχώς διλήμματα είτε είμαστε μαζί τους κι υποχωρούμε στις απαιτήσεις τους, είτε είμαστε εναντίον τους αν αποφασίσουμε να υπερασπιστούμε την ελευθερία μας.

Αυτή η αδυναμία να δούμε τη μέση λύση και να καταλάβουμε ότι χρειαζόμαστε τον ζωτικό μας χώρο, χωρίς να σημαίνει ότι τους αγαπάμε ή τους εκτιμούμε λιγότερο, είναι που συνήθως περιπλέκει τη σχέση. Οι άνθρωποι που νιώθουν την ανάγκη ελέγχου θα μας ωθούν συνεχώς στα άκρα, αναγκάζοντάς μας ν’ απαρνηθούμε πολλά από τα ενδιαφέροντά μας ή να αναβάλλουμε τις ανάγκες μας ως ένδειξη αγάπης ή δέσμευσης. Ως αποτέλεσμα, αυτός ο τύπος ανθρώπου θ’ απαιτήσει τα πάντα: χρόνο, συναισθηματική υποστήριξη, πίστη, αφοσίωση και, φυσικά, τυφλή υπακοή, σε σημείο να εκμηδενίσει τον εαυτό μας.

Ένα πείραμα που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ αποκάλυψε ότι ο αυτοέλεγχος εξαρτάται, μεταξύ άλλων παραγόντων, από την ικανότητά μας να βλέπουμε τα πράγματα από την οπτική γωνία ενός άλλου ατόμου. Αυτοί οι ψυχολόγοι διαπίστωσαν ότι το να φανταζόμαστε πώς θα ανταποκρινόταν ο μελλοντικός μας εαυτός, βελτιώνει τον αυτοέλεγχο αυξάνοντας την ικανότητά μας να αναβάλλουμε την ικανοποίηση του εδώ και του τώρα σε μεταγενέστερο χρόνο. Επομένως, αν είσαι κι εσύ ένας άνθρωπος που νιώθει έντονη την ανάγκη να ελέγχει τους άλλους, σταμάτα για ένα δευτερόλεπτο, πάρε μια βαθιά ανάσα και σκέψου τι είναι αυτό που πρέπει να διαχειριστείς μέσα σου. Βάλε σε τάξη τον δικό σου συναισθηματικό κόσμο, πρώτα απ’ όλα και περιορίσου σε φιλικές συμβουλές και παροτρύνσεις όσον αφορά τους άλλους. Αν στο ζητήσουν.